Αντηχησεις

3' 20" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Περαστικοί από το Ενσεντε, μια μικρή ολλανδική πόλη. Πρωί Κυριακής, όλα κλειστά μετά τη σαββατιάτικη κραιπάλη στον δρόμο με τα καφέ της Καραϊβικής, το κρύο παγερό, στους δρόμους κανείς. Μόνο τα καταστήματα ένδυσης υπαινίσσονται την ανθρώπινη παρουσία: οι κούκλες στις βιτρίνες είναι λευκές και μαύρες. Με το άφρο μαλλί και το σκούρο δέρμα υποτίθεται ότι αντανακλούν τον εκδημοκρατισμό της ολλανδικής κοινωνίας. Καθησυχάζουν τον πολυπληθή μαύρο πληθυσμό από τις πρώην αποικίες. Μόνο που οι Ολλανδοί αισθάνονται ακόμη αποικιοκράτες. Σχεδιάζουν τη δημιουργία ξεχωριστών σχολείων για λευκούς και μαύρους. Ετσι, σκέφτονται να συνεισφέρουν στην ευρωπαϊκή γκετοποίηση των μεταναστών. Το πού μπορεί να οδηγήσει ένα σύγχρονο γκέτο το είδαμε ανάγλυφα τις προηγούμενες μέρες στα επεισόδια της Γαλλίας. Αλλά ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν ανησυχούν γι’ αυτά τα θέματα. Διατάσσουν απαγόρευση κυκλοφορίας κι ενισχύουν την γκετοποίηση βρίζοντας ανοιχτά τους μετανάστες, όπως ο υπουργός Εσωτερικών της Γαλλίας τις προάλλες. Πολλοί λένε ότι η βία στη Γαλλία δεν θα εκτονωθεί αν δεν υποβάλει την παραίτησή του.

Ωστόσο, τα γαλλικά γκέτο δεν σχετίζονται τόσο άμεσα με τις αναίσχυντες δηλώσεις Σαρκοζί, είναι υπόθεση δεκαετιών. Είκοσι χρόνια πριν, υπήρχαν στο Παρίσι γειτονιές που δεν πλησιάζαμε. Τις πρωτοείδαμε στο «Μίσος» του Ματιέ Κασοβίτς, αν και τις είχαμε επισκεφτεί με τη φαντασία μας πολλές φορές πριν. H Γαλλία είναι πολύ ειδική περίπτωση: ίσως πουθενά στην Ευρώπη δεν εκδηλώθηκαν τόσο έντονα και πολυποίκιλα προβλήματα ένταξης των μεταναστών. Αν επρόκειτο για ευρύτερο ευρωπαϊκό πρόβλημα, τότε η Γερμανία θα είχε πάρει φωτιά, δεν θα ξεμπέρδευε με μερικά γκαζάκια στο Μόαμπιτ του Βερολίνου. H Γαλλία κατατρύχεται από ένα όραμα δημοκρατίας που μόνο δημοκρατικό δεν είναι κατά βάθος. Στο όνομα της ισότητας επιχειρεί τα τελευταία χρόνια να άρει όλες τις πολιτιστικές διαφορές, να ορίσει ακόμη και ενδυματολογικά το μοντέλο του εκδυτικισμού που θεωρεί πρέπον.

Κατά τα άλλα, στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις η πολυφυλετική κοινωνία εξακολουθεί να διαφημίζεται ως συστατικό επιτυχίας, αλλά παραμένει τουριστικό άλλοθι. Ακόμη και η Αθήνα με την κινέζικη παροικία της επιδεικνύει τις μειονότητες ως ατραξιόν: θα προσφέρουν μία ακόμη παράγραφο στα άρθρα γύρω από τη νέα όψη της πόλης που είναι τόσο της μόδας. Από τη Νέα Ορλεάνη ώς το Λονδίνο και το Παρίσι (πόλεις που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο δοκιμάστηκαν πρόσφατα) η στρατηγική είναι κοινή: οι πόλεις παρουσιάζονται και ζουν ως κινούμενοι τουριστικοί οδηγοί με τα μουσεία τους, τα πολυτελή ξενοδοχεία τους, τις συναυλίες και τους μοντέρνους δημάρχους. Από τον Κεν Λίβινγκστον του Λονδίνου ώς τον Κλάους Βοβεράιτ του Βερολίνου.

Είναι εμψυχωτική αυτή η ενασχόληση με τον πολιτισμό, αλλά όλο και περισσότερο θυμίζει ατραξιόν. Οταν αρχίζουν οι συρράξεις, εμφανίζεται μια άλλη όψη της πολιτιστικής ζωής που προφανώς απωθείται όταν τα εξευγενισμένα πλήθη επισκέπτονται εκθέσεις και συναυλίες κλασικής μουσικής. Παρ’ ότι μοιάζει κοινότοπο, ο αληθινός πολιτισμός αρχίζει όταν κλείνουν τα μουσεία και η πόλη κοιμάται.

Ο αληθινός πολιτισμός βρίσκεται σε μεγάλη συνάφεια με την αίσθηση ασφάλειας, όχι όμως την αίσθηση ασφάλειας που υποτίθεται ότι εξασφαλίζουν αστυνομικοί με πλήρη εξάρτυση. Οι μετανάστες μισούν τη Γαλλία και η Γαλλία τούς μισεί, και αυτή δεν είναι ασφαλώς πολιτισμένη ζωή. Είναι μια ζωή γεμάτη απωθημένα, σύνδρομα ανωτερότητας και κατωτερότητας, ασκήσεις εξουσίας. Βέβαια, στα εστιατόρια εξακολουθούν να περιφέρονται πιατέλες θαλασσινών, τα γκαρσόνια σερβίρουν με αβρότητα το κρασί, οι γυναίκες ισορροπούν πάνω στα ψηλοτάκουνα παπούτσια τους σαν να πρωταγωνιστούν σε κάποια ταινία. Αυτή είναι η εξωτερική όψη των πραγμάτων. Αυτός είναι ο εξευγενισμός όπως μας έχει υποβληθεί από τη γαλλική κοινωνία. Αν ξύσεις, όμως, κάτω από την επιφάνεια, υπάρχει ένα πλήθος σύγχρονων προβλημάτων και μια αντίστοιχη αδυναμία να επιλυθούν με σύγχρονους τρόπους. Είναι αυτό που έλεγε ο Κούντερα ήδη από τη δεκαετία του ’80: «Για αιώνες (η Γαλλία) ήταν το κέντρο του κόσμου και σήμερα υποφέρει από την έλλειψη μεγάλων ιστορικών στιγμών. Γι’ αυτό και διασκεδάζει παίρνοντας ριζοσπαστικές ιδεολογικές πόζες».

Το «όχι» της Γαλλίας και της Ολλανδίας στο Ευρωσύνταγμα είναι μία ακόμη περίεργη σύμπτωση. Μας κάνει να σκεφτούμε ότι πρόκειται για χώρες με κοινή αντίληψη του άλλου – ό, τι κι αν σημαίνει αυτό. Δεν μπορούν να διαχειριστούν τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες για τις οποίες δηλώνουν περήφανες. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν νιώθουν τόσο περήφανες τελικά.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή