A κουγα γι’ αυτό όλο τον χειμώνα από φίλους. «Ζωντανή παράσταση», «μιλάει για τη γενιά μας», «αυτή η ομάδα είναι μια από τις ζωντανές ενέργειες της πόλης» ήταν μερικά από τα σχόλια που δεχόμουν και συνεχώς έλεγα πως θα τη δω αλλά το ανέβαλλα. Και δεν έκανα καθόλου καλά. Το Motherland είναι μια θεατρική performance γεμάτη ζωντάνια και πάθος, φτιαγμένη από πρωτότυπα υλικά (όχι και μεθόδους), που χτυπούσε με τρόπο ουσιαστικό μια σειρά από συμβάσεις (όπως η παθητικότητα του κοινού, η ασφαλής σχέση του θεατή με το θέαμα, ο χώρος του) και κυρίως μιλούσε για τη «σιωπηλή» γενιά μου. Τη γενιά που πέρασε μόλις τα τριάντα.
Εκτυλίσσεται στον κενό χώρο του bios, στην Οδό Πειραιώς, από τους Γιώργο Βαλαή, Χρήστο Πασσαλή και Αγγελική Παπούλια, τρεις νέους ηθοποιούς που πολλοί είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν στον Εθνικό Υμνο του Μιχαήλ Μαρμαρηνού το 2004, όταν τότε (όπως και τώρα) έδιναν με πάθος τον καλύτερο εαυτό τους επί σκηνής. Θραύσματα κατακερματισμένου λόγου σε παράλληλες αφηγήσεις, σκόρπια καθημερινά αντικείμενα, όπως ένας μαυροπίνακας, μια παιδική σβούρα, ένα παλιό μίξερ, ένα τετράδιο, φύλλα αραδιάζονται μπροστά σε ένα χάρτη κάνοντας τον χώρο να μοιάζει με ακατάστατο δωμάτιο, ή πεδίο μάχης. Μπροστά σε έναν παγκόσμιο άτλαντα επί μία και πλέον ώρα οι τρεις ηθοποιοί επιχειρούν αλλεπάλληλες απόπειρες χαρτογράφησης μέσα στην ταραγμένη μας μνήμη.
Η κατακερματισμένη μνήμη
«Αν αφαιρέσεις τη μνήμη σου ποιος είσαι» ρωτάει με αγωνία εις εκ των τριών μπροστά στον άτλαντα, ενώ ένας άλλος μιλάει για την Παγγαία, τις διαδρομές των πουλιών και την αρχή της ζωής στις υδροθερμικές οπές του Ειρηνικού Ωκεανού. Η κατακερματισμένη μνήμη είναι πεδίο εγκλωβισμού η απελευθέρωσης; Αναζητούν την «πατρίδα» στη μνήμη, στον χάρτη καθώς και στους θεατές, που συστηματικά προσπαθούν να βγάλουν από την παθητική σχέση με το δρώμενο και να τους καταστήσουν συνένοχους. «Ο βασιλιάς είναι…;» επαναλαμβάνουν μονότονα μέχρι να βρεθεί κάποιος να απαντήσει: «Γυμνός».
«Τι είναι η θάλασσα»; «Τι είναι η αγκαλιά»; «Από πού είναι τα παπούτσια σου»; «Πώς μπορώ να στείλω ένα γράμμα στην Ερημο»;
Οι θεατές στέκουν αμήχανοι προσπαθώντας να καταλάβουν πώς αλλάζει η σύμβαση του θεάματος και τι ακριβώς καλούνται να κάνουν. Μόλις ο πρώτος πάρει το θάρρος να απαντήσει, όλα αλλάζουν. Η σχέση γίνεται δυναμική, το κείμενο μεγαλώνει χάρις σε αυτόν τον αυτοσχεδιασμό και ο θεατρικός χρόνος γίνεται ενεργητικός και δυναμικός.
«Η Τάξη του Κόσμου αλλάζει. Σε 20 λεπτά ΟΛΑ τελειώνουν», γράφει ο μαυροπίνακας που περιφέρει σαν πλακάτ ένας από τους ηθοποιούς.
«Ο,τι αγάπησα θα χαθεί για πάντα. Το δέντρο που σκαρφάλωνα μικρός. Αυτός ο χάρτης είναι λάθος», αναφωνούν τραγικά λίγο μετά τη ρυθμική επανάληψη των προτάσεων, που κατά τη γνώμη μου δίνουν και το στίγμα του έργου.
«Αγάπη μου, αγάπη μου, τι αγαπώ; Και εσύ πού είσαι; Γιατί έχασα το κέντρο μου πολεμώντας τον κόσμο. Τα όνειρα συγκρούονται και γκρεμίζονται. Και εγώ προσπάθησα να φτιάξω ένα». Εδώ ακριβώς βλέπω ανάγλυφα τη γενιά των σημερινών τριαντάρηδων, που μεγάλωσε σε ένα τόσο δυναμικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον (πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό), που χάνει το κέντρο της.
Δέκα βήματα
Η πιο οικεία γωνία θέασης του κόσμου είναι αυτή του συνοδηγού αυτοκινήτου σε ένα γρήγορο ταξίδι. Δεν μπορώ να συμφωνήσω περισσότερο. «Ονειροπολήστε σε ολόκληρο τον κόσμο. Διάρκεια: 15 λεπτά. Αποτέλεσμα: Ευχάριστο». «Ονειροπολήστε σε ολόκληρο τον κόσμο. Διάρκεια: 28 χρόνια. Αποτέλεσμα: Μοναχικό».
Το τελείωμα της παράστασης γίνεται σε δέκα βήματα. Σε μια στιγμή σηκώνουν τους θεατές και τους ρωτούν αν είναι ευχαριστημένοι με τη ζωή τους. Μετά τους οδηγούν έξω από την αίθουσα, στο bar του bios, όπου σχηματίζουν με την κιμωλία γύρω τους σχήματα. «Εδώ είναι τα man islands – τα νησιά του ανθρώπου», «εδώ το νησί της Απελπισίας», «το νησί της Μοναξιάς» και πάει λέγοντας. Στο τέλος αυτής της διαδικασίας, αργά, ιεροτελεστικά, βγαίνουν και διασχίζουν την Πειραιώς διακόπτοντας την κυκλοφορία. Περνούν στο απέναντι πεζοδρόμιο και συνεχίζουν αργά προς τρεις κατευθύνσεις: Ομόνοια, Ακρόπολη, Πειραιά. Στη θάλασσα.
Δεν έρχομαι από τον χώρο του θεάτρου και έτσι καταλαβαίνω την κριτική που μπορεί να υποστεί αυτό το έργο (όπως ας πούμε ότι «Μαρμαρινίζει» έντονα, ότι τα κείμενα μπορούσαν να κοπούν ή ότι η σκηνοθεσία έπρεπε να δουλευτεί κι άλλο), όμως δεν μπορώ και να τη συμμεριστώ. Γυρνώντας στο σπίτι εκείνο το βράδυ άνοιξα τον υπολογιστή, από συνήθεια, όπως κάνω κάθε βράδυ, και πληκτρολόγησα στο Google τη λέξη Motherland. 4.520.000 αποτελέσματα. 15.800 γραμμένα στα Ελληνικά.