Ενας χώρος κοινωνικής δραστηριότητας από τα μέσα της 6ης έως τις αρχές της 4ης χιλιετίας π.Χ., ήταν το σπήλαιο Δράκαινα στον Πόρο Κεφαλονιάς, το οποίο από το 1992 που ανασκάπτεται έχει φέρει στο φως εκατοντάδες ενδιαφέροντα ευρήματα. Κλεισμένο σε ένα δυσπρόσιτο αλλά εντυπωσιακό φαράγγι του Πόρου, η Νεολιθική Δράκαινα αποτελεί αντικείμενο συστηματικής διεπιστημονικής έρευνας μιας μεγάλης ομάδας αρχαιολόγων-προϊστοριολόγων με ειδίκευση, μεταξύ άλλων, σε διάφορα πεδία της περιβαλλοντικής αρχαιολογίας και της προϊστορικής τεχνολογίας, οι οποίοι σχηματίζουν ένα πολύτιμο αρχείο για την κοινωνία της 6ης και 5ης χιλιετίας π.Χ.
Πολλοί, ειδικά οι επισκέπτες του καλοκαιριού, μιλούν με δέος για τους «θησαυρούς» του σπηλαίου, λίγοι όμως γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται ακριβώς, αφού δεν είναι επισκέψιμο.
Ωστόσο, ένα τετραήμερο συνέδριο που οργανώνεται από τις 8 έως τις 11 του μηνός από τον Δήμο Ελειού-Πρόννων, για τα γράμματα, την ιστορία και τη λαογραφία της περιοχής -περιλαμβάνει ομιλίες, ανακοινώσεις και επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους- θα φωτίσει και τις άγνωστες στο ευρύ κοινό πτυχές της Νεολιθικής Δράκαινας.
Χώρος λατρείας, αφιερωμένος στις Νύμφες και στον θεό Πάνα από το αρχές του 6ου και μέχρι τις αρχές του 2ου αι. π.Χ., το σπήλαιο όπως υπογραμμίζει η δρ Γεωργία Στρατούλη, αρχαιολόγος της IZ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων υπεύθυνη του προϊστορικού τομέα των ανασκαφών: «Διασώζει ένα πολύτιμο αρχείο πληροφοριών για την απώτερη προϊστορία του νησιού και γενικότερα των Ιόνιων Νήσων και της Δ. Ελλάδας».
Ασβεστοδάπεδα
Τα προϊστορικά στρώματα καλύπτουν «μια μεγάλη περίοδο των νεότερων φάσεων της αποκαλούμενης Νεολιθικής Εποχής, μιας εξαιρετικά ενδιαφέρουσας αλλά άγνωστης, στο μη ειδικό κοινό, ιστορικής περιόδου κοινωνικών, ιδεολογικών και οικονομικών αλλαγών (π.χ. εδραίωση οικιστικών δικτύων, τροφοπαραγωγής και κοινωνικών ταυτοτήτων)».
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως σειρά επάλληλων ασβεστοδαπέδων που «κατασκευάζονταν κατά διαστήματα, συνήθως με σχετικά μεγάλη χρονική απόσταση μεταξύ τους». Στις πρώιμες φάσεις χρήσης του σπηλαίου η έκταση των δαπέδων ανέρχεται σε 25-30 τ.μ., ενώ σε νεότερες φάσεις μέχρι 45-50 τ.μ., λέει η κ. Στρατούλη. Ομως δεν είναι τα μοναδικά ευρήματα. Είδη σιτηρών και οσπρίων, σύκα, αμύγδαλα τα οποία σύμφωνα με την αρχαιοβοτανική μελέτη «όλα είχαν μεταφερθεί στο σπήλαιο για να καταναλωθούν άμεσα», οστά ζώων, ψαριών κ.ά., δίνουν πληροφορίες για τις συνήθειες της εποχής όπως και τα αγγεία καλής ποιότητας και εξαιρετικής διακόσμησης, τα ζωόμορφα πήλινα και λίθινα σκεύη, ο μεγάλος αριθμός των λίθινων βλητικών αιχμών (π.χ. λεπίδες, ξέστρα), των εργαλείων με κόψη από γάββρο, ένα πέτρωμα εισαγόμενο στο νησί και βέβαια τα εντυπωσιακά ανθρωπόμορφα περίαπτα από το θαλασσινό όστρεο Spondylus gaederopus, τις χάντρες από όστρεα και τάλκη (υλικό που απουσιάζει από τα Ιόνια) κ.ά.
Ερμηνεία
Το φαράγγι του Πόρου ήταν μια φυσική γέφυρα επικοινωνίας και διακριτό σημείο αναφοράς στην τοπογραφία της περιοχής, που ευνοούσε ανά τους αιώνες την ανθρώπινη κινητικότητα αλλά και την οριοθέτηση χώρων ή και τον έλεγχο της δραστηριότητας κοινωνικών ομάδων, είναι η ερμηνεία της κ. Γ. Στρατούλη. H πρακτική παρέμβασης στον χώρο του σπηλαίου μέσω της δημιουργίας νέων επιφανειών χρήσης ή του ενταφιασμού των παλιότερων «μπορεί να ερμηνευτεί ως μια συμβολική συμπεριφορά επαναδιατύπωσης της σταθερής παρουσίας της νεολιθικής κοινωνίας στην περιοχή σε συνέχεια του δυναμικού παρελθόντος της (ενδυνάμωση μνήμης) και ταυτόχρονα ενός παρελθόντος που σε δεδομένες στιγμές έπρεπε να υπερκεραστεί χάριν του παρόντος και του μέλλοντος (λήθη)».
Σε ένα τέτοιο μνημείο, συνεχίζει η αρχαιολόγος, θα μπορούσαν να φιλοξενούνται διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις, εορταστικές συναντήσεις ή τελετές, ακόμη και η από κοινού προετοιμασία ή κατανάλωση τροφής, κατασκευής συγκεκριμένων τύπων εργαλείων κ.ά.
Τα αποτελέσματα των ερευνών στη Δράκαινα (υποστηρίζονται από το ΥΠΠΟ, το νεοσύστατο Δήμο Ελειού – Πρόννων, το Institute for Aegean Prehistory, το Ιδρυμα I. Φ. Κωστόπουλου και ιδιώτες), θα τα μάθουμε με τη δημοσίευση της ανασκαφής τον νέο χρόνο. Ομως μια μικρή γεύση του τι ακριβώς ήρθε στο φως και πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί αυτό το υλικό,
θα παρουσιαστεί στο τετραήμερο συνέδριο. Ανάμεσα στους ομιλητές θα είναι οι: Λ. Κολώνας (ο θολωτός τάφος στα Τζαννάτα Πόρου και η σημασία του σε σχέση με άλλους βασιλικούς θολωτούς τάφους του μυκηναϊκού κόσμου), Αν. Σωτηρίου, T. Ρηγάκου, Δ. Κυπριώτου, Θ. Ζαφειράτου κ.ά.