Για κάποιον λόγο ξεχάσαμε πολύ γρήγορα τη δεκαετία του ’70. Μπορεί διεθνώς τα 70’s να αναβίωσαν στην ώρα τους, κυρίως μέσα από τη μόδα και τη μουσική, αλλά στην Ελλάδα αισθάνεσαι ακόμα τη δυσάρεστη αύρα μιας τόσο φορτισμένης ιδεολογικά και συναισθηματικά δεκαετίας που άλλαξε τη ζωή μας.
Κι αν στην πολιτική τα χαρτιά είναι πιο ανοιχτά, στον χώρο της τέχνης η κουβέντα μόλις τώρα φαίνεται να αρχίζει. Μετά την έκθεση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (Τα χρόνια της αμφισβήτησης. H Τέχνη του ’70, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, έως τις 7 Μαΐου) η Πάτρα – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2006 επεκτείνει τη συζήτηση. Με τη διαφορά ότι η έκθεση «Μεγάλη Αναταραχή – πέντε Ουτοπίες στο ’70 λίγο πριν, λίγο μετά» που εγκαινιάστηκε το Σάββατο το μεσημέρι στον εκθεσιακό χώρο Λαδόπουλο (έως τις 15 Ιουνίου με ελεύθερη είσοδο) αρχίζει από την πολιτική για να φτάσει στην τέχνη. Είναι το κοινωνικό κάδρο της εποχής που καθορίζει τα πάντα: από την επιλογή των 160 έργων έως τη διάρθρωσή της στις πέντε ενότητες.
Λίγο πριν, λίγο μετά
Ο επιμελητής Θανάσης Μουτσόπουλος επιμένει στο «λίγο πριν, λίγο μετά» του υπότιτλου της έκθεσης. «Δεν έχει νόημα σε μία έκθεση να κόβεις με το ψαλίδι τις ημερομηνίες. Κι επειδή μιλάμε για την Ελλάδα χρονιές όπως το 1970 ή το 1980 δεν σημαίνουν πολλά πράγματα. Πρέπει να πάμε πίσω στο 1967 για να πιάσουμε το νήμα. Και να φτάσουμε στο 1981, με την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ, για να πούμε ότι αφηγηθήκαμε μία ιστορία που να σημαίνει κάτι». Τι σηματοδοτούν, λοιπόν, τα δύο ημερολογιακά άκρα; «Από τη μία έχουμε τις ουτοπίες της δεκαετίας του ’70 που ουσιαστικά είναι μεταχρονολογημένες εγγραφές των μεγάλων κοινωνικών αιτημάτων του ’60, ο απόηχος των οποίων φτάνει με καθυστέρηση στην Ελλάδα. Και στις αρχές της δεκαετίας του ’80 είναι το τέλος του ονείρου. Ακόμα και η εμφάνιση του έιτζ σηματοδοτεί κάτι. H έκθεση καταγράφει αυτήν την αίσθηση της ματαίωσης».
Η έκθεση δεν έχει εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα. Μέσα από το εύρημα των πέντε διαφορετικών ενοτήτων επιχειρείται περισσότερο η ανάδειξη των εμμονών της ελληνικής κοινωνίας εκείνης της περιόδου και το πώς αυτές εκφράζονται καλλιτεχνικά. «Δεν μας ενδιέφερε να καλύψουμε το σύνολο της καλλιτεχνικής παραγωγής ούτε να προβούμε σε αξιολογικές κρίσεις. Θέλαμε να προβάλουμε τις αντιφάσεις στις φόρμες. Η έκθεση δεν έγινε με βάση την επιλογή των καλύτερων εικαστικών εκείνης της περιόδου, αλλά όσων τα έργα ανταποκρίνονταν στις χαρακτηριστικές ενότητες που συνθέτουν αυτήν την έκθεση και αντιπροσωπεύουν τις τάσεις εκείνης της περιόδου. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο θα βρείτε
μόνο 27 καλλιτέχνες», επισημαίνει ο επιμελητής της έκθεσης. Ομως, και υπό αυτές τις συνθήκες, ο χώρος φαίνεται να μην επαρκεί. Τα έργα εκτίθενται το ένα δίπλα στο άλλο, χωρίς αναπνοές. Το πρόβλημα πολλαπλασιάζεται όταν συνυπάρχουν σε κοντινή απόσταση εγκαταστάσεις βίντεο.
Χρέος
Για τον Θανάση Μουτσόπουλο η έκθεση εκπληρώνει ταυτόχρονα κι ένα χρέος στους καλλιτέχνες της δεκαετίας του ’70. «Ενώ στους προγενέστερους της γενιάς του ’60, αλλά και στους επιγόνους του ’80 έχει αναγνωριστεί η προσφορά τους και έχουν τιμηθεί από το ελληνικό κράτος, οι καλλιτέχνες της δεκαετίας του ’70 μοιάζουν μετέωροι. Είναι μία καταραμένη και αδικημένη γενιά». Εξαιρετικός ο κατάλογος που διατίθεται μάλιστα και σε προσιτή τιμή (15 ευρώ). Θα βρείτε κείμενα των Ντένη Ζαχαρόπουλου, Γιώργου Βέλτσου, Πέπης Ρηγοπούλου, Πέγκυς Κουνενάκη, Παναγιώτη Τουρνικιώτη και Ανδρέα Παγουλάτου. Αίσθηση έκαναν στη συνέντευξη Τύπου που δόθηκε την Παρασκευή το μεσημέρι οι ευχαριστήριες της διοργανώτριας της έκθεσης Αννας Μιχαλιτισάνου στον πρώην καλλιτεχνικό διευθυντή της Πάτρας 2006 Θάνο Μικρούτσικο. «Χωρίς τη δική του στήριξη, δεν θα γινόταν ποτέ», εξήγησε αργότερα.