«Υπάρχουν συγγραφείς, ακόμη άγνωστοι στην Ελλάδα. Και σύγχρονοι και παλαιότεροι. Η κλασική ιαπωνική λογοτεχνία παραμένει εν πολλοίς αμετάφραστη. Είναι μια μεγάλη έλλειψη. Είναι σαν ο Ομηρος να παραμένει αμετάφραστος στα ιαπωνικά». Μιλάει ο Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος, αναπλ. καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου διδάσκει ανατολικές θρησκείες. Ανθρωπος παθιασμένος με τον πολιτισμό της Ιαπωνίας, βαθύς γνώστης της γλώσσας και του ψυχισμού της, πασχίζει χρόνια για να λειτουργήσει και στην Ελλάδα Τμήμα Ιαπωνικών Σπουδών, καθώς, όπως λέει, μόνο η Ελλάδα και η Αλβανία στην Ευρώπη δεν έχουν τμήματα ασιατικών σπουδών.
Σύγχρονα και κλασικά
Με τον Στέλιο Παπαλεξανδρόπουλο, μεταφραστή έργων ιαπωνικής λογοτεχνίας, επιχειρούμε να κατανοήσουμε το φαινόμενο. Υπάρχει πράγματι, το παραδέχεται, μια αυξητική τάση γνωριμίας με έργα ιαπωνικής λογοτεχνίας τόσο του συρμού (όπως το πρόσφατο «Η γλώσσα του φιδιού» της 21χρονης Χιτόμι Κανεχάρα από τις εκδ. Ωκεανίδα) όσο και της κλασικής παράδοσης (όπως του Iashushi Inoue «Η ζωή ενός πλαστογράφου», μεταφρασμένο από τα ιαπωνικά από τον Παναγιώτη Ευαγγελίδη, εκδ. Αγρα). «Αλλά από την άλλη παραμένει αμετάφραστο το επικού χαρακτήρα έπος των Ιαπώνων το Heike Monogatari, έργο του 11ου αιώνα, που αναφέρεται σε μία τομή της ιστορίας και την ανάληψη της στρατιωτικής εξουσίας από τους Σαμουράι».
Υπάρχει, ωστόσο, ένα πρόβλημα με τις μεταφράσεις από τα ιαπωνικά καθώς πολλά έργα είναι μεταφράσεις αγγλικών ή γαλλικών μεταφράσεων «Δεν ξέρω αν μπορεί κανείς να αποκαλέσει μεταφράσεις αυτές τις μεταφράσεις, που δεν πιάνουν την άχνα του ιαπωνικού πολιτισμού, αφού γίνονται από ανθρώπους που δεν έχουν επαφή με την Ιαπωνία». Με τη μεταφραστική προσφορά, όμως, του Παναγιώτη Ευαγγελίδη, της Μαρίας Αργυράκη και του Στέλιου Παπαλεξανδρόπουλου, που μεταφράζουν απευθείας από τα ιαπωνικά, πολλά σημαντικά βιβλία Ιαπώνων μεταφράστηκαν στα ελληνικά με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Οι Ελληνες αποκτούν σταδιακά μεγαλύτερη πολιτισμική περιέργεια, γι’ αυτό και βιβλία σύγχρονων Ιαπώνων όπως του Νατσούκι Ικεζάουα ή της Γιόκο Ογκάουα γνωρίζουν επιτυχία. Ο μεγάλος της Ιαπωνίας, Χαρούκι Μουρακάμι μεταφράζεται πλέον, όπως και οι παλαιότεροι: Κόμπο Αμπέ («Η γυναίκα της άμμου», εκδ. Αγρα) ή Τανιζάκι (με το θρυλικό «Το εγκώμιο της σκιάς», εκδ. Αγρα).
Ο Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος ισχυρίζεται ότι, παρά την αναμφισβήτητη πρόοδο και την πύκνωση των μεταφράσεων, πολλοί Ελληνες έχουν «μείνει λίγο στο ’60» ως προς την πρόσληψη της Ιαπωνίας. Ο κλασικός ιαπωνικός κινηματογράφος, με τις ταινίες του Κουροσάβα, αλλά και η παλαιότερη, μονομερής αντίληψη για το Ζεν, διαμορφώνουν ένα ορισμένο ελληνο-ιαπωνικό κλίμα. Μπορεί τα κινηματογραφικά αφιερώματα να πλημμυρίζουν από κόσμο, αλλά στην ουσία, η Ελλάδα επιμένει «να αγνοεί τον πολιτισμό της Απω Ανατολής, τον πολιτισμό της μισής υφηλίου». Το ζήτημα της λειτουργίας Τμήματος Ασιατικών Σπουδών σε ένα ανώτατο ίδρυμα είναι καίριας σημασίας. «Το 2004 ιδρύθηκε το Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας αλλά λειτουργεί μόνο το πρώτο σκέλος». Και ενώ πολλές χώρες παράγουν ιαπωνολόγους και σινολόγους η Ελλάδα ζητάει εκθέσεις σκοπιμότητας για να πειστεί ότι πρέπει να ανοίξει τα μάτια της στον αρχαίο κόσμο της Ασίας.