Μ ε τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε απόσταση αναπνοής, το υπουργείο Πολιτισμού επιδίδεται σε αγώνα δρόμου προκειμένου να τακτοποιήσει εκκρεμότητες χρόνων. Αγωνίζεται να δώσει τέλος στις αναβολές και καθυστερήσεις, να ολοκληρώσει εγκαίρως την ανακαίνιση και τον εκσυγχρονισμό διάφορων μουσείων της χώρας. Ανάμεσα στις εκκρεμότητες είναι η αναβάθμιση κορυφαίων μουσείων και η επανέκθεση των μόνιμων συλλογών τους, καθώς και η ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων πρώτης γραμμής.
Τα μέτωπα είναι αλήθεια πως είναι πολλά, αφού στην εγκατάλειψη προστέθηκαν και οι αλλεπάλληλες καθυστερήσεις των προγραμμάτων, οι απρόοπτες προσφυγές περιοίκων, τα στατικά προβλήματα αλλά και εκπλήξεις που απαιτούν αλλαγές στους χειρισμούς και τις μελέτες. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι όλα τα έργα ξεκίνησαν στο παρά πέντε των Ολυμπιακών Αγώνων και πρόκειται για έργα που είχαν ξεχαστεί για δεκαετίες ή έδιναν τη θέση τους σε προτεραιότητες της στιγμής. Ετσι φτάσαμε να έχουμε μουσεία κακοφωτισμένα, χωρίς κλιματισμό που στον πρώτο καύσωνα μεταμορφώνονταν σε φούρνο, εκθέματα μοναδικά που δεν τους άξιξε να παρουσιάζονται με μουσειολογικές αντιλήψεις του ’50. Μέχρι πρότινος, ούτε η βούληση για αλλαγή αυτής της εικόνας υπήρχε ούτε τα χρήματα. Μόλις όμως προέκυψε η ανάγκη για καλύτερο πρόσωπο το 2004, τότε λύθηκαν όλες οι πρακτικές δυσκολίες. Ωστόσο, αρκεί αυτό για να γίνει ένα θαύμα ύστερα από αμέλεια δεκαετιών;
Φαίνεται πως έστω κι έτσι, κάτι γίνεται. Την πληρώνουν βέβαια οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟ και οι άνθρωποι που τις στελεχώνουν, αφού πρέπει να τρέχουν για ό,τι δεν έγινε χρόνια τώρα. Στο παρά πέντε ευπρεπίζεται ό,τι μπορεί και έτσι από την άνοιξη αρκετά θα αλλάξουν για το χατίρι των Ολυμπιακών Αγώνων. Ακόμη και κουστουμαρισμένους φύλακες θα ξαναδούμε στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, αφού οι 2.000 υπάλληλοι θα ξαναντυθούν με στολές, οι οποίες θα φέρουν κεντημένο το σήμα του ΥΠΠΟ. Δεκαπέντε αρχαιολογικά μουσεία εκσυγχρονίζονται, επεκτείνονται ή ανανεώνονται και επτά καινούργια αρχαιολογικά κατασκευάζονται, είπε πρόσφατα ο υπουργός Πολιτισμού, εννοώντας και το νέο της Ακρόπολης, το οποίο όμως μόνο με θαύμα θα ολοκληρωθεί εγκαίρως.
Για να δούμε, λοιπόν, τι θα είναι έτοιμο και τι όχι στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Εθνικό Αρχαιολογικό
Το έργο της ανακαίνισης στο πρώτο μουσείο της χώρας ξεκίνησε στην κυριολεξία στο παραπέντε. Τα προβλήματα ήταν τεράστια, αφού έπρεπε να αντιμετωπιστούν και οι μεγάλες ζημιές που προκάλεσε ο σεισμός του 1999 κλείνοντας τον όροφο του μουσείου. Ονειρα και σχέδια υπήρξαν πολλά, στην πορεία όμως εμφανίστηκαν πολλά εμπόδια. Βασικότερο όλων ήταν η προσφυγή κατασκευαστικής εταιρείας στα δικαστήρια, όταν απορρίφθηκε η προσφορά της.
Το έργο λοιπόν που έτσι κι αλλιώς ήταν μισό, αφού δεν επρόκειτο να γίνει η επιθυμητή υπόγεια επέκταση του μουσείου τώρα, σκόνταψε σε μια μεγάλη καθυστέρηση. Οι εργασίες δεν μπορούν πια να γίνουν όλες μέχρι τον Ιούνιο. Αμφίβολο είναι κι αν θα υλοποιηθεί όπως είχε σχεδιαστεί και το πρόγραμμα της επανέκθεσης. Ούτε ο πρώτος όροφος θα ανοίξει ώς τότε. Η επανέκθεση πάντως στις κεντρικές αίθουσες του μουσείου, με τα γλυπτά και τις προϊστορικές συλλογές, το πιθανότερο είναι να ολοκληρωθεί.
Θα γίνει όμως και η εντυπωσιακή έκθεση που σχεδιάζει ο διευθυντής του κ. Ν. Καλτσάς. Από την 1η Ιουλίου μέχρι το τέλος Οκτωβρίου οι επισκέπτες του ΕΑΜ θα μπορούν να θαυμάσουν τα 280 αντικείμενα της έκθεσης «Ο Αγών». Για την πραγματοποίησή της θα έρθουν έργα και από 20 μουσεία του εξωτερικού. Ανάμεσα σε αυτά που θα μας δανείσουν τα μουσεία του εξωτερικού είναι και το νόμισμα της Πεπαρήθου από το Βρετανικό Μουσείο, οι Αμαζόνες (ύψους 2 μέτρων) σε μαρμάρινα αντίγραφα της ρωμαϊκής εποχής από το Βατικανό, το Καπιτώλιο και το Βερολίνο κ.α.
Βυζαντινό Χριστιανικό
Το κοινό θα μπορεί θα δει στις υπερσύγχρονες αίθουσές του έργα τέχνης που μέχρι πρότινος ήταν κλεισμένα στις πλουσιότατες αποθήκες του. Στους καλαίσθητους νέους χώρους που προέκυψαν από την επέκτασή του, σε 2.500 από τα 5.000 τ.μ., θα εκτεθούν 1.100 και πλέον έργα απ’ όλη τη Βυζαντινή περίοδο ώς και την πτώση της Πόλης. Σπουδαίες εικόνες, αντικείμενα μικροτεχνίας, υφάσματα και γλυπτά. Το 2005 αναμένεται να στηθεί και το δεύτερο μέρος της επανέκθεσης με τα μεταβυζαντινά έργα, που θα καλύπτει την περίοδο της Τουρκοκρατίας και του ελεύθερου ελληνικού κράτους ώς και τον 20ό αιώνα. Δεν θα δούμε το πάρκο των 50 στρεμμάτων, που εκτός από τα λείψανα του Λυκείου θα είχε θεατράκι, γλυπτοθήκη, εστιατόριο κ.ά.
Μαραθώνας
Δεν θα γίνει επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου του Μαραθώνα, αλλά μόνο επισκευή και ανακαίνιση. Τα στατικά προβλήματα του κτιρίου που διαπιστώθηκαν δεν επιτρέπουν ριζικές επεμβάσεις τώρα. Ούτε το κτίριο υποδοχής, που είχε προγραμματιστεί να γίνει, θα δούμε. Στην είσοδο σχεδιάζεται να τοποθετηθεί η μαρμάρινη Πύλη διαστάσεων 5,5Χ5,5μ. που οδηγούσε στο κτήμα του Ηρώδη του Αττικού.
Αρχαιολογικό πάρκο, όπως ήταν τα φιλόδοξα αρχικά σχέδια, δεν μπορεί να γίνει προς το παρόν, με όλα τα μνημεία του Μαραθώνα ενοποιημένα (πολλοί αμφέβαλαν από την εποχή ακόμη των εξαγγελιών), θα γίνει όμως κάτι άλλο στη θέση του. Μια μακέτα 3Χ5μ. που θα αναπαριστά την ανέφικτη ιδέα. Στόχος είναι να παρουσιαστεί ένα έργο τέχνης με τα σημαντικότερα μνημεία της περιοχής. Η φιλοδοξία είναι να έχουν ολοκληρωθεί όλα τον Μάιο, μαζί με το νοικοκύρεμα του Τύμβου του Μαραθώνα.
Δελφοί – Ολυμπία – Ηλιδα
Ετοιμο θα είναι το Μουσείο των Δελφών από την άνοιξη, ενώ τυχερή φαίνεται να είναι και η Ολυμπία, που θα ‘ναι έτοιμη τον Απρίλιο. Εκεί, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας, που θα είναι πια σύγχρονο, εξοπλισμένο και χωρίς ελλείψεις, ο επισκέπτης θα θαυμάζει τον Ερμή του Πραξιτέλους και τη Νίκη του Παιωνίου, τα αετώματα και τις μετόπες του ναού του Διός κ.ά. Στο Παλιό Μουσείο, όπου θα στεγαστεί η αρχαία και νεότερη ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, θα εκτεθούν 365 έργα (γλυπτά, αγγεία, επιγραφές, βάθρα αγαλμάτων κ.ά.) που ξετυλίγουν όλες τις λεπτομέρειες για την ιστορία των Ολυμπιακών και άλλων πανελλήνιων αθλητικών Αγώνων σε ονομαστά ιερά της αρχαιότητας.
Τον Ιούνιο αναμένονται τα εγκαίνια του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηλιδας, η έκθεση του οποίου περιλαμβάνει 1.000 εκθέματα από την προϊστορική περίοδο ώς και την υστερορωμαϊκή εποχή.
Θεσσαλονίκη – Ηράκλειο
Δεύτερη ολυμπιακή πόλη, αλλά θα εγκαινιαστεί μόνο το ένα τρίτο των συλλογών του Αρχαιολογικού Θεσσαλονίκης, όπως είχε αποφασιστεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Δηλαδή τα 600 τ.μ. από τα 1.900 τ.μ. των εκθεσιακών χώρων του μουσείου, αφού δεν προλαβαίνει να είναι έτοιμο την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά το 2005. Οι επισκέπτες του, πάντως, θα αποζημιωθούν με ένα τμήμα του νέου κτιρίου, στο οποίο θα παρουσιαστεί ο Χρυσός των Μακεδόνων.
Δυσκολίες αλλά για διαφορετικούς λόγους αντιμετωπίζει και το Αρχαιολογικό Μουσείο στο Ηράκλειο Κρήτης -ολυμπιακή πόλη είναι κι αυτή-, αφού η επέκτασή του δεν είναι εφικτή. Αιτία, οι αρχαιότητες που εντοπίστηκαν και απαιτούν αλλαγές της κτιριολογικής μελέτης.
Εκσυγχρονισμός με πολλές εκπτώσεις…
Σε πολλά έργα γίνονται εκπτώσεις. Από τη μία είναι τα απρόοπτα και από την άλλη ο χρόνος. Για λιγότερες σκαλωσιές στα μνημεία του Ιερού Βράχου μας έλεγαν μέχρι τώρα, αλλά δεν ξέρουμε ακόμη αν θα φύγουν από τον Παρθενώνα ή αν θα δούμε συναρμολογημένο, έστω κατά το ήμισυ, τον ναό της Αθηνάς Νίκης. Υπήρξαν εκπλήξεις, είναι η απάντηση. Δεν αντιλέγει κανείς. Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για ένα τεράστιο αναστηλωτικό έργο με πολλά απρόοπτα, όπως ο κομμένος σε 102 κομμάτια σπόνδυλος που βρέθηκε στη βόρεια πλευρά του Παρθενώνα, αιφνιδιάζοντας επιστήμονες και τεχνίτες. Ομως, για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έπρεπε να έχουν ευαισθητοποιηθεί νωρίτερα. Ετοιμο το περιμέναμε, αλλά εντέλει μόνο κάποιες αίθουσές του θα δούμε. Μα μήπως θα θαυμάσουμε το περίφημο αρχαιολογικό πάρκο που θα ένωνε το Βυζαντινό Μουσείο με το Λύκειο του Αριστοτέλη στη Ρηγίλλης; Δεν ήταν δυνατόν να διαμορφωθεί ο περιβάλλων χώρος, παρότι οι μελέτες ήταν έτοιμες όπως και τα σχέδια για το θεατράκι, το αναψυκτήριο και τόσα άλλα…
Προσγειωθήκαμε και με την υπόθεση του νέου Μουσείου της Ακρόπολης: από το «θα ‘ναι έτοιμο το 2004» περάσαμε στο «μέχρι τον Αύγουστο υπάρχει η τεχνική δυνατότητα να ‘χουμε έτοιμο το κέλυφος του μουσείου και μια ισόγεια αίθουσα». Προσγειωθήκαμε και με την Πύλη Αδριανού, η αναστήλωση της οποίας προοριζόταν για το 2004, αλλά εντέλει θα γίνει μόνο ο αναγκαίος καθαρισμός της, που θεωρείται δεδομένος. Ούτε στον Μαραθώνα θα γίνουν όσα μας έταξαν. Θα ‘χουμε παρόλα αυτά την ευκαιρία να δούμε κάπως αναβαθμισμένο το μέχρι πρότινος παρατημένο μουσείο.