Οι ήρωές του βρίσκονται δίπλα μας, γύρω μας, μέσα μας. Δεν έχουν καμία ελπίδα να γίνουν εξώφυλλο σε περιοδικό life style ούτε να εμφανιστούν ως «σελέμπριτι» σε κοσμική εκδήλωση ή σχετική τηλεοπτική εκπομπή. Πάσχουν, αγαπούν, προδίδουν και προδίδονται, ζουν δράματα, μικρά ή μεγάλα, πέφτουν, σηκώνονται, προσπαθούν να ορθοποδήσουν, έχουν όνειρα, αλλά δεν έχουν τον τρόπο για να τα πραγματοποιήσουν, είναι μπλεγμένοι, αδύναμοι, στραπατσαρισμένοι μέσα κι έξω. O Περικλής Χούρσογλου δεν τους παρακολουθεί απλώς. Τους αφουγκράζεται. Πιστεύει ότι «εντυπωσιακό είναι αυτό που συμβαίνει στις ψυχές των προσώπων, στα μάτια τους». Κι αυτό επιδιώκει να κινηματογραφήσει. Στην τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του «Μάτια από νύχτα», που προβάλλεται ήδη (από την Παρασκευή) στις αίθουσες, οι πρωταγωνιστές του είναι τρία πρόσωπα, από διαφορετικά περιβάλλοντα: H Ελευθερία (Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη), γύρω στα 40, εργάζεται σε ζαχαροπλαστείο, θέλει να παντρευτεί και να αποκτήσει παιδί. O Χρόνης (Γιάννης Καρατζογιάννης), 45 χρονών, οδηγός νταλίκας. H Βάλια (Εκάβη Ντούμα), γύρω στα 17, ζει σχεδόν μόνη, χωρίς γονείς, σε μια επαρχιακή κωμόπολη και θέλει να έρθει στην Αθήνα.
Οι πορείες τους διασταυρώνονται, συγκρούονται. Ο,τι ονειρεύονται είναι πράγματι αυτό που επιθυμούν να αποκτήσουν; «Κοινός παρονομαστής, η μοναξιά τους», λέει ο Π. Χούρσογλου.
Στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, τον «Λευτέρη Δημακόπουλο» (1993), η μοναξιά ήταν και πάλι παρούσα. H μοναξιά της καριέρας, της διάψευσης, της «προσαρμογής». Στον «Κύριο με τα γκρι» (1997), οι πρωταγωνιστές του είναι γύρω στα 60. H ανατροπή της οργανωμένης μικροαστικής καθημερινότητάς τους έρχεται μέσα από τον έρωτα. Στα «Μάτια από νύχτα» η πραγματικότητα κυκλώνει ασφυκτικά τα πρόσωπα. Την τρυφερότητα και συγκίνηση των πρώτων εικόνων διαδέχονται απανωτά ραπίσματα: Οι διαψεύσεις. O Π. Χούρσογλου συνεργάστηκε στο σενάριο με τον Τσέχο σεναριογράφο Γιαν Φλάισερ, ο οποίος έχει υποστηρίξει (στα εργαστήρια που οργανώνει) πολλές, μετέπειτα επιτυχημένες, δουλειές νέων σκηνοθετών. Οπως τα σενάρια του T. Μπουλμέτη («Πολίτικη κουζίνα»), της Πένυς Παναγιωτοπούλου («Δύσκολοι αποχαιρετισμοί: O μπαμπάς μου»), της Κατερίνας Ευαγγελάκου («Θα το μετανιώσεις»).
Παρά την εντυπωσιακή πρώτη του εμφάνιση (το 1993 ήταν η χρονιά που ο Π. Χούρσογλου μαζί με τον Σ. Γκορίτσα, έδωσαν νέα ώθηση στο ελληνικό σινεμά), ο νεαρός τότε δημιουργός συνέχισε να εργάζεται μεθοδικά, γειωμένα και αθόρυβα. Αναζητώντας πάντα την ουσία, σε πρόσωπα που οι άλλοι απλώς προσπερνούν. Ισως να οφείλεται εν μέρει στην επιρροή του δασκάλου του, Παντελή Βούλγαρη. Ισως, πάλι, να οφείλεται στο γεγονός ότι δεν επέλεξε το σινεμά από σύμπτωση, αλλά από σφοδρή επιθυμία. Εγκαταλείποντας τις σπουδές του στο Μαθηματικό του Πανεπιστημίου, μόλις «μισό μάθημα πριν από το πτυχίο». Εγκαταλείποντας, στη συνέχεια, μια επιτυχημένη καριέρα στη διαφήμιση. «Ολα στη ζωή έχουν ένα κόστος», θα πει.
Η ανθρώπινη επαφή
– Οταν ξεκινάτε μία ταινία είναι γιατί θέλετε κάτι να πείτε;
– Ναι. Σχηματίζεται θολά ένας κόσμος. Ισως δεν ξέρω πολύ καλά τι θέλω να πω αμέσως. Εδώ, είχα μια πρώτη εικόνα: Δύο γυναίκες η μία απέναντι στην άλλη. Σηκώνει το χέρι η μία και αντί να χαστουκίσει την άλλη, την αγκαλιάζει. Ηθελα, νόμιζα, να κάνω μια ταινία για τη συγνώμη, για την ανθρωπιά. Στο τέλος, νομίζω ότι έγινε μια ταινία για την αγκαλιά και την ανθρώπινη επαφή.
– Γιατί επιλέξατε η «συγνώμη» να υπάρχει ανάμεσα σε δυο γυναίκες;
– Γιατί οι γυναίκες είναι πιο γενναιόδωρες…
– Θέλατε να γυρίσετε μια ταινία πάνω στην απιστία;
– Πάνω στην ανάγκη για επαφή. H ιστορία είναι μια απιστία. Οι τρεις αυτοί άνθρωποι είναι ένα κοινωνικό κύτταρο. O καθένας αντιπροσωπεύει ένα κοινωνικό μοντέλο. H Ελευθερία, τη 40άρα που θέλει να παντρευτεί και να αποκτήσει ένα παιδί. O Χρονης, τον άντρα που του αρέσει να φεύγει, να ταξιδεύει, να είναι μόνος, αλλά και να αισθάνεται ότι κάποιος τον περιμένει.
Η χίμαιρα και η αλήθεια
– Το «μοντέλο» της γυναίκας, πιστεύετε, ότι είναι κυρίαρχο στις μέρες μας;
– Απολύτως. Είναι πολλές, απλώς δεν μιλάνε. Δεν συνδέονται με το σύγχρονο λάιφ στάιλ. Αλλά ακόμη και η μικρή Βάλια, που μάχεται για την ανεξαρτησία της, το παίζει δυνατή, θέλει να είναι ελεύθερη και ανεξάρτητη, εκείνο που ουσιαστικά της λείπει και θέλει είναι μια αγκαλιά. Και οι τρεις κάτι κυνηγούν, αλλά η πραγματική ανάγκη τους είναι εντελώς διαφορετική. H απόσταση ανάμεσα στη χίμαιρα και στην αλήθεια είναι το δράμα τους. Ισως και κάθε δράμα. H Ελευθερία κυνηγάει το γάμο αλλά όταν αυτό το όνειρο καταστρέφεται, βρίσκει τον εαυτό της και την ελευθερία της.
– H ηρωίδα μοιάζει τόσο καθηλωμένη στον μικρόκοσμό της που σχεδόν κανείς δικαιολογεί την απιστία του συντρόφου της…
– O καθένας από τους ήρωες έχει το δικό του δίκιο. O Χρόνης ζει πολύ μέσα στην αντρική νοοτροπία και την αναπαράγει. H Ελευθερία είναι συναισθηματικά πιο ώριμη και πιο γενναιόδωρη από αυτόν. Δεν είναι μικροαστικό ή μίζερο το ότι αγαπάει. H αγάπη καταπιέζει μόνον όταν και ο άλλος δεν αγαπάει εξίσου.
– Είναι μια μελαγχολική ταινία;
– H ιστορία είναι θλιμμένη, αλλά υπάρχει ένα χιούμορ που υποβόσκει και την κρατάει. Ξεκινάει κάπως ήπια και τρυφερά, αλλά όσο προχωράει γίνεται πιο σκληρή, σε σφίγγει περισσότερο.
– Παρατηρείτε και καταγράφετε «συνηθισμένους ανθρώπους». Σε έναν κόσμο τόσο θορυβώδη, κινηματογραφείτε ψιθύρους.
– Είναι θέμα στάσης ζωής, θέμα ηθικής. Καθένας τελικά μιλάει γι’ αυτό που τον συγκινεί. Αλλους τους συγκινεί το life style, εμένα αυτοί οι ψίθυροι. Από το ’80 μέχρι σήμερα έχω την ίδια μοτοσικλέτα και σχεδόν κάθε μήνα έχω πρόβλημα να πληρώσω το νοίκι. Αλλά όμως είμαι υπερήφανος για τις τρεις μικρού μήκους που έχω κάνει και τις τρεις μεγάλου μήκους. Μαγκιά για μένα δεν είναι να πάω στην πορεία εναντίον του Μπους? καλό είναι βέβαια, αλλά εύκολο. Το δύσκολο είναι να κάνω καλά τη δουλειά μου.
Το χάσμα δεν είναι δίκαιο
– Σε μια χρονιά που υπάρχει μια μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, όπως αυτή της «Πολίτικης κουζίνας», το γεγονός βοηθάει το σύνολο της ελληνικής παραγωγής;
– Υπάρχουν δυο πλευρές στα πράγματα. Είναι, κατ’ αρχάς, καλό ότι γίνονται πάνω από 1 εκ. εισιτήρια. Δεν είδα την «Πολίτικη κουζίνα», αλλά έχω καταλάβει ότι είναι καλή ταινία. Ομως μπορεί η επιτυχία της να έχει στραγγίξει το ενδιαφέρον του κοινού. Υπάρχει ένα πράγμα στην τέχνη ή στον αθλητισμό που πριμοδοτείται και η διαφορά είναι πολύ μεγάλη από τον δεύτερο ή τον τρίτο στη σειρά. Το χάσμα αυτό δεν είναι δίκαιο και δεν ανταποκρίνεται στα πραγματικά γεγονότα. Είναι, εν πολλοίς, κατασκευασμένο. H διαφορά ανάμεσα στα 1,3 εκατ. εισιτήρια της «Πολίτικης Κουζίνας» και στα 1.500 της Ελισάβετ Χρονοπούλου («Ενα τραγούδι δεν φτάνει») δεν αποτυπώνει και την πραγματική απόσταση ανάμεσα στις δυο ταινίες. Καθόλου μάλιστα. Το μοντέλο διανομής της «Πολίτικης» μπορεί να στρέψει το ενδιαφέρον των σκηνοθετών σε έναν καλό διανομέα και στο «promotion». Δεν ήταν αυτή η πρόθεση του Τάσου, ασφαλώς, αλλά ο κίνδυνος υπάρχει. Αν η διαφήμιση επιβάλλει ταινίες που δεν είναι καλές, δεν θα είναι υγιές για την ελληνική παραγωγή.
– Πιστεύετε ότι από τις αρχές του ’90, που ξεκινήσατε, ώς σήμερα, το ελληνικό σινεμά έχει προοδεύσει;
– Καλές και μέτριες χρονιές υπάρχουν και στον αθλητισμό. Ομως ακόμη και τις χρονιές που δεν παίρνουμε μετάλλια τα ρεκόρ βελτιώνονται. Ακόμη και όταν γίνονται φαινομενικές οπισθοχωρήσεις, νομίζω ότι τα πράγματα βελτιώνονται.
«Μάτια από νύχτα»
Σενάριο – σκηνοθεσία: Περικλής Χούρσογλου / Φωτογραφία: Σταμάτης Γιαννούλης / Μουσική: Ακης Δαούτης / Σκηνικά – κοστούμια: Αναστασία Αρσένη / Μοντάζ: Ντίνος Κατσουρίδης / Πρωταγωνιστούν: Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Γιάννης Καρατζογιάννης, Εκάβη Ντούμα, Σπύρος Σταυρινίδης, Δημήτρης Μαυρόπουλος, Νίκος Καρίμαλης, Μαρίνα Μπούρα.
Η ταινία απέσπασε το τρίτο βραβείο μυθοπλασίας και τα βραβεία α΄ και β΄ γυναικείου ρόλου, στην τελευταία απονομή των Κρατικών Κινηματογραφικών Βραβείων.