Η προσδοκία υπήρξε πάντοτε για τον άνθρωπο ένα είδος φυγής προς τα εμπρός. Μικρότερου βεληνεκούς από την ελπίδα, αλλά με λιγότερη αοριστία, η προσδοκία συνέβαλε και εξακολουθεί να συμβάλει στην πορεία απεγκλωβισμού του ατόμου από κατεστημένα στεγανά και πεπαλαιωμένες αντιλήψεις. Κι είναι αλήθεια πως από το νεώτερο ώς τον γηραιότερο, τον άνθρωπο – κροίσο ώς τον αναξιοπαθούντα πολίτη του Τρίτου Κόσμου, η προσδοκία είναι συνυφασμένη με την επιβίωση, είτε αφορά στόχους υψηλής σύλληψης και ευκρίνειας είτε ποταπές επιδιώξεις που μοναδικό σκοπό έχουν την είσπραξη προσωπικής ικανοποίησης σε βάρος κάποιου άλλου.
Αυτές τις ημέρες, κύματα προσδοκίας υψηλής σύλληψης κατέκλυσαν ένα μεγάλο κομμάτι της ανθρωπότητας. Το περασμένο Σάββατο εκατομμύρια πολίτες στο πάρκο του Λονδίνου και εκατομμύρια άλλοι στις μέγαλες πρωτεύουσες και εκατομμύρια τηλεθεατές, μεσα σε πανζουρλισμό μουσικών ήχων και συνθημάτων δημοσιοποίησαν την επιτομή της φετινής οικουμενικής προσδοκίας. «Κάντε τη Φτώχεια Παρελθόν». Εκφραστικά πρόσωπα που αφήνονταν στις συσπάσεις της στιγμής, ανυψωμένα δάκτυλα που απεικόνιζαν το θάνατο ενός παιδιού της Αφρικής κάθε τρία λεπτά, διάσημοι τραγουδιστές – τροβαδούροι, ακριβά αμειβόμενοι ηθοποιοί, διάσημες πλην βολεμένες διασημότητες ήταν όλοι εκεί επί σκηνής και κάτω από τη σκηνή, έχοντας αφήσει κατά μέρος τον ορθολογισμό του πολιτισμού μας, αποδεχόμενοι ίσως το κλασικό θεώρημα ότι η ζωή εξακολουθεί να υπακούει σε μορφές που δεν ανήκουν σε περιορισμένες ομάδες, αλλά εκφράζουν ευρύτερες καταστάσεις. Μπορεί κάποιοι από τους καλλιτέχνες να βρίσκονταν εκεί συνοδευόμενοι από τους σπόνσορες διαφημιστές. Μπορεί οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας να άδραξαν την ευκαιρία για να προβληθούν, όμως όταν ο Μπόνο έλεγε «στείλτε ένα SMS», χιλιάδες δάκτυλα προσγειώνονταν αυτή τη φορά στα πλήκτρα του κινητού για να ανταποκριθούν σ’ αυτό το μοναδικό παγκόσμιο κάλεσμα αλληλεγγύης.
Συχνά, πολύ συχνά λέμε ότι τα πλήθη μοιάζουν με κατευθυνόμενες αγέλες. Και προφανώς περί αυτού πρόκειται. Λέμε, «α, αυτές οι μάζες», κάθε φορά που παρακολουθούμε πολιτικές θορυβώδεις συγκεντρώσεις, όπου κανείς δεν ακούει κανέναν, αρκεί να υπερισχύει το σύνθημα, ή όποτε βιώνουμε τον αντίκτυπο μεγάλων διαδηλώσεων, όπου ένας καλοπροαίρετος πολίτης εύκολα μετατρέπεται σε ωρολογιακή βόμβα με στόχο την καταστροφή της περιουσίας κάποιου άλλου το ίδιο καλοπροαίρετου συμπολίτη. Ναι, το ‘χουμε συζητήσει και έχουμε ενδεχομένως διαφωνήσει μεταξύ μας ως προς το κατά πόσον στη σημερινή εποχή των ατομιστικών κοινωνιών αξίζει τον κόπο να καταναλώνουμε περίσσιες εσωτερικές δυνάμεις για πράγματα των οποίων η πορεία έχει καθοριστεί νομοτελειακά.
Είναι ορθολογικό να αποδεχόμαστε τη νομοτέλεια ορισμένων πραγμάτων, ειδικότερα όταν γνωρίζουμε ότι η βούληση ενός απλού πολίτη ελάχιστα μπορεί να επηρεάσει την πολιτική βούληση των ηγετών, οι οποίοι ενεργούν και πράττουν με βάση συγκεκριμένα συμφέροντα. Είναι όμως, πράγματι, έτσι; Μας πρέπει τέτοιος εφησυχασμός, τέτοια εγκατάλειψη, τέτοιο βόλεμα; Είναι άραγε τόσο μικρής σημασίας η προβολή των προσδοκιών των ανθρώπων και μάλιστα σε θέματα που αφορούν τη ζωή εκατομμυρίων άλλων που είτε λιμοκτονούν είτε βυθίζονται στο βαθύ ύπνο της αρρώστιας; Είναι τόσο χαμένος κόπος όλη αυτή η προσπάθεια που καταβάλλεται τον τελευταίο καιρό για τη φτώχεια στην Αφρική, για το περιβάλλον (Θέματα που αποτέλεσαν τον πυρήνα της συνόδου των Οκτώ στη Σκωτία) ή για την ανάσυρση στην επιφάνεια ξεχασμένων, πλην χαρακτηριστικών του έλλογου όντος, αξιών; Είμαστε τελικά τόσο βέβαιοι ότι καμιά κραυγή δεν θα διαπεράσει τα ώτα ορισμένων ηγετών, ώστε να γίνει η διαφορά;
Τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί χαμένος κόπος, ειδικότερα τώρα που ένα κομμάτι της παγκόσμιας πολιτικής ηγεσίας κρίνει πως όλος αυτός ο ορυμαγδός της φτώχειας και του θανάτου θα πρέπει να σμικρυνθεί και σιγά σιγά να κυλήσει στα αζήτητα. Τώρα που ο Τόνι Μπλερ ψάχνει ηγετικούς ρόλους ικανούς να τον βγάλουν από τα μεγάλα ιρακινά αδιέξοδα, τώρα που εκτιμά πως η πολιτική υστεροφημία είναι κάτι που αξίζει να δουλευτεί σωστά. Εστω κι έτσι, λοιπόν, απλουστευτικά -γιατί η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη και λίγο έχει να κάνει με τις φιλοδοξίες ή τις ενοχές ενός ηγέτη- το τσουνάμι της προσδοκίας αξίζει να υψωθεί σε τέτοιο σημείο ώστε να σαρώσει κάθε τι που εμποδίζει την άνθηση της στοιχειώδους αξιοπρέπειας του ανθρώπου και των στοιχειωδών δικαιωμάτων του, όπως αυτά περιγράφονται στις παγκόσμιες χάρτες και τα συντάγματα των ισχυρών, μεγάλων δυνάμεων.
Φυσικά θα υπάρξει και ο αντίλογος. Οι φωνές που θα πουν ότι επί χρόνια μετά το τέλος της αποικιοκρατίας, οι δικτάτορες της Αφρικής με τις ευλογίες των πρώην αποικιοκρατών, φρόντισαν ώστε η ήπειρος να περιπέσει σε κατάσταση λιμοκτονίας. Και θα είναι δίκαιος ο αντίλογος. Οπως θα έχει δίκιο εκείνος που θα υποστηρίξει ότι σύντομα η Αφρική θα εξελιχθεί σε πεδίο γεωπολιτικής αντιπαράθεσης των ισχυρών ή ότι το πλούσιο υπέδαφός της θα γίνει αντικείμενο διεκδίκησης. Θα έχει δίκιο όμως και αυτός που θα πει μετά πάσης σοβαρότητας ότι είναι οι λαοί που οφείλουν να παίρνουν τις ζωές τους πάνω τους, που οφείλουν να γκρεμίζουν δικτατορικά καθεστώτα, που πρέπει να αναζητούν την ενημέρωση για το έιτζ και να αποτινάσσουν δεισιδαιμονίες του παρελθόντος. Δίκιο και μάλιστα μεγάλο θα έχει κι εκείνος που θα υπενθυμίσει ότι εμείς που φωνάζουμε σήμερα υπέρ της διαγραφής των χρεών, υπέρ της οικονομικής βοήθειας κ.λπ. κ.λπ, είμαστε οι ίδιοι που αρνούμαστε πεισματικά να απεμπολήσουμε μερικά από τα δικαιώματά μας στην Κοινή Αγροτική Πολιτική, για παράδειγμα, έτσι ώστε να ωφεληθούν οι λαοί της Αφρικής, να επιδοτηθούν δηλαδή τα προϊόντα τους.
Κι όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που το Διάστημα γίνεται ξανά μόδα και ένας πακτωλός χρημάτων ξανακυλάει στις συμπαντικές λεωφόρους. Τη στιγμή που ένας κομήτης, ο αξιότιμος εφησυχασμένος κομήτης Tempel 1, δέχεται αιφνιδίως (τα ξημερώματα της Δευτέρας, ξημερώματα της 4ης Ιουλίου, Ημέρα Ανεξαρτησίας στις ΗΠΑ) την επίθεση βλήματος, βάρους 372 κιλών που εκτοξεύτηκε από το διαστημόπλοιο Deep Impact της NASA. Για καλό σκοπό. Για να διερευνηθούν τα γεωλογικά και χημικά συστατικά του κομήτη, ο οποίος θα μπορούσε να αποκαλύψει τη φύση του Σύμπαντος και πώς αυτό σχηματίστηκε, ενδεχομένως και πώς εμφανίστηκε η ζωή στη Γη.
Ισως κάποιοι να έχουν διαβάσει τα βιβλία του Αρθουρ Κλαρκ ή να έχουν δει τη μεταφορά στην οθόνη από τον Stanley Kubrick του βιβλίου «2001. Οδύσσεια του Διαστήματος». Ενας από τους βασικούς κανόνες του γεννημένου το 1917, στην Αγγλία, Αρθουρ Κλαρκ έλεγε ότι «ο μόνος τρόπος για να ανακαλύψεις τα όρια του δυνατού, είναι να πας πέρα από αυτά, στο αδύνατο». Κανόνας φτιαγμένος… στα όρια του ανθρώπου. Στην τάση του να αναλαμβάνει ρίσκα αιώνες τώρα, στην επιθυμία του να διακινδυνεύει τα πάντα για να κάνει δικό του το αύριο.
Ο άνθρωπος έσπασε το φράγμα του ήχου, νίκησε τη βαρύτητα, τη γήινη έλξη, έκανε οικείους τους γαλαξίες, ξεπέρασε την αίσθηση ότι αποτελεί τη μόνη συνείδηση του σύμπαντος, αποδέχτηκε αυτό που ο H. Wells είχε πει, «δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής, η επιλογή είναι το Σύμπαν ή τίποτα». Γιατί επομένως φαντάζει σενάριο επιστημονικής φαντασίας κάτι που είναι εντελώς γήινο; Η ανάληψη απ’ όλους μας των ευθυνών μας -από εμάς τους απλούς πολίτες, από τις ηγεσίες μας, αλλά και από τους αναξιοπαθούντες της Αφρικής- προκειμένου πράγματι να μην υπάρξει δρόμος επιστροφής στην απόλυτη φτώχεια του 21ου αιώνα, είναι η δεύτερη επιτομή της φετινής οικουμενικής προσδοκίας.