Η ζωή επιστρέφει σε ένα μικρό, όμορφο οικισμό στα περίχωρα της Καστοριάς. Μόλις τον περασμένο Αύγουστο, ο Πολυκέρασος, ένα χωριό που μέχρι πρότινος είχε 17 μόνιμους κατοίκους (αλλά 600 πριν από το 1949), κηρύχθηκε ιστορικός τόπος από το ΥΠΠΟ «λόγω της αρχιτεκτονικής, λαογραφικής και εν γένει ιστορικής σημασίας του». Ο Πολυκέρασος ξαναμπαίνει στον χάρτη και μάλιστα με υψηλές, πλέον, προσδοκίες, καθώς απέχει μόλις τρία χιλιόμετρα από το χιονοδρομικό κέντρο Βιτσίου και 13 χλμ. από το Νυμφαίο. Ηταν ο ίδιος ο Δήμος Βιτσίου (του οποίου ο Πολυκέρασος αποτελεί συνοικισμό μετά τον νόμο Καποδίστρια) που ζήτησε την προστασία του οικισμού για να αποτρέψει την αισθητική αλλοίωση μετά το πρόσφατο ενδιαφέρον για ανοικοδόμηση. Την ευαισθησία του Δήμου Βιτσίου υποστήριξε η Αναπτυξιακή Καστοριάς Α.Ε., διαβλέποντας τις δυνατότητες ευημερίας του οικισμού και τεκμηρίωσε επιστημονικά η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Κεντρικής Μακεδονίας. Την έκθεση τεκμηρίωσης προς την κεντρική υπηρεσία του ΥΠΠΟ συνέταξε η αρχιτέκτων Ρωξάνη Τρυψιάνη.
Πετρόκτιστα κτίσματα
Σήμερα, ο Πολυκέρασος με τα 50 διάσπαρτα σπίτια του βρίσκεται σε μια καμπή. Υπάρχει επιθυμία για επιστροφή, ανοικοδόμηση, οργάνωση. Τα κτίσματα ξαναγεμίζουν ζωή. Καινούργια χτίζονται. Τα παλιά, πετρόκτιστα διώροφα σπίτια, χωρίς εξώστες, σαν πυργόσπιτα, με κεραμίδια όλα, χτίστηκαν τα περισσότερα στις αρχές του 20ού αιώνα σε ακανόνιστες ακτίνες γύρω από την ιστορική εκκλησία του Αγίου Νικολάου (χτισμένη το 1844, με τέμπλο και εικόνες προ του 1800).
Οπως όλα τα κεφαλοχώρια της Δυτικής Μακεδονίας, έτσι και ο Πολυκέρασος ήταν ένα ζωηρό κέντρο έως τον εμφύλιο πόλεμο, όταν καταστράφηκε το 1946. Ηταν η δεύτερη καταστροφή, μετά εκείνη του 1904 στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, αλλά η πλέον κρίσιμη, καθώς οι συνθήκες ήταν πλέον διαφορετικές. Ο οικισμός σχεδόν εγκαταλείφθηκε και η μετανάστευση είχε τον κύριο λόγο.
Γεμάτο κερασιές και άλλα οπωροφόρα, το τοπίο, εύφορο, σχεδόν αλπικό, με πλαγιές και νερά, έδωσε το όνομά του στον Πολυκέρασο που έλαβε την επίσημη ελληνική του ονομασία μόλις το 1936, αφήνοντας πίσω στην ιστορία την παλαιά ονομασία Τσερέσνιτσα. Στα 1.360 μέτρα, το κλίμα είναι υγιεινό και οι προοπτικές με τις σύγχρονες δυνατότητες είναι μεγάλες για τον οικισμό. Τουρισμός, καλλιέργειες, αρχιτεκτονική, χειμερινά σπορ, ανοίγουν ευκαιρίες.
Νομικό πλαίσιο
Καθώς ένα ακόμη χωριό προστίθεται στο δίκτυο των προστατευμένων από το κράτος ιστορικών τόπων, διαφαίνονται τα κενά του ισχύοντος νομικού πλαισίου. Αυτό που ζητούν οι αρχιτέκτονες της αρμόδιας Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων είναι να θεσπιστεί ειδική νομοθεσία με προεδρικό διάταγμα για τους όρους δόμησης των ιστορικών τόπων ούτως ώστε να μη λειτουργεί η Εφορεία ως Πολεοδομία. Με το ισχύον καθεστώς κάθε αίτηση ανακαίνισης οικίας σε ιστορικό οικισμό υποβάλλεται στην αρμόδια Εφορεία.
Δύναμη των μικρών κοινωνιών
Οι Εφορείες, που ελέγχουν τεράστιες περιοχές, αφήνουν πίσω τις υποχρεώσεις τους για να κάνουν δουλειά Πολεοδομίας και οι πολίτες αναγκάζονται να περιμένουν μεγάλα διαστήματα. Στη Βόρεια Ελλάδα, μόνο το Βαρόσι της Εδεσσας έχει υπαχθεί σε ειδικό νόμο και τα αποτελέσματα είναι εκεί θετικά. Ο Πολυκέρασος, πάντως, καθώς γυρίζει σελίδα, δείχνει τη δύναμη των μικρών κοινωνιών, όταν αυτές διεκδικούν ένα μέλλον.