H περίπτωση της Μόνικα Αλι θύμισε σε πολλούς την φαινομενική επιτυχία της Αρουντάτι Ρόι. Με καταγωγή από το Μπαγκλαντές η πρώτη, από την Ινδία η δεύτερη, εκπροσωπούν το νέο αίμα από τις πρώην αποικίες, όπως και προ ετών ο Μπεν Οκρι από τη Νιγηρία και πρόσφατα ο Χάρι Κούνζου από την Ινδία επίσης. Είναι το ζωντανό ποτάμι που ανανεώνει θεαματικά και αποφασιστικά τη βρετανική λογοτεχνία και τη διευρύνει θεματολογικά και ιδεολογικά, φέρνοντας ένα μεγάλο και ενθουσιώδες διεθνές κοινό.
Η Μόνικα Αλι έφθασε φέτος στο φότο φίνις του Βραβείου Μπούκερ με το «Εφτά Θάλασσες και Δεκατρία Ποτάμια», που μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Ωκεανίδα» (μτφ. Ρένα Χατχούτ). Οι μικρές Ντάκα του Ανατολικού Λονδίνου δικαιώνονται, αποκτούν υπόσταση, σάρκα, αίμα. H Μόνικα Αλι συνθέτει στοχαζόμενη πάνω στις βασικές επιλογές. H υποδοχή της στους λογοτεχνικούς κύκλους σημαίνει για πολλούς μία επιβεβαίωση της νέας γενιάς συγγραφέων που μετατρέπουν σε πλεονέκτημα τη διπλή υπόσταση, τον εσωτερικό πολιτισμικό τους πλούτο, την ανάγκη έκφρασης μιας διαφορετικής, υποτιμημένης, φωνής.
Πρώην αποικίες
Μας θυμίζει το ρεύμα αυτό, που δυναμώνει σταδιακά από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, την εξαίρετη παράδοση των μεγάλων γραφιάδων των «μικρών» λογοτεχνικά χωρών. Μικρών για τη διεθνή αγορά, αλλά με σπουδαίους συγγραφείς. O Νάιπολ, από το Τρινιντάντ και την Ινδία, πήρε το Νόμπελ και είναι χαρακτηριστική η περίπτωσή του για τη λογοτεχνία που γράφεται στα αγγλικά από τις πρώην αποικίες. Οι συγγραφείς τους, με δεδομένη την ευελιξία σε δύο πολιτισμικά συστήματα, ανοίγονται ευκολότερα στα διεθνή κανάλια. Πρόσφατα, επίσης, κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Κέδρος», το μυθιστόρημα του κορυφαίου Ινδονήσιου συγγραφέα Πραμούντια Ανάντα Τουρ «Το κορίτσι από την ακτή» (μτφ. Χρήστος Μπακόπουλος), έργο πνοής και θεμέλιος λίθος για την αφύπνιση της εθνικής αλλά και ατομικής αξιοπρέπειας.
Συνήθως, το ρεύμα είναι από τις πρώην αποικίες προς τα κέντρα της Δύσης. Ενίοτε, συμβαίνει και το αντίστροφο σε επίπεδο θεματογραφίας. Πρόσφατα, διαβάσαμε το «O Μαύρος με τη Λευκή Καρδιά» του Ολλανδού Αρτουρ Γιαπέν (εκδ. Καστανιώτη) για την εμπειρία της πολιτισμικής αφομοίωσης τον 19ο αιώνα. Επίσης, πριν από λίγες ημέρες κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Πόλις», το μυθιστόρημα του Βρετανού Giles Foden, «O τελευταίος βασιλιάς της Σκωτίας» (μτφ. Αθηνά Μπαλοπούλου) που πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Αφρική. Στο βιβλίο του αυτό, ο ήρωας δέχεται να γίνει ο προσωπικός γιατρός του… Αμίν Νταντά (που πέθανε πρόσφατα).
Η διαπολιτισμική εμπειρία έχει εξελιχθεί τα τελευταία 10 – 15 χρόνια με τρόπο θεαματικό και αποτελεί βάση για πολλά έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Μία ολοένα και πιο δυναμική γενιά λογοτεχνών, που γράφουν στα αγγλικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά, τα ολλανδικά, από την Ινδία ή τη Σενεγάλη, παιδιά μικτών γάμων, με εμπειρίες και βιώματα τραυματικά ή όχι, μετουσιώνουν σε υψηλή λογοτεχνία την εμπειρία του να είσαι πολίτης τον 21ο αιώνα.