Είτε κινηματογραφεί είτε φωτογραφίζει ο Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν, η αίσθηση είναι κοινή: τα πλάνα του διαπνέονται από μια βαθιά σιωπή. Φύση, φιγούρες περαστικών, βιβλικές πόλεις φαντάσματα, αρχαία ερείπια, άνθρωποι και τοπία ξεχασμένα από τον πολιτισμό, είναι αδιάψευστοι μάρτυρες ενός ψυχισμού σμιλεμένου με μελαγχολία και μοναχικότητα. Ο 47χρονος σκηνοθέτης, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νέας γενιάς του τουρκικού κινηματογράφου, ήρθε πρόσφατα στο 47ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για να παραστεί σ’ ένα αφιέρωμα στο έργο του και μια έκθεση με φωτογραφίες που είχε τραβήξει από ταξίδια του στην τουρκική ενδοχώρα. «Προτιμώ τη φωτογραφία από τον κινηματογράφο», δήλωσε. «Είναι μια μοναχική διαδικασία, μια πιο αγνή και προσωπική σχέση με την τέχνη».
Παρακολουθώντας τον από κοντά διαπιστώνεις τη συγγένεια του δημιουργού με το έργο του. Ο μινιμαλιστικός κινηματογράφος που υπογράφει έχει πιστό κοινό σε όλον τον κόσμο. Η τελευταία ταινία του «Κλίματα αγάπης», που προβάλλεται από την περασμένη εβδομάδα στις αίθουσες, βρίσκει μεγάλη ανταπόκριση στο αθηναϊκό κοινό. Ενας άντρας στην κρίση της μέσης ηλικίας, σχέσεις ανέφικτες όσο και η αναζήτηση της ευτυχίας. Ο Αντονιόνι και ο Ταρκόφσκι έχουν κλέψει την ψυχή του Τσεϊλάν και αυτό είναι ευανάγνωστο στη γραφή και στην αισθητική του. Ο ίδιος προσθέτει και τον Οζου: «Ο Οζου με ενέπνευσε τόσο με τις ταινίες του όσο και με τη στάση του ως άνθρωπος». Ο μινιμαλισμός είναι διάχυτος και στον τρόπο που δουλεύει. Ο ίδιος αναλαμβάνει τα πάντα (σκηνοθεσία, σενάριο, φωτογραφία, παραγωγή, μοντάζ και ερμηνεία – στα «Κλίματα αγάπης» πρωταγωνιστεί κιόλας). Οι περισσότεροι ηθοποιοί του είναι ερασιτέχνες, συγγενείς, γνωστοί ή φίλοι του· δεν του αρέσει να μετακινεί ιδιαίτερα την κάμερα και αυτό συντελεί στη δημιουργία του κινηματογραφικού ύφους του.
Περιδιαβάζοντας την έκθεσή του στη Στοά Μπεζεστένη (ο ατμοσφαιρικός χώρος της παλιάς αγοράς με τα υφάσματα, επιλογή της επιμελήτριας της έκθεσης Μάριον Ιγγλέση, έδενε θαυμάσια με τα αλλόκοτα τοπία του Τζεϊλάν), ταξιδεύουμε από την Κωνσταντινούπολη στην επαρχία. Αφηνόμαστε στην απεραντοσύνη της εικόνας, σε υποβλητικές πανοραμικές λήψεις, σε ανεμοδαρμένα πρόσωπα και τοπία. Τα χρώματα βγαίνουν λες από αναγεννησιακή παλέτα, παράλληλα όμως είναι και μια ωδή στον Ταρκόφσκι. Η φύση που αποτυπώνεται στις φωτογραφίες του Τζεϊλάν έχει κάτι απόκοσμο, ο χρόνος παγώνει, ακινητοποιείται στο απόλυτο λευκό του χιονιού που καλύπτει απέραντες εκτάσεις, γειτονιές, λιμάνια. Τα βλέμματα των ανθρώπων έντονα, χωρίς προσμονή. Η αναμονή, η απόσταση, η διάψευση, η ζωή του χωριού και η αποξένωση της αστικής τάξης, αρμονία και ετερότητα, τα θέματα του Τζεϊλάν τόσο στις ταινίες του όσο και στις φωτογραφίες του. Μια εσωτερική διαδρομή σε μια ολόκληρη χώρα.
* Η έκθεση του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν θα μεταφερθεί στις 22 Ιανουαρίου στο Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου.