Ανοιγμα στους νέους δημιουργούς, που έχουν τις ιδέες, αλλά όχι τα ακριβά τεχνικά μέσα, κάνει το 46ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης φέτος, και το σχετικό αφιέρωμα βρίσκεται σε εξέλιξη ήδη από την Παρασκευή. Στη ζώνη μεταμεσονύκτιων προβολών πρόκειται να προβληθεί μια επιλογή ταινιών σε ψηφιακή μορφή. Φιλοδοξία της νέας διεύθυνσης είναι οι προβολές των πέντε ταινιών που έχουν επιλεγεί φέτος, να αποτελέσουν τον προάγγελο ενός ολοκληρωμένου τμήματος, αφιερωμένου στην ελληνική ψηφιακή δημιουργία. Με αυτόν τον τρόπο το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του ελληνικού κινηματογράφου συνυπάρχουν κάτω από την ίδια «στέγη»: οι τρεις ρετροσπεκτίβες στην τολμηρή, εικαστική ματιά της Αντουανέττας Αγγελίδη, στην ερωτική, κάποτε μελαγχολική, κάποτε ανατρεπτική, καθημερινότητα όπως την παρουσιάζει ο Γιώργος Πανουσόπουλος και στο διεισδυτικό βλέμμα του Νίκου Παπατάκη στις σχέσεις ανθρώπου – εξουσίας, μαζί με τις 21 ταινίες μυθοπλασίας και τα έξι ντοκιμαντέρ, που διαγωνίζονται για τα Κρατικά Κινηματογραφικά Βραβεία, καθώς και τις πέντε ψηφιακές προτάσεις, προσφέρουν ένα πανόραμα του ελληνικού κινηματογράφου.
Πέντε ταινίες στον δρόμο της νέας τεχνολογίας
Αν και νέο στο φεστιβάλ, το ψηφιακό μέσο δεν είναι καθόλου άγνωστο στους Ελληνες κινηματογραφιστές. Πάνω από τις μισές φετινές παραγωγές, που συμμετέχουν στο κανονικό πρόγραμμα των ταινιών μυθοπλασίας, έχουν γυριστεί πρωτογενώς σε ψηφιακό μέσο προτού μεταγραφούν σε φιλμ. Οι Ελληνες σκηνοθέτες επιλέγουν να γυρίζουν τις ταινίες τους ψηφιακά, κυρίως για οικονομικούς λόγους. Οι δρόμοι, ωστόσο, που ανοίγει η νέα τεχνολογία, ευνοούν μια ευρύτερη διερεύνηση της κινηματογραφικής έμπνευσης. Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη Θάνο Αναστόπουλο, υπεύθυνο του ελληνικού προγράμματος του φεστιβάλ: «Με το άνοιγμα στο ψηφιακό σινεμά ελπίζουμε ότι προσφέρουμε περισσότερες δυνατότητες δημιουργικής έκφρασης και προβολής σε αυτήν τη διαφαινόμενη τάση μιας νέας γενιάς που μπορεί να χρησιμοποιεί τα υλικά της ψηφιακής εποχής μ’ έναν απενεχοποιημένο όσο και επείγοντα τρόπο απέναντι στην καθημερινότητα της ιστορίας».
Ανάμεσα στις πέντε ταινίες ψηφιακής μορφής, συναντάμε δημιουργούς με καθιερωμένη γραφή, όπως ο Πάνος Καρκανέβατος, έως νεαρά παιδιά που πειραματίζονται με την κάμερα. H ευκολία πάντως και το χαμηλό κόστος στη χρήση του μέσου, θα μπορούσε να δώσει ιδέες και στον μάλλον δυσκίνητο μηχανισμό παραγωγής των τηλεοπτικών καναλιών, που αρνούνται να «ανακαλύψουν» το είδος της τηλεταινίας, όσο αρνούνται να επενδύσουν στον κινηματογράφο το -νομοθετικά θεσπισμένο- ποσοστό του 1,5% των εσόδων τους.
– Το «Ρουλεμάν» του Πάνου Καρκανεβάτου, που γυρίστηκε ως τηλεταινία για την ET-3 (δεν προβλήθηκε ποτέ), είναι η ιστορία της ερωτικής σχέσης ενός δημόσιου υπάλληλου και μιας επίδοξης τραγουδίστριας. H δολοφονία της θα φέρει στο φως τη σχέση τους από δύο διαφορετικές πλευρές. Τη δική του και τη δική της.
– O Γιώργος Λουκάκος που ζει στην Αθήνα, στο Παρίσι και στο Αμστερνταμ, παρουσιάζει το «A», μια ταινία περιπλάνησης, με αφορμή την γκονταρική «Αλφαβίλ», στην Αθήνα, την Αλφαβίλ και το Αμστερνταμ.
– Το «Ενας κόσμος φτιαγμένος από δάκρυα» του Αγγελου Σπάρταλη είναι σύμφωνα με τον ίδιο, «μια προβοκατόρικη ζωγραφιά». Κεντρικός χαρακτήρας, ένα… μάτι, που δακρύζει και ζωγραφίζει, ταξιδεύοντας στη ζωγραφική των Γκόγια, Βαν Γκογκ και Μπασκιά.
– Το «Τέλος του βόρειου δρόμου» του Ελληνο-Δανού Ντάνιελ Μπόλντα, παρακολουθεί τη μοναξιά, τις ερωτικές επιθυμίες και τα παιχνίδια δύο αγνώστων, που συναντιούνται σε ένα νεκροταφείο.
– Τέλος, το «Κάτω απ’ το σεντόνι», που συνυπογράφουν ο Πέτρος Καλκόβαλης και η Μελίνα Τσαμπάνη, παρακολουθεί τη δραματική έκβαση μιας βραδιάς διασκέδασης δύο φίλων. H απόφασή τους να καλέσουν ένα κολ-γκερλ, καταλήγει σε τραγωδία με τον τυχαίο θάνατό της και οι δύο φίλοι προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν τα κενά της υπεράσπισής τους, ανακαλύπτουν τις διαφορές τους.
Φεστιβαλικό DVD με την «Κ»
Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου εκτός από τη Θεσσαλονίκη, ταξιδεύει σήμερα και όπου υπάρχει η «Καθημερινή». Ενα DVD – ειδική έκδοση, μεταφέρει σε όλους τους αναγνώστες της «K» εικόνες και ήχο από όλες τις ελληνικές ταινίες της φετινής παραγωγής, που συμμετέχουν στο 46ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. O χρήστης του DVD μέσα από το μενού επιλογών, μπορεί να δει τρέιλερ, φωτογραφίες και συνόψεις από τις ταινίες που παρουσιάζονται στη φετινή διοργάνωση.
Το υλικό του DVD χωρίζεται σε τέσσερις υποκατηγορίες: Ταινίες μυθοπλασίας, ταινίες τεκμηρίωσης, αφιερώματα και ειδικές προβολές. Στην πρώτη κατηγορία υπάρχει οπτικοακουστικό υλικό από τις 21 ταινίες του ελληνικού προγράμματος, ενώ το ίδιο ισχύει για τα έξι ντοκιμαντέρ του προγράμματος τεκμηρίωσης. H κατηγορία «αφιερώματα» ασχολείται με το έργο των Παπατάκη, Πανουσόπουλου, Αγγελίδη, ενώ η επιλογή «ειδικές προβολές» οδηγεί στα «spotlights» (με μικρά αφιερώματα στους Γρηγόρη Γρηγορίου, Ολια Λαζαρίδου, Κώστα Μανουσάκη, Αρη Ρέτσο, Αλέξη Μπίστικα και Χρήστο Βακαλόπουλο) και στο «midnight screenings», όπου υπάρχει υλικό για τις ψηφιακές ταινίες, την ταινία- έκπληξη και τις ταινίες «προσεχώς».
Τρεις Ελληνες δημιουργοί τρία διαφορετικά βλέμματα
Τρεις Ελληνες δημιουργοί του κινηματογράφου, με διαφορετικό όραμα, βλέμμα και έργο, είναι τα τιμώμενα πρόσωπα της φετινής διοργάνωσης του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. O «διεθνής» Νίκος Παπατάκης με έμφαση στις ανθρώπινες σχέσεις εξουσίας, η τολμηρή εναλλακτική ματιά της Αντουανέττας Αγγελίδη και το ερωτικό βλέμμα του Γιώργου Πανουσόπουλου, παρουσιάζουν ένα φάσμα του ελληνικού κινηματογράφου πολυποίκιλο, ίσως ακόμη περισσότερο κι απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Στη Θεσσαλονίκη θα προβληθεί το σύνολο του έργου των τριών δημιουργών, που κινείται από το πολιτικό σινεμά μέχρι τον κινηματογράφο που φλερτάρει με το βίντεο αρτ και το σινεμά της ερωτικής επιθυμίας.
– O Νίκος Παπατάκης («Les Abysses», «Les patres du desordr», «Gloria Mundi», «H φωτογραφία», «Les equilibristes»), αν και Ελληνας από καταγωγή, θεωρείται περισσότερο Γάλλος δημιουργός. Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, ο Παπατάκης ήταν ιδιοκτήτης του θεατρικού καμπαρέ «Το κόκκινο ρόδο» στο Παρίσι, το οποίο ήταν άντρο των υπαρξιστών και της Ζιλιέτ Γκρεκό. Οι εμπειρίες του από το «Κόκκινο ρόδο» φαίνονται στη θεατρικότητα και το χιούμορ των κατοπινών του ταινιών. Σύζυγος της Ανούκ Αϊμέ, στενός φίλος του Ζαν Ζενέ, συνεργάτης του Τζον Κασσαβέτη, εραστής της Nico των «Velvet Underground», ο Παπατάκης άρχισε να κάνει ταινίες, έχοντας πολλαπλές επιρροές, με θεματικό επίκεντρο τις σχέσεις ταπείνωσης και επανάστασης σε πολιτικές και προσωπικές σχέσεις.
– O κινηματογραφικός κόσμος της Αντουανέττας Αγγελίδη («L’ histoirecrite», «L’ eau», «Ides Fixe- Dies Ιrae», «Τόπος», «Οι ώρες, μια τετράγωνη ταινία», «Κλέφτης ή η πραγματικότητα») σχεδόν αρνείται την παραδοσιακή αφήγηση. Με σπουδές αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ και σκηνοθεσίας και μοντάζ στο Παρίσι, η Αγγελίδη δημιούργησε ένα «κλειστό» σινεμά, που ανοίχτηκε σε ποιητικούς δρόμους, που ανατρέπουν τα καθιερωμένα σχήματα. Θέματα των ταινιών της, ο θάνατος, ο έρωτας, η προσπάθεια να δειχτεί το κρυμμένο, η σχέση με το παρελθόν, ο χρόνος και η συνέχειά του, η ενδοσκόπηση, ενώ η σταθερή της σχέση με τη ζωγραφική (όπως αναφέρεται στο βιογραφικό της, «ζωγραφίζει από πάντα») είναι εμφανέστατη στο εικαστικό περιβάλλον που δημιουργεί και καταγράφει σε φιλμ. Οπως λέει η ίδια, οι πίνακες στις ταινίες της είναι «o πρώτος τόπος μέσα από τον οποίο είχα τη μεγάλη τύχη να νιώσω τη συμπύκνωση των πραγμάτων που τρέφουν τη ζωή μας».
– Οσο για τον Γιώργο Πανουσόπουλο («Ταξίδι του μέλιτος», «Οι απέναντι», «Μανία», «M’ αγαπάς;», «Ελεύθερη κατάδυση», «Μια μέρα τη νύχτα», «Τεστοστερόνη»), από το ντεμπούτο του με το «Ταξίδι του μέλιτος», ακολούθησε έναν κινηματογραφικό δρόμο πέρα από τις ιδεολογίες, που ασχολήθηκε με τις ανθρώπινες ανησυχίες, αποφεύγοντας το έντονα πολιτικοποιημένο κλίμα της δεκαετίας του ’70. Στόχος των ταινιών του να ενταχθούν σε ένα εκλεπτυσμένο λαϊκό σινεμά, που αργότερα επέμεινε, ίσως και φτάνοντας σε ακρότητες, στην αισθαντικότητα και στον ερωτισμό. H στενή σχέση του Πανουσόπουλου με τη διαφήμιση είναι ολοκάθαρη και στο κινηματογραφικό του έργο, με την εμμονή στη λεπτομέρεια και στη φροντισμένη παραγωγή, ενώ σταθερό σημείο αναφοράς στις ταινίες του είναι και η συντροφική του σχέση με την Μπέτυ Λιβανού, ένα από τα χαρακτηριστικά κινηματογραφικά πρόσωπα του ελληνικού σινεμά.