To αβέβαιο μέλλον της ζωής

3' 48" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στον κόσμο των ειδικών της εξελικτικής θεωρίας, αυτό που μετράει είναι η βαθιά γνώση των εμπειρικών στοιχείων, η ικανότητα σύνθεσής τους και ο οραματική σχεδόν δύναμη δημιουργίας μιας θεωρίας για την πορεία του κόσμου. Η θρησκευτική πίστη δεν παίζει ρόλο. Γι’ αυτό και είναι αξιοπαρατήρητη η περίπτωση ενός εξελικτικού βιολόγου, να γράφει ένα βιβλίο απευθυνόμενο κυρίως στους ανθρώπους που εννοούν να μένουν πιστοί στις θρησκευτικές αρχές τους. Πρόκειται για τον Εντουαρντ Γουίλσον και τη μελέτη του Creation (Δημιουργία) που φέροντας τον παραστατικό για το περιεχόμενό του υπότιτλο An appeal to save life on Earth (Εκκληση για τη σωτηρία της ζωής στη Γη) κυκλοφόρησε πρόσφατα (εκδ. W.W. Norton, 175 σελ. 21,95 δολάρια).

Ανθρωπος, ο μετεωρίτης

Ο Νόρτον είναι ένας έγκριτος ανά τον κόσμο εντομολόγος και επίτιμος καθηγητής στο Χάρβαρντ. Εδώ και χρόνια, σε βιβλία όπως «Το μέλλον της ζωής» (2002) προειδοποιεί τον κόσμο για τους κινδύνους που ενέχει η υπερθέρμανση, η οποία οδηγεί στον ολοκληρωτικό αφανισμό. Ομως βιβλία σαν εκείνο, μολονότι περιείχαν ένα οικουμενικό μήνυμα, απευθύνονταν κυρίως στον επιστημονικό κύκλο του συγγραφέα. Σε τούτο το βιβλίο του γράφει με τρόπο κατανοητό και στον μη ειδικό και σε τόνο πιο προσιτό και οικείο.

Οι συντηρητικοί χριστιανοί έχουν την τάση να υποβαθμίζουν τα περιβαλλοντικά προβλήματα ως ψεύτικο συναγερμό, απατηλή κινδυνολογία ή εν πάση περιπτώσει ως ζητήματα που δεν τους αφορούν. Για τον Γουίλσον, αυτό αν δεν είναι κεκτημένη ταχύτητα, σίγουρα είναι λαθεμένη εκτίμηση. Το βιβλίο του ακριβώς, είναι, όπως γράφει ο Μάθιου Σκάλι στους «Νιου Γιορκ Τάιμς», η ανατροπή δίχως τυμπανοκρουσίες και προκλητικότητες αυτού του τρόπου σκέψης (ή παραγνώρισης και απερισκεψίας). Επιπλέον προσπαθεί να χτίσει μια γέφυρα μεταξύ επιστήμης και θρησκείας -οι δύο ισχυρότερες δυνάμεις στον κόσμο, όπως τις θεωρεί- με τρόπο έντιμο απέναντι στον φυσικό κόσμο που εντός του ζούμε.

Το κείμενό του έχει τη μορφή επιστολής προς ένα φανταστικό Βαπτιστή κληρικό του Νότου της Αμερικής. Μολονότι και ο ίδιος παιδί στην Αλαμπάμα ένιωσε τον πειρασμό να στρατευθεί στην Εκκλησία, σήμερα ως «κοσμικός ουμανιστής» (όπως αποκαλεί τον εαυτό του) προτείνει στον πάστορα να φτάσουν σε μια συμφωνία επί της ουσίας, παραμερίζοντας τις διαφορές τους περί δημιουργισμού και εξελικτικότητας. «Επειδή, προκειμένου να καταλήξουμε σε έναν τρόπο αντιμετώπισης των σοβαρών και επειγόντων προβλημάτων του κόσμου, δεν χρειάζεται να είμαστε σύμφωνοι για κάθε μυστήριο του σύμπαντος».

Και τι βλέπουμε κοιτάζοντας τον κόσμο ως έχει; Τη ζωή να αφανίζεται. Τα μισά από τα ζωικά είδη -από τις περήφανες τίγρεις και τους ελέφαντες ώς τα πιο μικροσκοπικά και ταπεινά όντα- θα έχουν εξαφανιστεί έως το τέλος του αιώνα. Περίπου το 5% περίπου της επιφάνειας της Γης καίγεται κάθε χρόνο και σ’ αυτό, εάν προσθέσουμε τις ανθρώπινες ενέργειες, την ατμοσφαιρική ρύπανση, το κυνήγι, την αλιεία και τις αδυσώπητες απαιτήσεις της ανθρώπινης εξέλιξης, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι «είναι το πρώτο είδος στην Ιστορία που γίνεται γεωφυσική απειλή και κίνδυνος». «Είμαστε ο γιγαντιαίος μετεωρίτης του καιρού μας», όπως λέει, «βλάπτοντας σοβαρά τη βιόσφαιρα από την οποία εξαρτάται η ίδια μας η ζωή». Οσο τα άλλα πλάσματα μειώνονται ή εξαφανίζονται, θα εισέλθουμε τελικά σε αυτό που μαζί ποιητές και επιστήμονες αποκαλούν «Εποχή της Ερημιάς». Το κάθε είδος που εξαφανίζεται έχει βαρύτατες επιπτώσεις με την απώλειά του, στην επιστήμη, την ιατρική, τη γεωργία. Επ’ αυτού τι προτείνει; Κάτι λογικό. «Την ανύψωση του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων παντού σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο, συντηρώντας ταυτόχρονα, όσο είναι δυνατόν, την υπόλοιπη ζωή».

Αυτά είναι στάση ηθική και ο ιερωμένος, διαβάζοντάς τα, ενδεχομένως απορήσει πώς ένας επιστήμονας της εξέλιξης που αρχή του έχει να βασίζεται σε εμπειρικά δεδομένα, κατέληξε σε αυτήν τη σφαίρα της φιλοσοφίας και της θρησκείας. Οι «οικουμενικές αξίες», το «αίσθημα τιμής», η «ενδιάθετη αίσθηση της αξιοπρέπειας» όπου συνεχώς παραπέμπει στηρίζοντας τους συλλογισμούς του, είναι αρχές στις οποίες διόλου δεν βασίζεται ο στερούμενος κάθε είδηση ηθικής κατηγορίας, τυφλός κόσμος της εξέλιξης διά της φυσικής επιλογής. Οι επιβλητικές απόπειρες να εξηγηθεί η συνείδηση βάσει καθαρά βιολογικών και υλικών όρων, έχουν αποβεί ανεπαρκείς όσον αφορά την ηθική διάσταση της ύπαρξης· δεν της δίνουν κατευθυντήριες γραμμές να υπάρξει ηθικά, να νοιάζεται δηλαδή για τη συνύπαρξη με τα άλλα όντα και τη Γη.

Οικουμενικό μήνυμα

Την απορία του ίσως απαντήσει ο ίδιος ο ιερωμένος, στοχαζόμενος ότι η ιουδαιοχριστιανική σκέψη είναι αφ’ εαυτής μια ηθική βιόσφαιρα απ’ όπου αναβλύζουν οι ηθικές στάσεις, αυτή του Ουίλσον κ.ά., οι οποίοι συμβαδίζουν συνειδητά ή ασυνείδητα. Στη σκέψη που αντικείμενό της έχει τα μυστήρια του σύμπαντος μπορούν να υπάρξουν τόσες και άλλες τόσες ερωτήσεις, απορίες, απαντήσεις, αντερωτήσεις και ανταπαντήσεις. Αυτό δεν υποβαθμίζει την ποιότητα τέτοιων βιβλίων, γεννημάτων της γνώσης και του δέους των συγγραφέων της, και με έναν τρόπο ομιλίας, ο οποίος είναι δεκτικός προς όλους και αποδεκτός από όλους.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή