Διάβαζα προσφάτως κάποιους από τους γοητευτικούς, αλλά και επικίνδυνους, αφορισμούς του Sir Thomas Beecham: «Η κύρια μελωδία είναι το μόνο πράγμα στη μουσική που το μεγάλο κοινό μπορεί να αντιληφθεί».
Ως εδώ η διαπίστωση μπορεί να είναι πειστική, αλλά το θέμα γίνεται σοβαρότερο καθώς αποκτά τη συνηγορία του ειδικού, που συμπληρώνει: «Κι εγώ, αν δεν μπορώ να τραγουδήσω ένα έργο, δεν μπορώ και να το διευθύνω».
Και ο ακροατής, που δεν μπορεί να το τραγουδήσει; Απλούστατα, δεν μπορεί ή δεν θέλει να το ακούσει, είναι το επισφαλές συμπέρασμα, κι έτσι απορρίπτει το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης μουσικής. Μιλώ για «επισφάλεια», γιατί με το κριτήριο αυτό προσδίδεται ψυχαγωγική εξωστρέφεια στη μουσική και εξοβελίζεται η αισθητική τέρψη του συνολικού ηχητικού αποτελέσματος.
Το παλιό, με την επίφαση της μελωδικής οικειότητας, μας παρηγορεί, και ο παρελθών χρόνος τον οποίο εμπεριέχει, θαρρείς δε μας αφορά.
Αντιθέτως, το νέο γεννιέται μαζί μ’ εμάς, ο χρόνος είναι πιο διακριτός και συνοδοιπορεί με τις τύψεις μας, ρίχνοντας πότε πότε τη σκιά του εφήμερου και την υποψία ότι θα πεθάνει μαζί μας. Ισως, εντέλει, το νέο μας πανικοβάλλει γιατί βασανιστικά υπενθυμίζει τον δικό μας θάνατο.
Υπάρχει, εντούτοις, μια λιγότερο αυθαίρετη άποψη πάνω στο θέμα. «Δεν αγαπάμε τη μουσική της εποχής μας, γιατί, κατά βάθος, δεν αγαπάμε την εποχή μας», έχει πει ο Yehudi Μenuhin.
Θυμάμαι ένα περιστατικό, πριν από τρία χρόνια στο Λονδίνο, στην απονομή των βραβείων Gramophone. Ακουγόταν ένα απόσπασμα από το βραβευμένο έργο του Berio «Sequenzas». Μετά από ένα μακρύ pianissimo, ξέσπασε ένα τρομακτικό στιγμιαίο fortissimo, που πολλαπλασιάστηκε από τα ηχεία. Αυτοστιγμεί ακούστηκε το φοβισμένο κλάμα ενός μικρού παιδιού (πώς βρέθηκε, άραγε;) και ολόκληρη η αίθουσα σείστηκε από τα γέλια.
Ισως ήταν, σκέπτομαι, ένα γέλιο αμηχανίας που συνηγορούσε με το φόβο του παιδιού μπροστά στο ανήκουστο και, συνάμα, ένας ηχηρός εξορκισμός του νέου.