Διακρινοντας

3' 24" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ολες οι φιλοσοφίες της ιστορίας προϋποθέτουν κάποια αντίληψη για τον τρόπο με τον οποίο η γλώσσα σχετίζεται με τον κόσμο. Σύμφωνα με τον Roy Harris, συγγραφέα της μελέτης «The Linguistics of History» (Endiburgh University Press, σελ. 244), οι αντιλήψεις για τις σχέσεις της γλώσσας με τον κόσμο θα μπορούσαν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες: την «πραγματοκεντρική», την «ψυχοκεντρική» και τη «συμβατική». H πρώτη προϋποθέτει, όπως εξηγεί ο βιβλιοκριτικός του TLS Michael Bentley, ότι υφίσταται μια απόλυτη αντιστοιχία ανάμεσα στο κόσμο και στον λόγο έτσι ώστε ο λόγος να συνιστά υποκατάστατο του αντικειμένου στο οποίο γίνεται αναφορά. H δεύτερη αντίληψη συνδέει τη γλώσσα, όχι με τον κόσμο αλλά, με την πνευματική συνθήκη, τις αισθήσεις και τις εικόνες του κόσμου. Και η τρίτη, σπάζοντας τον δεσμό ανάμεσα στον κόσμο και τον λόγο, θεωρεί ότι η γλώσσα επικυρώνεται μόνο μέσα από τη χρήση της στο πλαίσιο των κοινοτήτων που την ομιλούν.

Η πρακτική των ιστορικών συγγραφέων, υποστηρίζει ο Roy Harris, έχει καθιερώσει μια σχετικώς απροβλημάτιστη»» ανάμεσα στον κόσμο και στον λόγο η οποία ενεθάρρυνε τους θεωρητικούς της ιστορίας να σκέφτονται με ουσιοκρατικούς όρους «ιστορικής ορθότητας» ή μη. Με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός «κλειστού κυκλώματος ιστορικών υψηλής γνώσης», οι οποίοι αποτυγχάνουν να πραγματοποιήσουν ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις. Στην κατηγορία αυτή ο μελετητής περιλαμβάνει και τους ιστορικούς της «γλωσσολογικής τάσης», διότι ακόμα και εκείνοι, κατά την άποψή του, απέτυχαν να εννοήσουν πλήρως τους γλωσσολόγους από το έργο των οποίων εμπνεύστηκαν. Δημιουργήθηκε έτσι μια «μεταστρουκτουραλιστική» έρημος όπου η θεωρία της ιστορίας δεν γνωρίζει πώς να συνταιριάξει τα θραύσματα των «γλωσσολογικών συντριμμιών» που έχει συλλέξει.

Προκειμένου να υπερβεί τη συνθήκη αυτή, ο Roy Harris, συνεχίζει ο κριτικογράφος του TLS, υποστηρίζει το δόγμα της «ενσωμάτωσης», σύμφωνα με το οποίο η δημιουργία της ιστορίας προϋποθέτει μιαν αδιάκοπη διαδικασία τοποθέτησης όλων των στοιχείων που χειρίζεται μέσα στα κειμενικά τους συμφραζόμενα, μέσα από μια πολλαπλότητα τρόπων, μέσα σε μια πολλαπλότητα περιβαλλόντων και για μια πολλαπλότητα ακροατηρίων. Οι ιστορικοί, διατείνεται ο μελετητής, θα πρέπει να απομακρυνθούν από τη φετιχιστική αντίληψη της «ορθότητας» και να προσανατολιστούν προς την άποψη ότι η αλήθεια αποτελεί άμεση συνάρτηση της πλαισίωσής της. Και ακόμα θα πρέπει να διευρύνουν τις έρευνές τους, έτσι ώστε να περιλάβουν στον στοχασμό τους, το καινούργιο στοιχείο της γνώμης και της υποδοχής εκείνων που συμβάλλουν στη συγγραφή της ιστορία, ακόμα και όσων υιοθετούν την «ουσιολογική προσέγγιση».

Η μελέτη του Roy Harris, υποστηρίζει ο Michael Bentley, είναι επιβλητική όταν ο συγγραφέας αναλύει τις απόψεις θεωρητικών της γλώσσας, όπως του Σωσύρ και τις παρανοήσεις ορισμένων ιστορικών. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, όμως, πολυάριθμοι ιστορικοί ακολουθούν όσα προτείνει ο συγγραφέας. O απορριπτικός και πολλές φορές περιφρονητικός του τόνος όταν αναφέρεται σε ιστορικούς, όπως ο Hayden White ή Paul Ricoeur δεν δικαιολογείται επομένως. Μη παρακολουθώντας τις εντελώς πρόσφατες τάσεις στην πολιτισμική ιστορία, στην ιστορία των ιδεών, στη μελέτη των δημόσιων εορτασμών, καθώς και στη μελέτη της φύσης και της ιστορίας της ιστορικής συνείδησης, ο συγγραφέας καταλήγει ο κριτικογράφος, δεν γνωρίζει ότι η πόρτα την οποία προσπαθεί με τόσο πάθος να παραβιάσει, είναι στην πραγματικότητα ανοιχτή.

Ο τόμος «The Dostoevsky Encyclopedia» του Kenneth Lantz, αναφέρει o Oliver Ready στο TLS, αποτελεί μιαν εντυπωσιακή απόσταξη των μελετών που επί δεκαετίες έχουν εκπονηθεί πάνω στο έργο του μεγάλου Ρώσου κλασικού. Λιγότερο εγκυκλοπαίδεια και περισσότερο βιογραφικό και κριτικό εγχειρίδιο, το έργο περιλαμβάνει 250 πρωτότυπα λήμματα τα οποία καλύπτουν θεματικές από τις λογοτεχνικές ομάδες μέχρι τα κύρια και τα δευτερεύοντα μυθιστορηματικά πρόσωπα, αντλώντας από το σύνολο των ντοστογιεφκικών γραπτών. Το έργο μοιάζει έτσι να ομιλεί με τη συλλογική φωνή των δεκάδων μελετητών της Ρωσίας και της Δύσης οι οποίοι παρατίθενται ως πηγές στο τέλος κάθε λήμματος. Σε ορισμένα λήμματα (όπως λόγου χάρη για τον Μαρκήσιο ντε Σαντ) ο μελετητής διερευνά την εξοικείωση του Ντοστογιέβσκι με τη σκέψη του Γάλλου συγγραφέα και όχι την άμεση επίδραση στα κείμενά του. Σε άλλα λήμματα πάλι, παρακολουθεί λεπτομερώς τη στενή σχέση του Ντοστογιέβσκι, είτε αυτή υπήρξε ανταγωνιστική (όπως με τον Δαρβίνο και τον Ρουσώ) είτε υπήρξε σχέση συμπάθειας (όπως με τον Ντίκενς που για τον Ντοστογιέβσκι ήταν ο εξαιρετικά αγαπητός στους Ρώσους «μεγάλος Χριστιανός» ή με τον Σατομπριάν και την πίστη του ότι χωρίς αθανασία δεν υπάρχει αρετή).

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή