ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Μπορεί το λήμμα Zeybek στα λεξικά να σημαίνει «όνομα τουρκικής φυλής, κατοικούσης εις τα περίχωρα της Σμύρνης και της Προύσης» και Zeybek Kiyafeti (ενδυμασία Ζεϊμπέκου) που φέρουν οι εύζωνοι στρατιώτες, για τους Ελληνες του Αϊδινίου και ιδιαίτερα της Λέσβου, η λέξη Ζεϊμπέκης σήμαινε λεβέντης, παλικάρι. Οποια κι αν είναι η ετυμολογία της λέξης, πίσω από το όνομα Ζεϊμπέκης (πληθ. Ζεϊμπέκοι και Ζεϊμπέκηδες) κρύβεται ένας συγκεκριμένος τρόπος ζωής, κοινωνικής και προσωπικής συμπεριφοράς μιας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων «στο πρόσωπο των οποίων τα λαϊκά στρώματα ανακάλυπταν τον πιο αυθόρμητο και θαρραλέο εκφραστή των οικονομικών και πολιτιστικών διαφορών τους με τους εκπροσώπους της φεουδαρχικής οθωμανικής Εξουσίας».
Την ιστορία των Ζεϊμπέκων, τη ζωή, τη συμπεριφορά και τη δράση τους ερευνά ο Θωμάς Κοροβίνης στο δωδέκατο κατά σειρά βιβλίο του «Οι Ζεϊμπέκοι της Μικράς Ασίας» (εκδόσεις ΑΓΡΑ) που παρουσιάζει την ερχόμενη Δευτέρα (8.30 μ.μ.) στον αύλειο χώρο του μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων στην Πλάκα.
Ο συγγραφέας που έζησε οκτώ χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, μελετώντας πτυχές του ελληνικού και τουρκικού λαϊκού πολιτισμού συνέλεξε ένα πλούσιο φωτογραφικό και δημοσιογραφικό υλικό για το 685 σελίδων βιβλίο του. Ποιοι ήταν όμως οι Ζεϊμπέκοι; Ποια σχέση έχει το ζεϊμπεκλίκι με το σύγχρονο ζεϊμπέκικο; Σύμφωνα με τον συγγραφέα «οι Ζεϊμπέκοι ήταν ένα κοινωνικό μόρφωμα που διαμορφώθηκε στην κεντροδυτική Μικρά Ασία με κέντρο τις αρχαίες Τράλλεις (Αϊδίνιο), με πλούσια πολιτιστική και κοινωνική δράση και σημαντικότερα χαρακτηριστικά την απαίτηση για αυτονομία, τη διατήρηση των προνομίων τους την έντονη αντιεξουσιαστική δράση εναντίον της οθωμανικής αυταρχικότητας. Για πολλούς αιώνες παρουσιάζονται στην ιστορία ως πολιτιστικοί φορείς του φαινομένου του ζεϊμπέκικου (χορού και τραγουδιού) εκπροσωπώντας πιθανόν μια παμπάλαια συνήθεια των κατοίκων της περιοχής του κεντροδυτικού Αιγαίου (Σμύρνη, Εφεσος, Αϊδίνιο) να αποτίουν φόρο τιμής στους χθόνιους θεούς και τη μάνα γη με εκδηλώσεις διονυσιακής λατρείας.
Ο ζεϊμπέκικος υφίσταται σε μια πρωτογενή προγενέστερη μορφή του σ’ αυτές τις περιοχές στην αρχαιότητα, παρουσιάζεται με πιο οργανωμένη δομή στις παραπάνω περιοχές από τον 16ο ώς τον 20ό αιώνα στις οποίες είναι και ο κυρίαρχος χορός και μεταφέρεται μέσω της προσφυγιάς στον νεοελληνικό χώρο όπου από την τρίτη δεκαετία περασμένου αιώνα μέχρι και σήμερα σταδιακά κυριαρχεί εκτοπίζοντας ή παραμερίζοντας άλλους λαϊκούς χορούς ενώ επιβάλλεται ως κυρίαρχος λαϊκός ανδρικός χορός στον αστικό χώρο σε πανελλήνια κλίμακα».
Στη μελέτη του ο συγγραφέας εξηγεί ότι οι Ζεϊμπέκοι ήταν «πιθανός καρπός επιμειξίας Θρακών μεταναστών και κατοίκων της Φρυγίας. Ανέπτυξαν ληστρική -και συχνά επαναστατική- δράση κι έγιναν γνωστοί ως οι σημαντικότεροι εκφραστές της κοινωνικής ληστείας στην Ανατολία. Ορκισμένοι εχθροί της οθωμανικής εξουσίας, σκοπό τους είχαν την αποκατάσταση της κοινωνικής αδικίας. Επίσης απέκτησαν θρυλική φήμη που οφείλεται στην ντομπροσύνη και τη γοητεία τους. Οι ενδυμασίες, τα τραγούδια και ο χορός τους τροφοδότησαν λογοτεχνία, μουσική, ζωγραφική, κινηματογράφο, θέατρο και τη φωτογραφία.