Λευκώματα, ημερολόγια, κινηματογραφικές ταινίες, σχεδόν τίποτα δεν έχει μείνει άγνωστο για τον βίο και την πολιτεία ενός ήρωα του 20ού αιώνα. O Τσε Γκεβάρα εξακολουθεί να είναι μύθος, ίνδαλμα, πρότυπο. Αυτή τη φορά, όμως, η έκδοση που αφορά τη ζωή του, τη δράση του και τις ιδέες του είναι γραμμένη από έναν Μεξικανό που είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο για τα αστυνομικά του μυθιστορήματα. O Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο II υπογράφει την ογκωδέστατη βιογραφία -μεγέθους 1.200 σελίδων- που θα κυκλοφορήσει στις 17 Νοεμβρίου με τον υπαινικτικό τίτλο: «Ερνέστο Γκεβάρα, γνωστός και ως «Τσε»». Γνωρίζοντας ότι αφηγείται μια εν πολλοίς γνωστή ιστορία, υπογραμμίζει ήδη από τον πρόλογο:
Ο κόκκινος παππούς
«Δεν πρέπει κανείς να διηγείται την ιστορία αντίστροφα, ξεκινώντας από τα αποτελέσματα και πηγαίνοντας προς τα αίτιά τους, γιατί έτσι αλλοιώνεται η προοπτική. Μια βιογραφία δεν είναι η ιστορία ενός νεκρού που απολογείται». O Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο II γνωρίζει τη βαρύτητα του προσώπου που βιογραφεί: «Προκαλεί έκπληξη, αλλά είναι αλήθεια: το φάντασμα του Τσε, σαν ταξιδιώτης που περνά τα σύνορα χωρίς βίζες και διαβατήρια, είναι παγιδευμένο στα μισά μιας γέφυρας γενεών, ανάμεσα σε κάτι νεαρούς που ξέρουν ελάχιστα γι’ αυτόν αλλά διαισθητικά τον αναγνωρίζουν ως τον μεγάλο κομαντάντε και τον κόκκινο παππού της ουτοπίας, και στη γενιά του ’60, που είτε έφτασε αργά είτε απέτυχε στα σχέδιά της (…). Οσοι απ’ αυτή τη γενιά ζουν ακόμα καταλαβαίνουν ότι ο Τσε εξακολουθεί να είναι ο αγγελιοφόρος μιας λατινοαμερικάνικης επανάστασης, που, όσο κι αν φαντάζει αδύνατη, εξακολουθεί να είναι απολύτως αναγκαία». H βιογραφία που υπογράφει ο Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο II έχει εκπλήξεις ως προς τη γραφή, ως προς την προσέγγιση των προσώπων και των γεγονότων. Ισως γιατί είναι συγγραφέας αστυνομικών ιστοριών και τον εξιτάρει το μυστήριο που πάντα ακολουθεί τον Τσε. Ας δούμε μερικά αποσπάσματα από το πορτρέτο του Τσε Γκεβάρα, που φιλοτεχνεί ο Μεξικανός βιογράφος του.
Ενα γαϊδούρι, μια ήττα
«Το 1939, όταν ο Ερνέστο είναι έντεκα ετών, οι Γκεβάρα μετακομίζουν σε μια νέα κατοικία μέσα στην Αλταγκράσια, στο αγροτόσπιτο του Ριπαμόντε. Αυτή τη χρονιά θα την θυμάται πάντα σαν κάτι ξεχωριστό, γιατί τότε θα γνωρίσει τον Κουβανό σκακιστή Καπαμλάνκα. Το 1939 θα μείνει επίσης συνδεδεμένο μέσα του με τα γαϊδούρια και με μια ήττα. H μητέρα του διηγείται πως, δεδομένου ότι πολλά από τα παιδιά του χωριού πήγαιναν στο σχολείο με γαϊδούρι, οργανώθηκε ένας αγώνας δρόμου, αλλά το γαϊδούρι που καβαλούσε ο Ερνέστο, όταν δόθηκε το σήμα της εκκίνησης, αρνήθηκε να τρέξει και, παρά τις ξυλιές και τα χτυπήματα που του έδωσαν, έμεινε σταματημένο (…)
Ενα χρόνο αργότερα, στην καρδιά του Παγκοσμίου Πολέμου, ο πατέρας του εντάσσεται στην Ακσιόν Αρχεντίνα, μια αντιφασιστική οργάνωση που είναι με το μέρος των Συμμάχων. O Ερνέστο έχει την κομματική ταυτότητα, την οποία στα δώδεκά του χρόνια επιδεικνύει περήφανος. Επίσης προσφέρεται εθελοντικά να κάνει έρευνες για τυχόν ύπαρξη ναζιστών μεταξύ των Γερμανών που κατοικούν στην περιοχή της Αλταγκράσια».
Αγώνες… ζαχαροκάλαμου
(1964). «Στις 23 Φεβρουαρίου ο κομαντάντε Γκεβάρα κόβει ζαχαροκάλαμο στη σεντράλ Ορλάνδο Νοδάρσε, με μια ομάδα εργασίας από το υπουργείο. O σοφέρ έχει μείνει στο φορτηγό, στη σκιά. O Τσε, οργισμένος, πηγαίνει κοντά του:
– E, σύντροφε, πού είναι η ματσέτα σας;
– Εγώ δεν ήρθα για να κόψω ζαχαροκάλαμο· είμαι ο σοφέρ.
– Κοίτα, εδώ ο καθένας μπορεί να κάνει το σοφέρ. Ή βρίσκεις μια ματσέτα και μπαίνεις στη δουλειά όπως όλοι ή φεύγεις τώρα αμέσως. Και μη νοιάζεσαι για το φορτηγό, γιατί, στο κάτω κάτω, οδηγώ κι εγώ στην επιστροφή.
Οπως συμβαίνει πάντα με τους βίους αγίων, η ιστορία έχει φτάσει μέχρι εμάς εξωραϊσμένη -αν ο αναγνώστης προσθέσει μερικά «γαμώτο» και «στο διάβολο», θα πλησιάσει πολύ περισσότερο στην πραγματικότητα- όπως την διηγήθηκε στο συγγραφέα ένας κοντινός συνεργάτης του Τσε.
Ο Τσε προωθούσε εκείνες τις μέρες την εθελοντική εργασία και τους διαγωνισμούς, την αδελφική άμιλλα. Σ’ ένα χωράφι όπου έκοβαν ζαχαροκάλαμο, η Ροσάριο Κουέτο, της ηγεσίας της Κομμουνιστικής Νεολαίας στο υπουργείο, δέχεται να διαγωνιστεί εναντίον του και σχηματίζουν δύο ομάδες εργασίας. H Ροσάριο διηγείται: «Εκείνη τη μέρα έκοψα περισσότερο ζαχαροκάλαμο από κάθε άλλη φορά στη ζωή μου (…) και οι δύο ομάδες ήταν εξίσου καλές και προχωρούσαμε τσίμα τσίμα. Ανακαλύψαμε ότι εκείνος έστελνε πού και πού και κανέναν από τους συνοδούς του να μας κατασκοπεύσει κι αρχίσαμε να κάνουμε κι εμείς το ίδιο. H αντιπαλότητα ήταν τόσο μεγάλη, που με πόνο μου οφείλω να σας ομολογήσω ότι, όταν με πληροφόρησαν ότι είχε πάθει κρίση άσθματος, χάρηκα, γιατί αυτό μπορούσε να μας επιτρέψει να αποκτήσουμε ένα πλεονέκτημα στην κοπή ζαχαροκάλαμου. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ανθρώπου που έθετε τους κανόνες, η ομάδα μου ήταν η νικήτρια. O Τσε κατηγόρησε τους κριτές ότι είχαν επηρεαστεί απ’ το γεγονός ότι ήμουνα γυναίκα και άφησε να εννοηθεί ότι με είχαν ευνοήσει γι’ αυτό το λόγο. Φυσικά, ένας τέτοιος ισχυρισμός δεν μπορούσε να περάσει έτσι και ξέσπασε φοβερός καβγάς».
Η περιγραφή ενός δημοσιογράφου, του Εδουάρδο Γκαλεάνο, που τον συνάντησε για λίγο: «O Τσε μιλούσε και είχε κανείς την εντύπωση ότι ανέβαινε η θερμοκρασία του αίματός του, αλλά χαλιναγωγούσε τον ενθουσιασμό του μόλις εγώ άρχιζα να κρατάω σημειώσεις γι’ αυτά που έλεγε. Τότε, κι ενώ τα μάτια του έμεναν καρφωμένα στο στιλό που χόρευε πάνω στο χαρτί, εκείνο που περισσότερο μου άρεσε ήταν το πονηρό και αιχμηρό σχόλιο που θα πετούσε αφού πρώτα άφηνε, χαμογελαστός, δύο-τρεις πυκνές τουλούπες γαλάζιου καπνού να ξεφύγουν μέσα απ’ τα πυκνά μουστάκια και το αραιό του γένι».
Μια βιογραφία, που παρακολουθεί βήμα βήμα μια σύντομη, αλλά εξαιρετικά πλούσια ζωή.