Δ. Κεχαΐδη – Ελ. Χαβιαρά: «Δάφνες και πικροδάφνες»
Σκηνοθεσία: Γιάν. Μόρτζος
Θέατρο: Τζένη Καρέζη
«Τι τη θέλω τη ζωή
Αν δεν έχω επιρροή;
Τι τη θέλω την πατρίδα
Χωρίς εξουσίας ελπίδα;
Να με ιδεί εξουσιαστή
Η Πατρίδα και ας χαθεί.
Λυτρωτή της να με κράξει
Και, στο διάολο, ας βουλιάξει».
ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ,
«Το πολιτικό μεθύσι»
Με το ένα μάτι ατενίζουμε την Κωνσταντινούπολη ως άλλοι εξαδάκτυλοι και με το άλλο κοιτάζουμε ποιος θα πρωτοκλέψει την εφορία. Με το ένα χέρι βγάζουμε συνεχώς κρυμμένους άσους απ’ το μανίκι για να κατατροπώσουμε τον πολιτικό αντίπαλο και με το άλλο ορκιζόμαστε στη σημαία πίστη σ’ αυτούς που μόλις πριν υπονομεύσαμε.
Το τραγελαφικό μας πολιτικό πρόσωπο, την εθνική μας ιλαροτραγωδία ξετυλίγουν σχεδόν αγέραστα και πάλι φέτος οι «Δάφνες και πικροδάφνες»: σύμπτωση ευτυχής και δυστυχώς επίκαιρη μπροστά στην όλη εκλογική ατμόσφαιρα. Οι τέσσερις κομματάρχες ποντικοί της επαρχιακής πόλης (Τρίπολης) χρησιμοποιούν κάθε μέσο για να εξυπηρετήσουν τα ατομικά τους συμφεροντάκια μέσω των εκλεκτών του (οποιουδήποτε τους ταιριάξει) συνδυασμού. Δεν έχουν οίκτο. Δεν έχουν ενδοιασμούς. Δεν έχουν αξιοπρέπεια. Κι όμως, όλον αυτόν τον ηθικόν κώδικα επικαλούνται ακριβώς τότε που προσπαθούν να πνίξουν ο ένας τον άλλο. Επιχειρήματα κάτω από επιχειρήματα, γεγονότα του παρελθόντος που έρχονται σταδιακά στο φως κι εκβιάζουν συνειδήσεις αναδύονται με μια εξαιρετική τεχνική, μ’ έναν λόγο κοφτό, καθημερινό και μαζί φοβογόνο, ξύλινο και σπιρτόζικο.
Κομματική ηθογραφία
Εργο πολιτικό, σκληρά πολιτικό και πολιτικά σκληρό, οι «Δάφνες και πικροδάφνες» δεν παύουν να συνιστούν και μια ανάγλυφη κομματική ηθογραφία μιας εποχής που μπορεί σε πολλά εξωτερικά να έχει μεταβληθεί αλλά παραμένει έγκυρη σε ό,τι αφορά την πελατειακή σχέση και την ακαταδάμαστη εθνική μας κακοδαιμονία. Είναι εκείνη η ίδια που, σε πιο συνεπτυγμένο επίπεδο, είχε καταγραφεί από τον Κεχαΐδη στο υπέροχο «Τάβλι» του. Μόνο που τώρα το στοίχημα είναι πολύ πιο δύσκολο, μια και μπαινοβγαίνουν στις παγίδες του διπλάσια πρόσωπα. Στοίχημα που κερδίζεται αναντίρρητα τόσο στις φάσεις προετοιμασίας όσο και στην κορύφωσή του. Η ιδιοφυής κωμικοτραγική κορύφωση του έργου ασφαλώς είναι το γεγονός ότι, στο τέλος, τα διασταυρούμενα ξίφη και οι αλληλοεξοντωνόμενοι κομματάρχες κλείνουν συμφωνία γύρω από… κοινό υποψήφιο!
Ο Γιάν. Μόρτζος ξέρει το έργο καλά. Εχει ασχοληθεί μαζί του και παίζοντας ήδη από το 1979 στην απαράμιλλη παράσταση του Κουν και σκηνοθετώντας το αργότερα. Η τωρινή του εργασία είχε όλες τις κουνικές ανάσες και παύσεις, τις εξάρσεις και υφέσεις των αλληλοϋποβλεπόμενων ανθρωπάκηδων, τη βιαιότητα στις απάτες και τις συγκρούσεις τους, την αληθοφάνεια στους εκβιασμούς και τις υπαναχωρήσεις τους.
Ο Μόρτζος έδωσε στον λόγο ενότητα ύφους, λιτότητα και βάθος πεδίου, διαθλώντας στο καθένα απ’ τα πρόσωπα το δραματικό του υπόστρωμα σ’ αυτή την ανελέητη μάχη επικράτησης-επιβίωσης. Το κείμενο διαθέτει αφ’ εαυτού αρκετές κωμικές καταστάσεις, τόσο πιο πολύτιμες όσο προέρχονται από τις σκηνικές ανατροπές και όχι απ’ τον λόγο.
Οι ερμηνείες
Γι’ αυτό και θεωρώ αχρείαστη και μάλλον βλαπτική για τον Μόρτζο-ηθοποιό την ταχύλογη υπερβολή και τις υπερκωμικοποιήσεις του ρόλου. Λιτότερος θα ήταν πιο αποτελεσματικός, δεδομένης της αδρής φυσικότητας και αμεσότητάς του. Ο Κ. Καζάκος, η αυθεντικότερη και πειστικότερη φιγούρα, πραγμάτωσε με τον πιο δραστικό τρόπο τη ρεαλιστική φόρμα των συγγραφέων.
Ανεση αρχική και οδύνη μαζί με τελικό αυτοσαρκασμό συντριβής συνέθεσαν και πάλι τα τεκμήρια της μεγάλης σκηνικής πειθούς του. Εξοχα είδε τον τέταρτο της παρέας, δηλαδή τον λιγότερο εμπλεκόμενο, με αφέλεια και χαμαιλεοντισμό, φοβίες και δουλοφροσύνη ο Γιάν. Καρατζογιάννης. Εύστοχο και το στυλιζάρισμα του Θ. Καληώρα, στάθηκε πολυσήμαντο και απολύτως ακριβές στη βλαχοδημαρχιώτικη υπεροψία του.
Το απέριττο σκηνικό του Φ. Πατρικαλάκι, που έχει νομίζω ξανασκηνογραφήσει το έργο στην Καλαμάτα το 1990, άφησε στους συγγραφείς την ευρυχωρία της δικής τους έκφρασης. Αρκέστηκε στο σοφό στοιχειώδες σαλονάκι.
Τα πονεμένα κλαρίνα του Φρ. Μόρτζου ιδανικοί παραστάτες σ’ αυτό το αείρροο εθνικό μας δάκρυ.