«Και μόνο το όνομά του -επισημαίνει προλογικά ο Juan J. Luna- περικλείει έναν ολόκληρο κόσμο. Είναι η μετάβαση από τον 15ο στον 16ο αιώνα στη Γερμανία, δηλαδή ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον Μεσαίωνα και στη νέα εποχή που ανατέλλει στα καθημαγμένα εδάφη της Αγίας Ρωμαΐκής Αυτοκρατορίας, η οποία στο καλλιτεχνικό πεδίο εκφράζεται με το πέρασμα από τον «εξπρεσιονισμό» της γοτθικής τέχνης στις νέες τάσεις της Αναγέννησης». «O Ντύρερ -γράφει ο Constantino Porcu, που συντάσσει την εκτενή μονογραφία- νιώθοντας μεγαλύτερη έλξη για το σχέδιο και τη ζωγραφική, παρά για τη χρυσοχοΐα, έλαβε άδεια απο τον πατέρα του να μαθητεύσει στο εργαστήριο του Μίχαελ Βόλγκεμουτ, του πιο σημαντικού ζωγράφου και ξυλογλύπτη εκείνης της περιόδου στη Νυρεμβέργη».
Μαθητεία και περιπλανήσεις
«Εκεί αντιγράφονταν χαρακτικά Δασκάλων των περιοχών του Ρήνου, ιταλικά σχέδια και χαρακτικά, πίνακες και γλυπτά. Επίσης, στο εργαστήριο ασχολούνταν με ξυλογραφίες, καθώς η σχετική ζήτηση είχε αυξηθεί σημαντικά μετά την εφεύρεση της τυπογραφικής μηχανής με κινητά στοιχεία, λίγες δεκαετίες πριν.
«Την άνοιξη του 1490 -συνεχίζει ο Porcu- ο Ντύρερ αναχωρεί για «ταξίδι μαθητείας», που θα τον κρατήσει μακριά απο τη Νυρεμβέργη.(…) Οι σπουδές του και τα ταξίδια του στις γερμανικές πόλεις, εκτός από το να διευρύνουν τους καλλιτεχνικούς του ορίζοντες, τον είχαν κάνει να διακρίνει και άλλες προοπτικές, ανοιχτές στο ταλέντο του και στην επιθυμία του να μάθει.(…) Οι πρόοδοί του στο πεδίο της χαρακτικής ήταν αδιαμφισβήτητες, ενώ δεν μπορεί να πει κανείς το ίδιο και για την εξελιξή του ως ζωγράφου».
«Το 1494, έτος επιστροφής του στη Νυρεμβέργη, λίγο πριν συμπληρώσει τέσσερα χρόνια απουσίας, ο Ντύρερ αποφασίζει να φύγει ξανά, αυτήν τη φορά για την Ιταλία. Προορισμός αυτού του νέου ταξιδιού ήταν η Βενετία», σημειώνει ο βιογράφος, παρακολουθώντας την πρώτη άμεση επαφή του με τα πνεύμα της Αναγέννησης. «Στη Βενετία θα έρθει σε επαφή με μια νέα πραγματικότητα. Εντυπωσιάζεται, ασφαλώς, από την αφθονία των έργων τέχνης, το κοσμοπολίτικο στοιχείο, αλλά και την πλούσια καλλιτεχνική ζωή. (…) Στη Βενετία μπόρεσε να μελετήσει καλύτερα την ανθρώπινη μορφή -γυμνό ή όχι- σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο.
Διάσημα χαρακτικά
«Κατά την πενταετία που μεσολάβησε μεταξύ της επιστροφής του από την Ιταλία και του τέλους του αιώνα, ο Ντύρερ φιλοτέχνησε μια σειρά από χαρακτικά από τα πιο διάσημα, τόσο της δικής του παραγωγής, όσο και γενικότερα της χαρακτικής τέχνης», υπογραμμίζει ο Porcu. «Το 1496 ο Ντύρερ φιλοτεχνεί το χαρακτικό «Λουτρό Ανδρών», ενώ τον επόμενο χρόνο αρχίζει την προετοιμασία μιας σειράς από δεκαπέντε ξυλογραφίες με σκηνές από την «Αποκάλυψη», που εκδόθηκαν το 1498. H σειρά αποτέλεσε καινοτόμο εγχείρημα από πολλές απόψεις.(…)
Τα χαρακτικά της «Αποκάλυψης» διαδόθηκαν ευρύτατα -η επιρροή τους έγινε αισθητή μέχρι τη Ρωσία και την απομονωμένη κοινότητα του Αγίου Ορους- σε αναρίθμητα αντίγραφα, τόσο ως χαρακτικά, όσο και ως ζωγραφικές ή άλλες αναπαραστάσεις της ίδιας σύνθεσης. Το άλλο μεγάλο χαρακτικό εγχείρημα, στο οποίο διοχέτευσε τον ζήλο του εκείνα τα χρόνια, ήταν η σειρά του «Μεγάλου Πάθους».
«Η περίοδος πριν από το δεύτερο ταξίδι του στην Ιταλία (1505) ήταν επίσης για τον Ντύρερ χρόνια σημαντικών χαρακτικών, τόσο ξυλογραφιών, όσο και χαλκογραφιών. Σημαντικα χαρακτικά που ανήκουν σε αυτήν την περίοδο είναι ο «Αγιος Ευστάθιος» και η «Νέμεσις».(…) Το άλλο μεγάλο χαρακτικό του έργο αυτής της περιόδου είναι η σειρά ξυλογραφιών με θέμα τη «Ζωή της Παναγίας», η οποία έμεινε ημιτελής όταν ο καλλιτέχνης έφυγε για την Ιταλία. «Την άνοιξη ή το φθινόπωρο του 1505, ο Ντύρερ φεύγει για τη Βενετία. (…) Αυτήν τη φορα στην πόλη του Αγίου Μάρκου δεν ήταν πλέον ένας άγνωστος καλλιτέχνης, όπως δέκα χρόνια πριν. Είχε αποκτήσει τεράστια φήμη και τα χαρτακτικά του κυκλοφορούσαν, θαυμάζονταν και αντιγράφονταν σε όλη την Ευρώπη.(…) Κατά την παραμονή του στη Βενετία ζωγράφισε τρία σημαντικά έργα, ένα από τα οποία συγκαταλέγεται στα αριστουργήματά του. Πρόκειται για τη «Γιορτή του Ροζαρίου».
Στροφή στον προτεσταντισμό
«Οταν ο Ντύρερ επέστρεψε από τη Βενετία, ο Φρειδερίκος ο Σοφός του ανέθεσε ένα ρετάμπλ με θέμα τους «Δέκα χιλιάδες μάρτυρες», τους οποίους είχε ήδη αποδώσει δέκα χρόνια πριν σε ξυλογραφία.(…) H δεύτερη δεκαετία του 16ου αιώνα βρίσκει τον Ντύρερ να εμβαθύνει όλο και περισσότερο στη μελέτη της γεωμετρίας και των αισθητικών θεωριών.(…) Ωστόσο, εκείνη την περίοδο θα φιλοτεχνήσει πολύ σημαντικά χαρακτικά, όπως είναι το «O Ιππότης, ο Θάνατος και ο Διάβολος» και τη «Μελαγχολία». Πρόκειται, ίσως, για τις διασημότερες εικόνες ολόκληρης της ευρωπαϊκής χαρακτικής, πλούσιες σε συμβολικές αξίες και βαθιά φιλοσοφικά νοήματα».
«Το κήρυγμα του Λούθηρου συγκλόνιζε την εποχή εκείνη τη γερμανική κοινωνία και ο Ντύρερ δεν θα μείνει αδιάφορος απέναντι στις νέες ιδέες.(…) H μεταστροφή του στο προτεσταντικό δόγμα αντικατοπτριζόταν και στην τέχνη του, αφού άλλαξε τόσο το ύφος όσο και τη θεματολογία του, εγκαταλείποντας σχεδόν πλήρως τα κοσμικά θέματα και εστιάζοντας όλο και περισσότερο σε θρησκευτικά ζητήματα, εμπνευσμένα από το Ευαγγέλιο».
Μέσα από τις 190 σελίδες της μονογραφίας ο αναγνώστης αποκτά μια ενδελεχή εικόνα για την ιδιοφυή φυσιογνωμία του Ντύρερ που ενσωμάτωσε και ενσάρκωσε το πνεύμα της Αναγέννησης στον γερμανικό κόσμο.
Η μονογραφία για τον Ντύρερ της σειράς «Βιβλιοθήκη της Τέχνης» της «Κ» κυκλοφορεί σε περίπτερα και πρακτορεία Τύπου, το Σάββατο 27 Μαΐου, στην τιμή των 5,90 ευρώ.