Τάκης Κανδηλώρος: «H Δημητσάνα. Ιστορική μονογραφία». Εκδόσεις Παπαδήμας, 2006, σελ. 118.
Στην εποχή μας κερδίζει έδαφος η τοπική ιστορία, δηλ. η έρευνα των γεγονότων σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Είναι λοιπόν εύλογο το ενδιαφέρον για το παλαιότερο ομότιτλο βιβλίο («Εν Αθήναις 1987») του εγγονού του συγγραφέα, Χάρη Κανδηλώρου, που το παρουσιάζει πάλι τώρα στο κοινό, πάνω από έναν αιώνα αργότερα, στοργικά επιμελημένο από τον ίδιο.
Το έργο παρακολουθεί με Δημοκρίτεια «ευξύνετον οξυδερκείην» την ιστορία της αρκαδικής αυτής πόλης και περιοχής από την πρωτοϊστορία (αυτό που τότε λεγόταν προϊστορία) μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα. Σε έξι πυκνά κεφάλαια [A. Προϊστορία της Κωμοπόλεως, B. H συμβολή της Δημητσάνας στην παιδεία: η Ελληνική Σχολή Δημητσάνας, Γ. H Επανάσταση του 1769. H καταστροφή των Κλεφτών το 1806, Δ. H παραγωγή της πυρίτιδας και ο ανεφοδιασμός των αγωνιστών του 1821 με πυρομαχικά («μπαρούτι Δημητσανίτικο»), E. H Δημητσάνα και η Επανάσταση του 1821 και ΣΤ. O Παλαιών Πατρών Γερμανός και ο Γρηγόριος ο E΄] μας ξεναγεί σε εποχές σκλαβιάς και μεγαλείου και δεν είναι απορίας άξιον ότι διαβάστηκε και θαυμάστηκε και από τον Παύλο Κουντουριώτη, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Θεμιστοκλή Σοφούλη κ.ά.
Το έργο συμπληρώνει τις ιστορικές έρευνες του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, του Παύλου Καρολίδου, του Στέφανου Ξένου κ.ά. και συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάδειξη και επιβολή του Θοδωρή Κολοκοτρώνη ως της ασύγκριτα πρώτης ηγετικής φυσιογνωμίας του Αγώνα. Εξάλλου, πολλούς αγωνιστές και φιλικούς, όπως ήταν ο Πλαπούτας, ο Ζαχαριάς κ.ά., τους ανέσυρε από τη λήθη, αξιολογώντας δίκαια τη συμβολή τους.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνά του σχετικά με την πρωτοβουλία των τότε προκρίτων (με πρόταση ενός αγωνιστή, ονόματι Παπανδρέου) να παραδοθεί η μεγάλη Βιβλιοθήκη της Σχολής, για να χρησιμοποιηθεί το χαρτί των βιβλίων στην κατασκευή φυσεκιών, γιατί η έλλειψη ήταν δραματική. Και εκεί είδε ο T.K. τους μέγιστους αρχαίους συγγραφείς, από τον Ομηρο μέχρι τον Πολύβιο, να μεταλαμπαδεύουν το πυρ για την επιτυχία της Επανάστασης και την απόκτηση της ελευθερίας. Τα οξυδερκή ιστορικά πρόσωπα το καταλαβαίνουν εύκολα αυτό το φαινομενικά παράδοξο. Μήπως και ο Θουκυδίδης δεν είχε κατανοήσει και σιωπηλά επιδοκιμάσει τη χρήση και των αγαλμάτων στην ανέγερση των τειχών του Θεμιστοκλέους στον Πειραιά; Και βέβαια η Βιβλιοθήκη ξανάγινε και λαμπρύνθηκε πάλι. Ακόμη τώρα συρρέουν επισκέπτες να τη θαυμάσουν και να τη χρησιμοποιήσουν, και μερικοί διάσημοι, όπως ο Καζαντζάκης και ο Ρίτσος στο πρόσφατο παρελθόν.
Ενα πολύτιμο βιβλιαράκι. Χρέος τιμής στον «ξεχασμένο» ιστορικό, αλλά και στην ιστορική αλήθεια.
* O Ανδρέας Παναγόπουλος είναι καθηγητής της Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.