Αργυρώ Μαντόγλου
Βodyland Χωρασωμάτων
Ιστορίες δρόμου + τρόμου
εκδ. Κέδρος, σελ. 266
To έργο «Ορλάντο» της Βιρτζίνια Γουλφ, που μεταφράστηκε το 2005 από την Αργυρώ Μαντόγλου και αφηγείται την ιστορία του αμφίφυλου ήρωα που επί τέσσερις αιώνες αναζητούσε την ταυτότητά του αποδεχόμενος τις δύο φύσεις, ενδέχεται να έπαιξε ρόλο στην πραγμάτωση του μύθου, όπως εξελίσσεται στο βιβλίο Bodyland Χωρασωμάτων, με υπότιτλο: Ιστορίες δρόμου + τρόμου, τρίτο κατά σειρά στην αφηγηματική πεζογραφία της. Σε αναζήτηση ταυτότητας αποδύεται και η βασική ηρωίδα του βιβλίου αυτού, η οποία χαρτογραφώντας τον συνθηματικό λόγο και ακούγοντας ιστορίες γυναικών με στόχο τη θετική της παρέμβαση, συνθέτει δεκαπέντε αφηγήσεις με πεδίο δράσης την παρουσία ή και την απουσία του σώματος.
Οι αφηγήσεις, άμεσες και προσωπικές, αυθόρμητες και ιδιόρρυθμες χρησιμοποιούν ως πυρήνα την απογοήτευση, το κενό, την έλλειψη και τη στέρηση. Χάρτινες ηρωίδες πρόωρα εξαντλημένες, εγκλωβισμένες στην καθημερινότητα και στον εαυτό τους, αυτοαναλωνόμενες, μαθαίνουν να ξεχνούν ή να αντέχουν, να στοχάζονται ή να χάνονται, να κόβουν κάποτε κάθε δεσμό με τις επιθυμίες τους. Στην οπτική γωνία της αφήγησης προτεραιότητα δίνεται στο σώμα και στις ανάγκες του μέσα σε αίσθηση απόλυτης ρευστότητας και σχετικότητας που ανακαλύπτεται στην εξέλιξη των πραγμάτων. Αν κάποιος αναζητούσε τον απ’ ευθείας πρόγονο του βιβλίου θα σκόνταφτε πάνω στο έργο της Μαντόγλου «Βλέφαρα με τατουάζ» (2001). Κι αυτό γιατί το αφηγηματικό νήμα το παίρνει κι εδώ μια γυναίκα, επίσης ιδιότυπη, η οποία, διατηρώντας έκδηλα τη ροπή προς τον ιδιωτικό χώρο, εμφανίζεται το ίδιο διεισδυτική στην αφήγησή της, ώστε να μετατρέπεται σε ζωντανή ηρωίδα, ενώ παράλληλα είναι επαρκώς εξοπλισμένη, ώστε να εξασφαλίζει στην αφήγηση την προγραμματισμένη από τη συγγραφέα ισορροπία. Επιδίωξη της Μαντόγλου δεν είναι σε καμιά περίπτωση η διαγραφή των χαρακτήρων αλλά η ανάδειξη της περιρρέουσας ατμόσφαιρας μέσα σε ένα εξουσιαστικό και κάθε άλλο παρά φιλικό περιβάλλον, καθώς και των αισθημάτων που υποκρύπτονται και λειτουργούν υπόγεια. Κύρια πρόθεση δεν είναι απλώς το ζωντάνεμα καταστάσεων, αλλά και η επίγνωση της απατηλής φύσης τους. Ο αναγνώστης αναγκάζεται να αποκαταστήσει μια πραγματικότητα από τις αποσπασματικές πληροφορίες που του παρέχουν οι αφηγήτριες σε κοφτό αγωνιώδη λόγο. Θα λέγαμε ότι οι αφηγήσεις αποτελούν προσπάθεια φυγής από τη ζοφερή πραγματικότητα και την εσωτερική δοκιμασία, που χωρίς να παγιδεύεται από συναισθηματικά φορτισμένο τόνο γραφής, μετατρέπεται σε απόδραση στο όνειρο ή ακόμα και περιπλάνηση στον κόσμο της φαντασίας.
Ελξη και απώθηση
Η πρόσφατη αυτή κατάθεση της Μαντόγλου φέρνει την πεζογραφία της πολύ κοντά στην κριτική. Κριτικός βιβλίου η ίδια και μεταφράστρια του Ελιοτ, του Τζέιμς, της Κάρτερ και ιδιαίτερα της Γουλφ, είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη, με συνέπεια να χρησιμοποιεί τις αφηγήσεις της ως μια γόνιμη αφετηρία όχι μόνο για την ανανέωση των αφηγηματικών μορφών, αλλά και για την ελεύθερη ανασύνθεση των θεμάτων που την απασχολούν. Ο συνθηματικός λόγος χρησιμοποιείται αποκαλυπτικά ως ένα άλλοθι που δραματοποιεί το ιδιωτικό γυναικείο βίωμα, φτάνοντας κάποτε στα όρια της υπερβολής. Ο έρωτας μεταμορφώνεται σε παιχνίδι εξουσίας, όπου κυριαρχεί η εμμονή της επιβολής και η φαντασίωση. Η μοντέρνα γραφή με τη γρήγορη εναλλαγή σκηνών και τη συνεχή ροή κοφτών φράσεων δεν αφηγείται μια συγκεκριμένη ιστορία, αλλά οργανώνεται κυκλικά γύρω από το μοτίβο της έλξης και της απώθησης.