H καθημερινή νεολιθική ζωή στα Βαλκάνια

H καθημερινή νεολιθική ζωή στα Βαλκάνια

5' 25" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τα ευρήματα στη Αυγή Καστοριάς δεν είναι συνηθισμένα. Σε μια έκταση περίπου 35 στρεμμάτων, κοντά στον δήμο της Αγίας Τριάδας, αποκαλύφθηκε μια αγροτική κοινωνία 7.500 χρόνων με όλα τα μυστικά της. Σπάνια μικρογραφικά αγγεία στο μέγεθος δαχτυλήθρας, εννέα εντυπωσιακής ομορφιάς σφραγίδες, 20 ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα ειδώλια, δυο οστέινοι αυλοί, κοσμήματα από όστρεα, ήλεκτρο και μαλαχίτη, εργαλεία από λίθο, οστά και κέρατα, αλλά και οικοδομικά κατάλοιπα εξαιρετικής διατήρησης και τεχνικής, είναι ορισμένα από όσα ήρθαν στο φως. Εκατοντάδες ευρήματα που όλα μαζί αποτελούν το ιστορικό αρχείο μιας ελάχιστα γνωστής στο ευρύ κοινό προϊστορικής περιόδου του ελληνικού και βαλκανικού χώρου, της Νεολιθικής Εποχής (7000-4000 π.Χ.). Οι πληροφορίες που μας προσφέρει αυτή η ανασκαφή είναι πολλές για την ευρύτερη περιοχή. Παρακολουθούμε τη μορφή των κοινωνικών σχέσεων της εποχής, πώς άρχισαν να δομούνται τόποι με τη δημιουργία οικιστικών μονάδων, χώροι αγροτικής καλλιέργειας και βοσκής, αλλά και πώς αναπτύχθηκαν νέες οικονομικές και ιδεολογικές στρατηγικές επιβίωσης και αναπαραγωγής.

Αρχαιολόγοι, γεωλόγοι-ιζηματολόγοι, ορυκτολόγοι, αρχιτέκτονες ένωσαν δυνάμεις και γνώσεις, για να αποκρυπτογραφήσουν τις συνήθειες των κατοίκων της Νεολιθικής Αυγής. «H έρευνα που εξελίσσεται σε επιφάνεια 1.200 τ.μ., φέρνει στο φως πυκνά και εντυπωσιακής διατήρησης οικοδομικά κατάλοιπα που θα επιτρέψουν τόσο την προσέγγιση θεμάτων, όπως το μέγεθος, η πυκνότητα και η χρήση κτιριακών εγκαταστάσεων και ελεύθερων χώρων, όσο και τη συντήρηση αρχιτεκτονικών στοιχείων και άλλων κατασκευών που θα χρησιμοποιηθούν στο άμεσο μέλλον -ίσως και in situ-, στη μερική ανάπλαση του ανασκαπτόμενου νεολιθικού οικισμού «σε ένα ευχάριστα επισκέψιμο και αναγνώρισμο από το κοινό αρχαιολογικό χώρο με δραστηριότητες που θα αυξήσουν τη βιωματική σχέση τους με πρακτικές και τεχνολογίες της απώτερης ιστορίας του ανθρώπου», λέει η ανασκαφέας δρ Γεωργία Στρατούλη (IZ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων), υπεύθυνη μιας πολυμελούς ομάδας ειδικών συνεργατών και μεταπτυχιακών φοιτητών Προϊστορικής Αρχαιολογίας από Πανεπιστήμια της χώρας μας και του εξωτερικού.

Λεπτοδουλειά χειρουργείου

Οι φετινές έρευνες πάντως που θύμιζαν δουλειά χειρουργείου, ενθουσίασαν πολλούς από την ερευνητική ομάδα της Αυγής. Ετσι ήρθαν στο φως «τμήματα της ορθογώνιας κάτοψης και της στιβαρής τοιχοποιίας (θεμελίωση και ανοδομή) σε τέσσερα τουλάχιστον κτίρια με δύο και τρεις οικοδομικές φάσεις και διαστάσεις από 80 τ.μ. μέχρι 30-40 τ.μ.

Ξύλινοι πάσσαλοι μπηγμένοι σε διακριτές και διαφορετικές διατάξεις, για παράδειγμα σε ευθύγραμμη ή διαγώνια ζευγαρωτή διάταξη, είτε απευθείας στο έδαφος είτε σε προετοιμασμένες αβαθείς τάφρους θεμελίωσης πλάτους 50 εκ., δείχνουν τον τρόπο που εφάρμοζαν οι τεχνίτες της εποχής. Οι κατακόρυφοι πάσσαλοι δένονταν μεταξύ τους, ώστε να διαμορφωθεί ένας ορθογώνιος ξύλινος σκελετός και ύστερα επενδυόταν με παχιές στρώσεις αχυροπηλού για να γίνουν οι τοίχοι. Αυτοί με τη σειρά τους «ντύνονταν» με ειδικής σύνθεσης μείγμα πηλού, όπως ο σοβάς, για να προστατεύουν το κτίριο από τις βροχές, την υγρασία και τις αυξομειώσεις της θερμοκρασίας. Ολα αυτά μαρτυρούν ότι η κατασκευή ενός κτιρίου της Αυγής ήταν με το παραπάνω φροντισμένη. Τέσσερις με έξι επιστρώσεις διασώζονται σε κάποια από αυτά, ακόμη και χρώμα όπως και τα επιχρισμένα με ειδικό μείγμα πηλού δάπεδά τους τα οποία ανανεώνονταν συχνά είτε επειδή φθείρονταν είτε για τις ανάγκες κοινωνικών εκδηλώσεων. «Λεπτές επιχώσεις με οργανικά κατάλοιπα, που βρέθηκαν πάνω στα δάπεδα αποτέλεσαν αντικείμενο επεξεργασίας με την τεχνική του νεροκόσκινου και αποδείχθηκε -μεταξύ άλλων- ότι περιείχαν μεγάλες συγκεντρώσεις φυτικών καταλοίπων διατροφής-αποθήκευσης, συγκεκριμένα σιτηρών, οσπρίων και φρούτων», λέει η ανασκαφέας.

Τα κτίρια στην Αυγή δηλώνουν ακόμη και την ύπαρξη παταριών ίσως και δεύτερου ορόφου.

Ανεπτυγμένη οικονομία

Σίγουρα ο τομέας οικονομία ήταν ανεπτυγμένος. Τα τοπικά και υπερ-τοπικά δίκτυα επικοινωνίας και ανταλλαγών όπως «η προμήθεια εξωτικών πρώτων υλών ή αντικειμένων: χάντρες από ήλεκτρο και μαλαχίτη ή βραχιόλια από το θαλάσσιο όστρεο Spondylus gaederopus». Οι εννέα πήλινες σφραγίδες που βρέθηκαν δεν είναι μικρός αριθμός, μας εξηγεί η κ. Στρατούλη. Εντυπωσιακά όμορφες, άλλες μεγάλες άλλες μικρές «έχουν διάφορα γραμμικά διακοσμητικά θέματα στη σφραγιστική τους επιφάνεια (π.χ. μοτίβα μονής ή διπλής σπείρας)» ενώ σημαντικά θεωρούνται και τα μικρογραφικά σκεύη που αποκαλύφθηκαν.

Το αρχείο πληροφοριών της ανασκαφής δείχνει ότι πρόκειται για «μια αυνήθιστη για τους προϊστορικούς οικισμούς της Βαλκανικής περίπτωση, καλά διατηρημένων οικοδομικών καταλοίπων και σφραγισμένων επιχώσεων από τις πτώσεις των τοίχων και της στέγης των κτιρίων». Με την πρόοδο της ανασκαφής και των ειδικών μελετών που βρίσκονται σε εξέλιξη, υπάρχει η δυνατότητα αποκατάστασης των κτισμάτων της Αυγής και γενικά των σωζόμενων κατασκευών σε τρισδιάστατες απεικονίσεις! Ακόμη και η προσεγγίση ανοιχτών θεμάτων των κοινωνικών επιστημων όπως η ανάγνωση κοινωνικών δομών, ομοιοτήτων και διαφοροποιήσεων ή αξιών, ακόμα και η προβολή της ταυτότητας κοινωνικών ομάδων.

Μπορεί να έχουμε μια κωδικοποιημένη μορφή γλώσσας. «Είμαστε ακόμη σε νηπιακό στάδιο», λέει η ανασκαφέας, δεν κρύβει ωστόσο την πίστη της πως μελλοντικά θα δούμε πολλά στην Αυγή Καστοριάς. «Ισως έχουμε πρακτικές που δεν είχαμε αντιληφθεί παλιότερα». Θα μάθουμε όμως, πιθανόν σύντομα, τον τρόπο που έχτιζαν. Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν μεγάλες κτιριακές δομές.

Ηδη ο Δήμος Αγίας Τριάδας με τη IZ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων σχεδιάζουν την υλοποίηση δράσεων με χρηματοδότηση από το Κοινοτικό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα INTERREG III/ Ελλάδα – Αλβανία, οι οποίες θα βοηθήσουν στην τεκμηρίωση και ανάδειξη των ευρημάτων του Νεολιθικού Οικισμού Αυγής. Αλλά και στην ανταλλαγή «απόψεων και τεχνογνωσίας με αρχαιολόγους από τον εντεύθεν των συνόρων N. Κορυτσάς, για την υποστήριξη της δημιουργίας ενός ιστού επισκέψιμων προϊστορικών θέσεων στη Βορειοδυτική Ελλάδα και τη Νότια Αλβανία, που θα συμβάλλουν με τη σειρά τους στην εδραίωση διασυνοριακών σχέσεων φιλίας και συνεργασίας».

Το ανασκαφικό πρόγραμμα στη Νεολιθική Αυγή διεξάγεται με χρηματοδοτήσεις του ΥΠΠΟ, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, του Ιδρύματος Ψύχα και την υποστήριξη του Δήμου Αγίας Τριάδας.

Ταξίδι στον χρόνο

Ποιος δεν θα ήθελε να επισκεφθεί ένα αρχαιολογικό πάρκο και να βιώσει μορφές της πειραματικής αρχαιολογίας; H κ. Στρατούλη ήδη ονειρεύεται το… ταξίδι στον χρόνο. «Το κοινό να συμμετέχει στις αξίες της εποχής, να σμιλεύει δηλαδή την πέτρα, να κατασκευάζει εργαλεία όπως την αιχμή ενός βέλους κ.ά. Οργανωμένα προγράμματα θα βοηθήσουν στην υλοποίηση αυτής της ιδέας, η οποία απευθύνεται και στα παιδιά. Αποζητάμε τη συμμετοχή του κοινού όμως και το ίδιο το κοινό γοητεύεται από τέτοιες εμπειρίες. Δεν θέλουμε σιωπηλούς επισκέπτες, αλλά κόσμο που θα βιώνει τέτοιες στιγμές».

Η Αυγή Καστοριάς έχει τα μέσα για κάτι τέτοιο. H περισυλλογή πέτρας βέβαια δεν θα γίνεται από τους επισκεπτες, εκείνοι όμως θα καλούνται να φτιάξουν με τα χεράκια τους εργαλεία παρόμοια με εκείνα της νεολιθικής εποχής. «Ετσι θα καταλάβουν τις ικανότητες των ανθρώπων που έζησαν στον Νεολιθικό οικισμό, την τεχνολογία τους. Θα δώσουμε την εικόνα της ιστορίας στις δικές της διαστάσεις».

Τον πολιτιστικό αρχαιολογικό τουρισμό σε διάφορες εναλλακτικές μορφές πολλοί τον πιστεύουν. Στην περίπτωση της Αυγής Καστοριάς υπάρχουν κι άλλα ατού. Το πανέμορφο τοπίο αποτελεί ήδη πόλο έλξης των επισκεπτών και μαζί με τον αρχαιολογικό χώρο, θα μπορούσαν να αποτελέσουν έναν ιστό σύνδεσης και με άλλες επισκέψιμες προϊστορικές θέσεις στη βορειοδυτική Ελλάδα και τα Βαλκάνια κ.ά.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή