«Ο,τι και να πείτε, εγώ δεν μπορώ να αγαπήσω τη μουσική του 20ού αιώνα» μου γράφει διαφωνώντας τακτικός αναγνώστης.
Αναρωτιέμαι, ωστόσο, τι πραγματικά εννοεί, αφού τα μουσικά πεπραγμένα του αιώνα αυτού έχουν τέτοια ιδιωματική διαφορετικότητα, ώστε είναι αδύνατον να ταξινομηθούν, πόσω μάλλον να απορριφθούν συλλήβδην.
Μπροστά σ’ αυτόν, ο 18ος φαντάζει απελπιστικά ομοιόμορφος, και ο καινοτόμος 19ος πιο συμμετρικός και ομαλός στη ροή του.
Στο αντεστραμμένο είδωλο του 20ού συνωθούνται η μελαγχολία της απώλειας του παλιού, η ασάφεια της επανάστασης, η αναζήτηση της νεωτερικότητας, η αμφισβήτηση, η ευθεία ρήξη, αλλά και η άτακτη υπαναχώρηση (αντίστοιχα με την περιπέτεια των ιδεολογικών ρευμάτων).
Καλό είναι να θυμόμαστε πως στον 20ό αιώνα η ακαδημαϊκή αύρα του Saint-Saens φυσά και μετά τις ηχηρές τομές του Στραβίνσκι (που και ο ίδιος διέτρεξε τρεις ολότελα διαφορετικές υφολογικά περιόδους).
Στον ίδιο αιώνα, ο Mahler από διαίσθηση αποχαιρετά σπαρακτικά την τονικότητα, ενώ ο Schoenberg εξερευνά μεγαλοφυώς νέες ατραπούς. Οταν ο Faure γράφει τα όψιμα αριστουργήματα της μουσικής δωματίου του, ο Berg έχει ήδη συνθέσει τον «Wozzeck» και όταν ο Ξενάκης συνθέτει τις «Μεταστάσεις», ο VaughaWilliams δεν έχει καταπιαστεί ακόμα με τις δύο τελευταίες Συμφωνίες του. Με την ίδια έννοια συμβιώνουν ο R. Strauss και ο Sibelius με τον Stockhauseκαι ο Puccini σκυταλοδρομεί με τον Σοστακόβιτς και τον JohΑdams.
Ιμπρεσιονισμός, εξπρεσιονισμός, νεοκλασικισμός, φολκλορισμός, δωδεκαφθογγισμός, σειραϊσμός, μεταμοντερνισμός, πειραματισμός, μινιμαλισμός, ένας εσμός από -ισμούς συνθέτει (κυριολεκτικώς) αυτό το γεμάτο έκπληξη, δέος, αλλά και ευφρόσυνες ανατροπές πρόσωπο που τέμνεται οριζοντίως και καθέτως από παράλληλες, πολυσυλλεκτικές φωνές.
Ετσι, αν κάποιος σας πει ότι δεν αγαπά τη μουσική του 20ού αιώνα, ρωτήστε τον ποιον ακριβώς αιώνα εννοεί από τους πολλούς που εμπεριέχονται στον έναν και συγκεράζουν την αχλύ του παρελθόντος, τη μοναξιά του παρόντος και τον προχρονισμό του μέλλοντος.