Μια ολόκληρη ζωή δεν φτάνει για την Αν Τερέζα Ντε Κερσμάεκερ. O χρόνος για την κορυφαία Φλαμανδή χορογράφο έχει μια «άλλη» διάσταση… Κάπου κάπου σταματάει όταν κατά τη διάρκεια των πολύωρων προβών με την ομάδα της «Rosas» καθοδηγεί προσεκτικά τους χορευτές της και συνομιλεί για κάθε λεπτομέρεια με το πολυπληθές επιτελείο των συνεργατών της. Κι άλλες στιγμές, ο χρόνος τρέχει με ασύλληπτη ταχύτητα όταν η φαντασία της γεννάει τις υπέροχες κινητικές φράσεις -λιτές και συνάμα απόλυτα εκφραστικές- που χαρακτηρίζουν τα έργα της. Για πρώτη φορά η Αν Τερέζα Ντε Κερσμάεκερ θα βρεθεί στην Ελλάδα: Με την παράσταση της «Rain» που θα παρουσιαστεί την Παρασκευή και το Σάββατο (15, 16/7) στο Κάστρο της Καλαμάτας, θα ανοίξει το 11ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού της πόλης.
Γεννημένη το 1960 η Αν Τερέζα Ντε Κερσμάεκερ σπούδασε στη σχολή MUDRA του Μωρίς Μπεζάρ, το φυτώριο των σημαντικότερων χορογράφων της νέας γενιάς, καθώς και στην Tisch School of Arts της Νέας Υόρκης, όπου δέχτηκε τις επιρροές του αμερικανικού μεταμοντέρνου χορού. Ηδη από τα πρώτα έργα της στις αρχές του ’80, Asch και Fase, που έγιναν διεθνώς δεκτά με ενθουσιασμό, διαφάνηκε η μοναδικότητα της νέας αυτής χορογράφου, η οποία, εγκαταλείποντας το νεοκλασικό στυλ, έδωσε καινούργιο προσανατολισμό στη χορογραφική δημιουργία, θεμελιώνοντας το «νέο κύμα» χορού του Βελγίου. Εφαλτήριο και πηγή έμπνευσης στη δημιουργικότητά της ήδη από τα πρώτα της βήματα αποτέλεσε η σχέση της με τη μουσική, ενώ συνθέτες όπως ο Στιβ Ράιχ, ο Τιερρύ ντε Με, ή ο Μπέλα Μπάρτοκ επιστρέφουν στο έργο της. Μετά την επιτυχία του Fase, η Κερσμάεκερ ίδρυσε την ομάδα Rosas (1983). Η προσωπική χορογραφική της γραφή γρήγορα την επέβαλε διεθνώς, ενώ από το 1992 μέχρι σήμερα η Rosas είναι η μόνιμη ομάδα χορού της Βασιλικής Οπερας των Βρυξελλών De Munt/La Monnaie. Σε συνεργασία με την τελευταία, η Κερσμάεκερ ίδρυσε τη σχολή χορού PARTS (Performing Arts Research and Training Studios -1995), καλύπτοντας το κενό που άφησε ο Μπεζάρ στο Βέλγιο και προωθώντας την εξέλιξη της νέας γλώσσας, με απώτερο στόχο όχι μόνο την τεχνική τελειοποίηση αλλά και την ολοκλήρωση της καλλιτεχνικής προσωπικότητας των χορευτών.
Χορός χρωμάτων
«Στη σκηνή θέλω χρώματα που να αλλάζουν σαν τις αντανακλάσεις μιας φυσαλίδας φωτός ή ενός ουράνιου τόξου… Ελπίζω το κομμάτι να αποκαλύψει κάποια τρυφερότητα και η δομή του να απελευθερώσει το συναίσθημά του», λέει η ίδια για το «Rain». Στην πολυδιάστατη δημιουργικότητά της από το 1980 μέχρι σήμερα εξερευνά τη σχέση θεάτρου, αυτοσχεδιασμού, μουσικής και χορού. Στο «Rain» η Κερσμάεκερ επιστρέφει σε αμιγώς χορευτικές αναζητήσεις, διερευνώντας τις άπειρες δυνατότητες μιας κινητικής φράσης. Το έργο είναι άρρηκτα δεμένο με τη «Μουσική για 18 μουσικούς» (1976) του Αμερικανού μινιμαλιστή συνθέτη Στηβ Ράιχ.
– Ποια είναι η ιστορία που διηγείται το έργο «Rain»;
– Δεν υπάρχει κάποιο αντικείμενο ή θέμα. Είναι περισσότερο ένα κομμάτι απόλυτου χορού. Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε τη χορογραφία, βασισμένοι σε ένα βιβλίο της Kirstin Gunn, μιας νεαρής συγγραφέως από τη Νέα Ζηλανδία. Το βιβλίο διηγείται μια ιστορία για τη χαμένη αθωότητα. H χορογραφία είναι πολύ πιο ανοιχτή και χαρούμενη. Κρατήσαμε το «πνεύμα» της ιστορίας, όχι όμως και το περιεχόμενό της.
– Και η έμπνευση;
– Το «Rain» δημιουργήθηκε το 2001 και ήταν μια αντίδραση στο προηγούμενο έργο μου «In real time». Μια παραγωγή που είχε πολύ χορό, μουσική, ηθοποιούς και τζαζίστες επί σκηνής. Στο «Rain» δεν ήθελα κείμενα ούτε ηθοποιούς. Ηθελα να δοκιμάσω μια διαφορετική δημιουργική διεργασία. Το «In real time» ξεκίνησε από το τίποτα, μια λευκή σελίδα. Στο «Rain» ήθελα όλα να είναι υπό έλεγχο. Και ήθελα μόνο χορό…
Ομαδική δουλειά
– Μπορείτε να μας μιλήσετε για τη σχέση της μουσικής με τον χορό στο «Rain» και τη συνεργασία σας με τον Στιβ Ράιχ;
– Δεν έχω συνεργαστεί με τον Στιβ Ράιχ με την έννοια ότι ποτέ δεν δουλέψαμε μαζί πάνω σε μια σύνθεση του ή πάνω σε μια δική μου χορογραφία. Πάντα χρησιμοποιούσα συνθέσεις του του που είχαν ήδη ολοκληρωθεί. Στο «Rain» θα δείτε ότι η μουσική και ο χορός είναι στενά συνδεδεμένα. O χορός είναι απόλυτα εμπνευσμένος από τη μουσική και τη δομή του έργου του Στιβ Ράιχ «Music for Eighteen Musicians». Τα διαφορετικά μέρη της σύνθεσής του αντιστοιχούν στα διάφορα τμήματα της χορογραφίας. Καθώς η μουσική γίνεται όλο και πιο ζωηρή, έτσι και ο χορός, τα κοστούμια και τα φώτα. Ημουν πολύ τυχερή που δούλεψα με τον Jan Versweyveld για το σκηνικό και τα φώτα και τον Βέλγο σχεδιαστή μόδας Dries Van Noten για τα κοστούμια.
– Τι ψάχνετε σε ένα χορευτή;
– Πρώτα απ’ όλα κοιτάς τις τεχνικές ικανότητες του χορευτή. Αυτό είναι εύκολο εάν του δώσεις κάτι να χορέψει ή τον αφήσεις να αυτοσχεδιάσει. Ομως υπάρχουν και κάποια πιο υποκειμενικά θέματα: ψάχνεις για τα χαρίσματά του, να γνωρίσεις την προσωπικότητά του, τι εκπέμπει πάνω στη σκηνή. Και επίσης βλέπεις πώς λειτουργεί ως μέλος μιας ομάδας. H παρουσία και η ερμηνεία ενός χορευτή είναι πολύ διαφορετική όταν είναι μόνος του σε σύγκριση με όταν χορεύει σε μια ομάδα. H ομαδική δουλειά στην «Rosas» είναι πολύ σημαντική κι έτσι οι νέοι χορευτές θα πρέπει να προσαρμοστούν στην ήδη υπάρχουσα ομάδα.
– Πώς εξελίσσεται ο χορός;
– Υπάρχουν πολλοί χορογράφοι σε όλο τον κόσμο. Κάποιων η δουλειά είναι πολύ ενδιαφέρουσα, κάποιων λιγότερο. Υπάρχουν χώρες όπου ο χορός στηρίζεται από το κράτος και άλλες όπου η υποστήριξη είναι ανύπαρκτη. Δεν υπάρχει μία και μοναδική εξέλιξη. Μόνο το γεγονός ότι σήμερα όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες τείνουν να αμφισβητούν τον χορό και να προβληματίζονται για τον λόγο ύπαρξής του… Δεν ξέρω τι θα φέρει το μέλλον, όμως ξέρω ότι πάντα θα υπάρχει χορός.
– Ποιοι είναι οι στόχοι της σχολής εκπαίδευσης και έρευνας του χορού που διευθύνετε;
– H Σχολή μας («Performing Arts Research & Training Studios») έχει στόχο τη δημιουργία ολοκληρωμένων χορευτών και χορογράφων κατά τη διάρκεια ενός τετράχρονου εκπαιδευτικού προγράμματος. Είναι μια ανώτερη βαθμίδα εκπαίδευσης για ήδη τελειωμένους χορευτές. Εμείς αυτό που προσπαθούμε να τους δώσουμε σ’ αυτά τα τέσσερα χρόνια είναι η ευκαιρία να γνωρίσουν διαφορετικά στυλ, διαφορετικές όψεις του χορού. Με την ελπίδα ότι θα κρατήσουν κάτι που θα τους βοηθήσει να γίνουν αληθινοί, μοναδικοί καλλιτέχνες οι ίδιοι.
Μια ζωή δεν φτάνει
– Τι άλλο είναι εξίσου σημαντικό για σας σήμερα;
– Οσο αισθάνομαι την ανάγκη να δημιουργώ καινούργια έργα και να εξελίσσομαι ξέρω ότι πρέπει να συνεχίσω αυτό που κάνω. Το να έχεις κίνητρα είναι το πιο σημαντικό πράγμα. Το κίνητρο να είμαι μητέρα για τα δύο μου παιδιά στην προσωπική μου ζωή, το κίνητρο να δημιουργώ νέες χορογραφίες και να τις παρουσιάζω σε όσο περισσότερο κόσμο. Υπάρχουν τόσα πράγματα που θέλω να κάνω, τόση υπέροχη μουσική που δεν έχω ακόμη χορογραφήσει. Μια ζωή δεν φτάνει…