O κύκλος των χαμένων βουλευτών. Τους παρακολουθούμε να εκτίθενται ανεπανόρθωτα μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες, να διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους, σχεδόν να μαλλιοτραβιούνται με τους εκπροσώπους της αξιωματικής αντιπολίτευσης, να προβαίνουν σε πιρουέτες εντυπωσιασμού ή καμουφλαρισμένης άγνοιας. Κατ’ ουσίαν, απογυμνωμένοι από πειστικά επιχειρήματα, σε στάση ανταγωνιστική μεταξύ τους, χωρίς ίχνος αιδούς, έτοιμοι να βραβεύσουν τον εαυτό τους για την… αφοπλιστική ειλικρίνειά τους. Τους παρατηρούμε να υπερασπίζονται τα ιερά και τα όσια -τα οικονομικά τους συμφέροντα- και τη δήθεν τρωθείσα αξιοπρέπειά τους.
Μόνοι, απελπιστικά μόνοι, χωρίς κανέναν από τους μεγάλους τούτης της κυβέρνησης, τους εμπνευστές αυτού του πρωτόγνωρου «ήθους» της πολιτικής ζωής μας, να στέκεται πλάι τους. Ετσι, γιατί πολλές φορές στις τραγωδίες, οι φταίχτες, οι υπαίτιοι, οι αμαρτήσαντες προχωρούν μόνοι τους στον βωμό. Πίσω, στην αυλή των αρχόντων, τα λόγια είναι λιγοστά, σχεδόν ψιθυριστά, ίσα για να φτάνουν στο βάθος του δικού τους μυαλού και μόνο. Εχουν εγκαίρως αποσύρει την υποστήριξή τους.
Τις τελευταίες μέρες, όλοι εμείς οι πολίτες που συχνά πυκνά ισορροπούμε σαν καλά εκπαιδευμένοι ακροβάτες στην πενιχρή καθημερινότητά μας, εκόντες άκοντες είμαστε θεατές μιας κακοστημένης θεατρικής παράστασης, όπου κάτι άγνωστοι ηθοποιοί μπαινοβγαίνουν στη σκηνή, όχι για να απαγγείλουν τους ρόλους τους, αλλά για να προβάλουν τα πλουμιστά τους ρούχα.
Στο κεφάλαιο KB΄ του βιβλίου «O Ηγεμόνας» του Νικολό Μακιαβέλι, αναγράφεται το εξής: H επιλογή των υπουργών δεν είναι μικρής σημασίας για τον ηγεμόνα? είναι είτε καλοί είτε κακοί, ανάλογα με τη σύνεσή του. Το πρώτο πράγμα που οφείλουμε να κάνουμε, για να κρίνουμε το ορθόν της σκέψης του ηγεμόνα, είναι να δούμε ποιους ανθρώπους τοποθετεί γύρω του. Κι όταν αυτοί είναι ικανοί και έμπιστοι, μπορούμε να τον εκτιμήσουμε ως σώφρονα. Οταν όμως είναι διαφορετικοί, σχηματίζουμε κακή γνώμη γι’ αυτόν, γιατί το πρώτο σφάλμα που κάνει, το κάνει με αυτήν του την επιλογή.
Υπάρχει ένας αλάνθαστος τρόπος για να γνωρίζει ο ηγεμόνας τον υπουργό του. Οταν τον βλέπει να σκέφτεται περισσότερο τον εαυτό του παρά τον αδημονούντα πολίτη και όλες οι ενέργειές του αποσκοπούν στη διασφάλιση των δικών του συμφερόντων, θα πρέπει να ξέρει ότι ο υπουργός είναι ένας κακός υπουργός κι είναι λάθος να τον εμπιστεύεται.
Παλιότερα, ο ηγεμόνας κατελάμβανε την εξουσία ή διοριζόταν από μια κάστα προυχόντων ή των αρίστων μιας ελιτίστικης κοινωνίας. Σήμερα εκλέγεται κατ’ ευθείαν από τον λαό κι αυτό περιπλέκει τα πράγματα, δεδομένου ότι υποχρεούται να απολογείται ενώπιον αυτών που τον επέλεξαν και τον εξέλεξαν. Προς το παρόν, κανείς δεν απολογείται – με εξαίρεση, ίσως, κάποιους, ήσσονος βεληνεκούς, βουλευτές. Αντιθέτως, στον πολιτικό ορίζοντα διαγράφεται πλέον με σαφήνεια ένα παχύ στρώμα αλαζονείας, που όμοιό του έχουμε χρόνια πολλά να συναντήσουμε μπροστά μας.
Το δυσάρεστο, στην προκειμένη περίπτωση, είναι πως με όλα τούτα, κινδυνεύουν να αναιρεθούν δεκάδες θετικά δείγματα γραφής των τελευταίων χρόνων. Κινδυνεύει να ακυρωθεί η προσπάθεια που περικλείεται σε όλα τα μεγάλα έργα που εξελίσσονται παντού στη χώρα. Κινδυνεύει επίσης να εκμηδενιστεί η ανάδειξή μας σε σημαίνον μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έτοιμο να συμμετάσχει στους μικρούς πυρήνες και σε κέντρα λήψεως αποφάσεων, στα οποία πριν από μερικά χρόνια δεν θα μπορούσαμε να διεισδύσουμε με τίποτα. Κινδυνεύει, τέλος, να τιναχτεί στον αέρα ο αξιοπρεπής πολιτικός λόγος, αν φυσικά έχει απομείνει κάτι απ’ αυτόν.
Κι όλο αυτό το σαθρό πια οικοδόμημα -αυτό που μερικά χρόνια νωρίτερα στήριξε καταστάσεις- απειλεί να θέσει οριστικά εκτός πολιτικής τα παιδιά μας, τις νέες γενιές που σήμερα, μέσα απ’ το νεφελώδες σκηνικό, πασχίζουν να διακρίνουν μια αχτίδα ελπίδας. Ναι, τα παιδιά μας. Που τους διδάξαμε τις δικές μας αξίες, τις δικές μας αρχές, έτσι όπως τις βρήκαμε από τους γονείς μας. Που τις ώρες του Σαββατοκύριακου πασχίζαμε να τους μεταβιβάσουμε κομμάτια από τις ανησυχίες μας, αλλά και την άπλετη αισιοδοξία μας. Που τους λέγαμε πως η πολιτική δεν είναι παιγνίδι συμφερόντων, αλλά σύνολο ιδεών διακυβέρνησης ενός τόπου με τη συναίνεση των πολιτών. Κι ότι αυτές οι ιδέες, γνωστές από την Πολιτεία του Πλάτωνα, αποσκοπούν στο να διευκολύνουν τη ζωή μας, προσφέροντάς της εκ παραλλήλου την ποιοτική αναβάθμιση που ο καθένας από μας χρειάζεται για να νιώθει το λιγότερο αξιοπρεπής.
Λένε πως οι νέες πολιτικές ιδέες διαμορφώνονται πρωτίστως στις νεανικές παρέες, ανάμεσα σε επαναστατημένους και αντιδραστικούς νέους ανθρώπους. Διαμορφώνονται με βάση τα προβλήματα του κοινωνικού περίγυρου και τη σωστή ή λανθασμένη αντιμετώπιση της Πολιτείας προς αυτούς. Υπάρχει, άραγε, σήμερα, ένα ενδεχόμενο αναθεώρησης στους κόλπους των νέων; Υπάρχει κάπου κρυμμένη η φλόγα της αναζήτησης, η σπίθα του διαφορετικού, που μπορεί να μας οδηγήσει πέρα από τη φθορά και τον συγχρωτισμό μας με τη διαφθορά, τη βρώμικη συναλλαγή, την «ποταπή» την μπίζνα;
Δεν ξέρω. Ξέρω όμως ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες, εκεί όπου ο πρόεδρος Μπους είπε το εξής αμίμητο, λίγο μετά την εκλογή του, μιλώντας με τον τότε πρωθυπουργό της Σουηδίας, Γκόραν Πέρσον, «είναι απίστευτο που νίκησα? μετείχα στις εκλογές έχοντας αντίπαλο την ειρήνη, την ευημερία και την υπευθυνότητα», ήδη συγκροτούνται ομάδες αντίστασης. Επικεφαλής αυτών των ομάδων έχουν τεθεί άνθρωποι της διανόησης, της οικονομικής σκέψης και άνθρωποι της τέχνης. O χώρος δεν μου επιτρέπει παρά μόνο μικρή αναφορά στα ονόματά τους, ελπίζοντας μιαν άλλη φορά να αναφερθώ διεξοδικά σ’ αυτό το θέμα.
Ο διάσημος αρθρογράφος των «Νιου Γιορκ Τάιμς» Πολ Κρούγκμαν, ο βραβευμένος με Νόμπελ Οικονομίας και παλιός σύμβουλος του Κλίντον, Τζότζεφ Στίγκλιτς, η δημοσιογράφος του αμερικανικού αριστερού περιοδικού «Nation» Ναόμι Κλάιν, που πολλοί, μάλλον αδίκως, την αποκαλούν θηλυκό Τσε Γκεβάρα. O γνωστός και στην Ελλάδα σκηνοθέτης Μάικλ Μουρ -διαβάστε το σπαρταριστό και αποκαλυπτικό βιβλίο του «Ηλίθιοι Λευκοί»-, ο οποίος έχει κερδίσει τον τίτλο του νεολαϊκιστή. H πασιονάρια των φτωχών και των αδυνάτων Μπάρμπαρα Ερενράιχ, συγγραφέας του βιβλίου «H φτωχή Αμερική», ο κοινωνιολόγος, οικονομολόγος και ανθρωπολόγος Τζέρεμι Ρίφκιν, γνωστός στην Ελλάδα για το «Τέλος της εργασίας». H Λόρι Γουάλας, η ακτιβίστρια, η απόφοιτος του Χάρβαρντ που σήμερα έχει αναρριχηθεί στην κορυφή των κινημάτων κατά της παγκοσμιοποίησης, η φεμινίστρια Κάθριν Μακίνον και φυσικά ο Σον Πεν, ο Γκορ Βιντάλ και ο Μάρτιν Σιν.
Ορισμένοι απ’ αυτούς είναι νέοι. Αλλοι είναι μεγαλύτεροι. Διαγράφουν, ωστόσο, μια πορεία εντυπωσιακή, όσο και εποικοδομητική – τουλάχιστον μακροπρόθεσμα. Νομίζω δε, τηρουμένων των αναλογιών, ότι κι εμείς εδώ στην Ελλάδα θα μπορούσαμε να γίνουμε μάρτυρες παρόμοιων φωνών. Από τον χώρο της τέχνης και της διανόησης, αλλά, γιατί όχι, και από τον πυρήνα του απλού πολίτη που παρακολουθεί άναυδος να εξελίσσεται μπροστά του μια τραγωδία, από την οποία λείπουν τα στοιχεία της αναγκαίας κάθαρσης.