Κριστιάν Ντιμάι – Λβόβσκι
Το τελευταίο ταξίδι της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ
Μετ.: Γιάννης Στρίγκος
Εκδ. Χατζηνικολή
Η Μαργαρίτα Γιουρσενάρ (Βρυξέλλες, 1903-1987) είχε εξομολογηθεί σε φίλο της ότι η «επιθυμία της για ταξίδια ήταν μέσα της εξίσου ακαταμάχητη με τον σεξουαλικό πόθο», κι αυτός ο πόθος σημάδεψε τελικά την προσωπική ζωή και το έργο της. Πνεύμα ανήσυχο, με βαθιά παιδεία, άρχισε να γράφει από πολύ νωρίς και να ασχολείται με θέματα όπως το πέρασμα του χρόνου, η μνήμη, οι πνευματικές αναζητήσεις για την κατανόηση της φύσης και της ύπαρξης.
Αντρες – ήρωες
Οι ήρωές της είναι κυρίως άντρες, και την ελκύουν η προσωπικότητα του Αδριανού, του Αντίνοου στο αριστούργημά της «Αδριανού Απομνημονεύματα», αλλά και μορφές από τον μεσαίωνα, όπως ο Ζήνων στο μυθιστόρημά της «Η Αβυσσος». Κάποτε μάλιστα είχε πει ότι δεν είναι δυνατόν να βάζει γυναίκες ηρωίδες να σκέφτονται και να συμπεριφέρονται μ’ έναν τρόπο που ταιριάζει μόνο στους άντρες, οι οποίοι είναι άνθρωποι της δράσης αλλά και της θεωρίας.
Η Γιουρσενάρ γνώριζε αρχαία ελληνικά και λατινικά χάρη στον πατέρα της, ο οποίος της έμαθε να διαβάζει σε ηλικία μόλις πέντε ετών το έργο του Ρωμαίου αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου «Εις εαυτόν». Επιπλέον οι γνώσεις της οι σχετικές με τον πολιτισμό της Ανατολής προσέδωσαν στο έργο της ευρύτητα, καθώς σ’ αυτό συμπυκνούται η περιπέτεια του ανθρώπινου πνεύματος. Η σοφία που αποπνέουν τα βιβλία της χαρακτηρίζει και τον τρόπο ζωής της, κάτι που μπορεί να διακρίνει κανείς και στις συνεντεύξεις της, και ιδιαιτέρως στην εκτενή συνομιλία της με τον Γάλλο δημοσιογράφο Ματιέ Γκαλέ, η οποία είδε το φως της δημοσιότητας κάτω από τον τίτλο «Με ανοιχτά τα μάτια».
Την αγάπη της για τα ταξίδια την οφείλει στον πατέρα της με τον οποίο είχε γνωρίσει πολλά μέρη -και την Ελλάδα- σε μικρή ηλικία. Στην κατοικία της στο νησί Μον Ντεζέρ της πολιτείας Μέιν στις ΗΠΑ οργανώνει τα «πνευματικά της ταξίδια» και γράφει, ενώ στις ανάπαυλες «οργώνει» όλο τον κόσμο: Ευρώπη, Αφρική, Ασία.
Ζωντανή περιγραφή
Ο συγγραφέας Κριστιάν Ντιμάι, συντάκτης φωτογραφικού πρακτορείου, γνώρισε τη Γιουρσενάρ το 1986 στο Παρίσι, όταν την επισκέφτηκε στο ξενοδοχείο της για να ανανεώσει -όπως γράφει χαρακτηριστικά- το φωτογραφικό υλικό της συγγραφέως, το οποίο υπήρχε στο πρακτορείο. Σ’ αυτήν οδηγήθηκε παρακινημένος από τον βαθύ θαυμασμό προς το πρόσωπο και το έργο της. Μαζί με τον συνεργάτη του, τον φωτογράφο Σαντρί Ντερατζί, ο Ντιμάι συνάντησε τη Γιουρσενάρ σε δωμάτιο του ξενοδοχείου Ριτς, όπου και τη φωτογράφησαν αναδεικνύοντας απλές ανθρώπινες στιγμές της.
Οι περιγραφές των καθημερινών στιγμών της συγγραφέως είναι τόσο ζωντανές όσο και οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο. Παράλληλα, όμως, αποδίδονται οι αντιδράσεις της σ’ ένα τηλεφώνημα, καταγράφεται μια συνομιλία της με συνεργάτιδά της από τις εκδόσεις Γκαλιμάρ, όπως και η σχέση της με την Ολλανδέζα νοσοκόμα, που την συνοδεύει στα τελευταία ταξίδια της. Και μολονότι η συγγραφέας ήταν ηλικιωμένη, δεν σταμάτησε να ταξιδεύει και να γνωρίζει νέους ανθρώπους που γίνονταν συνοδοί της στις μεγάλες αποστάσεις που διήνυε. Ακολουθεί, στο καλαίσθητο βιβλίο, η καταγραφή των περιπετειών στο Μαρόκο, όπου συντάκτης και φωτογράφος τη συνοδεύουν, και φαίνεται ότι οι «περιηγήσεις της μοιάζουν συχνά με επισκέψεις σε φίλους που έχουν φύγει από τη ζωή». Τα ερεθίσματα είναι πολλά και το Μαρόκο δίνει το έναυσμα στη Γιουρσενάρ να καταπιαστεί με τον επίλογο της νουβέλας της «Αννα, Σόρορ…», αλλά και με τα κείμενα που θα συνθέσουν το έργο της «Τι; Η αιωνιότητα».
Ετοίμαζε ταξίδι στην Ινδία
Πότε ανθρώπινη, πότε στοχαστική στις φωτογραφίες, η εικόνα της Γιουρσενάρ ταιριάζει τόσο πολύ με το έργο της. Και παρά την προχωρημένη ηλικία της σχεδιάζει μαζί με τον συντάκτη και τον φωτογράφο ένα μεγάλο ταξίδι -προσκύνημα στην Ινδία- τον χειμώνα του 1987, το οποίο ωστόσο δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί, γιατί στις 17 Δεκεμβρίου, μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη, αφήνει την τελευταία της πνοή στο Νόρθιστ Χάρμπορ του Μέιν.
Οι φωτογραφίες και τα κείμενα του βιβλίου φωτίζουν την προσωπικότητα της μεγάλης συγγραφέως και παρακολουθούν τις στιγμές της λίγους μήνες πριν κλείσει για πάντα τα μάτια της και εισέλθει στην αιωνιότητα.