Το τραγούδι του «Ο Αχιλλέας Αστροναύτης» με τα λόγια της Λίνας Νικολακοπούλου και τη φωνή της Αλκηστης Πρωτοψάλτη έχει ήδη πάρει θέση στο ραδιόφωνο και οι μελωδίες του από τη νέα ταινία του Κώστα Καπάκα «Uranya», θέση στις καρδιές μας. Το συνηθίζει ο Παναγιώτης Καλατζόπουλος. Να αναμοχλεύει τα συναισθήματά μας με ένα κομμάτι. Οπως έκανε με το «Summertime in Prague», «Με τα μάτια κλειστά», τα ορχηστρικά του για την τηλεόραση. Με την έξοδο της ταινίας στους κινηματογράφους από την ερχόμενη Πέμπτη, θα ακούσουμε και επισήμως τις μουσικές του. Το κοινό πάντως τον απολαμβάνει μαζί με τη σύντροφό του Ευανθία Ρεμπούτσικα στο «Πρίνσιπαλ» της Θεσσαλονίκης. Εκεί τους συναντά κανείς Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή μαζί με την Ελλη Πασπαλά, τη Γιώτα Νέγκα και την Ορχήστρα του Δρόμου. Και από τον Μάρτιο σειρά έχει η Αθήνα. Εν τω μεταξύ, ο Παναγιώτης Καλατζόπουλος ετοιμάζεται να εκδώσει όλα του τα ορχηστρικά, ενώ η οικογενειακή υπόθεση, που λέγεται Cantini, προχωράει σταθερά στους δύσκολους καιρούς για τη δισκογραφία.
– Οταν σας πρότεινε ο Κ. Καπάκας να γράψετε τη μουσική της ταινίας του, τι προσέξατε;
– Ο ένας λόγος που δέχτηκα ήταν το σενάριο και ο άλλος η σχέση μου μαζί του από το «Peppermint». Μου άρεσε η ιστορία. Τέλος, της δεκαετίας του ’60 μια νεαρή πόρνη που έχει ένα μικρό σπίτι κοντά στη θάλασσα γίνεται ο πόθος όλων των αρσενικών του χωριού. Μια μικρή αγοροπαρέα μαζεύει λεφτά, ορκισμένοι όλοι να πάνε στην Ουρανία να τους δείξει τα μυστικά. Ομως, ο Αχιλλέας που έχει μανία με τις πτήσεις και τα αεροπλάνα μαθαίνει ότι θα γίνει η προσελήνωση και ότι θα την παρακολουθήσει όλος ο κόσμος από το καινούργιο μαγικό κουτί που λέγεται τηλεόραση. Προτείνει λοιπόν στην παρέα τα λεφτά αντί να πάνε στην Ουρανία να πάνε στην «Uranya», μια ιταλική μάρκα τηλεόρασης. Είναι η επίσκεψη Αγκνιου, το Γούντστοκ, η προσελήνωση… Είναι ό,τι έχω ζήσει κι εγώ σε αυτήν την ηλικία.
– Θυμάστε πού σας βρήκε η προσελήνωση;
– Σε μια κατασκήνωση κάπου κοντά στην Ανάβυσσο. Ηταν αυτά τα μακριά ελληνικά καλοκαίρια γεμάτα μπάνια, αλάτια, έρωτες και κυνήγι θησαυρών. Υπήρχε μια τηλεόραση και θυμάμαι ακόμη καθαρά τον πρώτο παγκόσμιο συντονισμό. Τα πρώτα ασπρόμαυρα πλάνα, τον ήχο με τα παράσιτα… Δεν μπορούσα να αισθανθώ το μέγεθος του γεγονότος. Νόμιζα ότι ήταν ένα ακόμη από τα επιτεύγματα που μάθαινα στο σχολείο. Τώρα που ξαναείδα πολλές φορές τα πλάνα λόγω της ταινίας, μου έκανε εντύπωση ο τόνος της φωνής. Η κλασική φράση «ένα μικρό βήμα για έναν άνθρωπο και ένα τεράστιο βήμα για την ανθρωπότητα», ακούγεται σαν να τη λέει ο καλύτερος ηθοποιός στον κόσμο. Με απίστευτη φυσικότητα.
Το τέλος της πίστης
– Η μουσική σας έχει μια γλυκόπικρη νοσταλγικότητα. Το επιδιώξατε;
– Ο Καπάκας έχει αυτό το στοιχείο. Εκεί που πάει να σοβαρέψει κάνει πλάκα, εκεί που αστειεύεται το γυρίζει στα συναισθηματικά. Μου πάει αυτό. Μου αρέσει να το στρίβω από κουπλέ σε ρεφρέν ή από φράση σε φράση.
– Ηταν αλήθεια αθωότερη εκείνη η εποχή ή φταίει η μνήμη μας που της αρέσει να εξωραΐζει;
– Ο χρόνος σβήνει τα άσχημα και κρατάει τα καλά. Η μνήμη θέλει να ξεχάσει τα δύσκολα. Αυτό άλλωστε είναι και η νοσταλγία. Από την άλλη μεριά, ζούμε σε μια εποχή που είναι το τέλος της πίστης. Οι άνθρωποι μπορεί να ελπίζουν, όμως η πίστη υποχωρεί. Εκείνη η εποχή τη διατηρούσε. Και δεν εννοώ τη θρησκευτική πίστη, αλλά εκείνη που σε έκανε να ξεπερνάς τον εαυτό σου.
– Μιλώντας για εκείνα τα χρόνια και ο συντηρητισμός και η κτηνωδία ήταν πιο φανερή ενώ η αμφισβήτηση ελπιδοφόρα. Σήμερα η κτηνωδία είναι μασκαρεμένη και η αμφισβήτηση ανύπαρκτη.
– H εποχή μας είναι πιο κυνική. Ο κόσμος ακούει ιδεολογία και όραμα και κουμπώνεται. Δεν είναι κακό που δεν αγοράζει τόσο εύκολα όνειρα και ιδεολογίες, θέλει δηλαδή να δει τη δουλειά να γίνεται. Παλιά «μασούσε» ο κόσμος. Υπήρχε όμως και ένα κομμάτι της επιστημονικής κοινότητας -της ρωσικής με τους κοσμοναύτες και της αμερικανικής με τους αστροναύτες- που έκανε θαύματα. Πήγε τον άνθρωπο στο φεγγάρι, δεν είναι αστείο.
Αόρατη βία
– Τι έχει το τώρα σε σχέση με το τότε;
– Το τώρα είναι μια πολύ πιο εκλεπτυσμένη μορφή σταλινισμού. Ο Στάλιν ήθελε κάτι ντέξιον τριώροφα για να μας φακελώσει, τώρα γίνεται σε ένα PC. Τότε οι βασανισμοί μπορούσαν να διαπιστωθούν από τον Ερυθρό Σταυρό όταν έβλεπαν τις βουρδουλιές στις πλάτες των ανθρώπων. Σήμερα στο Γκουαντάναμο είναι τόσο εκπλεπτυσμένος ο τρόπος του βασανισμού που κανένας δικαστής δεν μπορεί να καταλάβει γιατί αυτοκτονούν οι κρατούμενοι. Διαβάζω πως τους βάζουν στην απομόνωση να μυρίζουν πτώματα σε αποσύνθεση κι αυτό τους τρελαίνει. Ο φασισμός και η εξουσία έχουν βρει έναν τρόπο να κάνουν τη βία αόρατη. Εκλεπτυσμένη και αόρατη είναι και η βία που ασκείται από την τηλεόραση.
Εφήμερη δόξα
– Ο εθισμός στο κακό γούστο;
– Η έκπτωση των λέξεων. Να λες το ριάλιτι τραγούδι. Και δεν υπάρχουν αντισώματα στην κοινωνία για να αντιδράσει γύρω από αυτό. Σαν να πάρεις τη λέξη δημοκρατία και να τη ρίξεις πάνω στο σαρβάιβορ. Πρόκειται για πλύση εγκεφάλου. Ακουγα πριν από λίγο στις ειδήσεις ότι το ελληνικό Δημόσιο δεν είναι υποχρεωμένο όταν του κάνεις ασφαλιστικά μέτρα, να σέβεται τις δικαστικές αποφάσεις. Αυτά είναι αόρατοι τρόποι μιας βίας που μπροστά της τα βασανιστήρια ωχριούν. Αν όλοι αυτοί που στήνουν τα ριάλιτι, τις δήθεν μουσικές ακαδημίες, τα σαρβάιβορ δεν καταλαβαίνουν τι κάνουν, είναι πράγματι εγκληματικό. Εγκλημα από βλακεία. Αυτά τα καημένα τα παιδιά στο τέλος θα τα δώσουν στους γιατρούς. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς δεν είναι έτοιμοι να δεχτούν τη δόξα με τον τρόπο που της αρμόζει: να καταλάβουν ότι είναι εφήμερη, ενδεχομένως ότι έχει πλάκα, αλλά σήμερα είναι, αύριο όχι. Ολα αυτά τα παιδιά του Ψινάκη και του Μικρούτσικου, που τα έσπρωξαν με νύχια και με δόντια, δεν μπορούν να γεμίσουν ούτε ένα μαγαζί.
– Θα δίνατε τραγούδι σας σε ένα παιδί που βγήκε από το Fame story ή το Dream show;
– Ακόμη κι αν είχε αξία, δεν θα του έδινα. Γιατί τα πράγματα πρέπει να έχουν κι ένα κόστος. Είναι σαν να μου λες αν θα έτρωγα κάτι κι ας ήξερα ότι έχει μεγαλώσει μόνο σε λίπασμα.
– Παλιά η τηλεόραση είχε κάτι πιο εξωτικό. Ηταν η ζωή και η τηλεόραση. Σήμερα μοιάζει να ‘χει υποκαταστήσει τη δημόσια ζωή.
– Είναι ακόμη χειρότερη από πόρνη. Εχει πείσει εκατομμμύρια ανθρώπους ότι η πραγματική τους ζωή είναι το κουτί και ότι η καθημερινότητά τους είναι το βίρτσουαλ. Για παράδειγμα, πάω σε μια πρεμιέρα στο θέατρο και με πλησιάζει κάποιος να μου πει «σε είδα χθες στην τηλεόραση». Εγώ πρέπει να κολακευθώ κι αυτός αισθάνεται ότι ξαφνικά απέκτησα μια αξία, επειδή με είδε στο κουτί.
– Αν σας έλεγε κάποιος ότι οι μουσικές σας θυμίζουν Ρότα, Πιοβάνι ή Χατζιδάκι, θα σας άρεσε ή θα σας ενοχλούσε;
– Ισως επειδή εκπαιδεύτηκα σαν κλασικός μουσικός νιώθω πολλές φορές μια εκλεκτική συγγένεια με την ιταλική και τη γαλλική μουσική.
– Η καινοτομία είναι κάτι που υπάρχει ακόμη με την ίδια άνεση που υπήρχε πριν από 15-20 χρόνια στο τραγούδι;
– Η καινοτομία πια δεν είναι στον ήχο αλλά στη μελωδία, στην καθαρότητα και την απλότητα των γραμμών. Δεν ψάχνω να κάνω πονηριές με τις ενορχηστρώσεις γιατί η τεχνολογία το έκανε τόσο εύκολο που το κάνουν πια όλοι. Προτιμώ να αυτοπεριορίζομαι. Σαν να ζωγραφίζω με τρία σωληνάρια κι ένα πινέλο.
– Τι προσπαθείτε γράφοντας ένα τραγούδι;
– Επιδιώκω να με συγκινήσω. Να ταυτιστώ όπως ταυτίζομαι με τα τραγούδια των άλλων και μου αρέσει.
– Εχετε μετρήσει τι έρχεται από μέσα σας και τι απ’ έξω;
– Οι καλές μου στιγμές έρχονται από μέσα μου. Υπάρχει βέβαια και η άλλη πλευρά. Με την ανάμνηση ενός συγκροτήματος, των Κρίστιανς, έγραψα χρόνια πριν τη μουσική του «Αφρικα». Οταν τελικά βρήκα το κομμάτι, διαπίστωσα πως δεν είχε καμία σχέση.
Η εμπειρία από το «Cantini»
– Τέσσερα χρόνια πέρασαν από τότε που ιδρύσατε με την Ευανθία Ρεμπούτσικα το «Cantini». Τι διαπιστώσατε αυτό το διάστημα; Είναι δυνατόν να αποφύγει κανείς να συμπεριφερεθεί σαν εταιρειάρχης;
– Τελευταία ήμουν αρκετά γκρινιάρης και επικριτικός με την εμπειρία αυτή, σε σχέση με τα δικά μου πράγματα. Αισθάνθηκα κάποιες στιγμές ότι μου κατάπιε γόνιμες ώρες, εβδομάδες, μήνες, ίσως και δυο χρόνια από αυτό που είναι πιο κοντά στην καρδιά μου. Οταν πήγα όμως στις συναντήσεις των ανεξάρτητων εταιρειών που συνασπίζει η ΑΕΠΙ, είδα πως το κενό που δημιουργείται πια στη δισκογραφία θα το καλύψουν οι μικρές εταιρείες. Διαπίστωσα πάντως ότι οι περισσότεροι συνάδελφοι δεν είχαν συνείδηση τού τι ακριβώς σημαίνει εταιρεία, ανεξάρτητη παραγωγή, δημόσιες σχέσεις, play list, βίντεο κλιπ, οικονομικά.
– Θυμίζουν λογιστή όλα αυτά.
– Ο Τσάπλιν έκανε παραγωγή, σκηνοθεσία, έγραφε τη μουσική, έκανε μοντάζ, έπαιζε και έφτιαχνε αριστουργήματα. Εμείς γιατί πρέπει να μεμψιμοιρούμε; Δεν είναι σαφές πού οδηγείται η δισκογραφία. Είναι όλα μαύρα και άραχνα. Σε μια παρακμή. Το επόμενο στάδιο είναι να δει το κράτος την υπόθεση του τραγουδιού όπως είδε το σινεμά. Να δοθούν τα οικονομικά κίνητρα στο τοπικό ρεπερτόριο. Αλλιώς…