«H πορεία του Ουίλιαμ Τέρνερ -επισημαίνει στην Εισαγωγή της η Asuncion Domenech- υπήρξε ένα συναρπαστικό ταξίδι από το «γραφικό» στο «υψηλό», από τις συμβάσεις της κυρίαρχης τέχνης στην Αγγλία τον πρώτο καιρό της μαθητείας του μέχρι την ελεύθερη και άχρονη αφαίρεση που κυριαρχεί στα τελευταία του έργα.
Αρχισε πολύ νωρίς, κατά τα πρώτα χρόνια της εφηβείας να δοκιμάζει τις δυνάμεις του μέσω των υποχρεωτικών μαθημάτων στη Σχολή της Βασιλικής Ακαδημίας, πρόεδρος της οποίας ήταν τότε ο «πατέρας» τις αγγλικής προσωπογραφίας, ο σερ Τζόσουα Ρέινολντς. Ηταν μόλις 14 ετών και, αμέσως μετά την εγγραφή του (1790), συμμετείχε με μια υδατογραφία στην έκθεση που το ίδρυμα οργάνωνε κάθε χρόνο – συνήθεια που θα διατηρούνταν αμετάβλητη μέχρι τη χρονιά του θανάτου του (1851)».
Μόνιμος ταξιδιώτης
«Από τα 16 του χρόνια και, ουσιαστικά, μέχρι τις παραμονές του θανάτου του -παρατηρεί η Domenech- ο Τέρνερ θα ταξίδευε στους πιο διαφορετικούς τόπους της Μεγάλης Βρετανίας, αναζητώντας θέματα για την καλλιτεχνική του δραστηριότητα. Στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν σταμάτησαν οι πολεμικές συγκρούσεις, η ίδια αυτή τάση θα τον οδηγούσε στη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γερμανία, τις Κάτω Χώρες και την Ελβετία. Πεζός, με άλογο ή με άμαξα, σχεδόν πάντοτε μόνος, ο Τέρνερ συνήθιζε να ταξιδεύει με λίγες αποσκευές, έτοιμος να δώσει, με τη βοήθεια των πινέλων του, μορφή τόσο στα έργα των ανθρώπων, όσο και στις εκδηλώσεις της Φύσης, σε πυρετώδη αναζήτηση όλων εκείνων των στοιχείων που θα μπορούσαν να διεγείρουν τα συναισθήματά του, να απογειώσουν τη φαντασία του. Παράλληλα, φρόντιζε να εκτελεί παραγγελίες και να τροφοδοτεί συλλογές χαρακτικών ή σελίδες εικονογραφημένων περιοδικών, εξασφαλίζοντας αντίστοιχη αμοιβή (…).
Παρ’ όλα αυτά, ο Τέρνερ δεν θα παραμελήσει την Ακαδημία (…). Μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας από το 1799 και με πλήρη δικαιώματα από το 1802, υπήρξε άψογος για τρεις δεκαετίες στις υποχρεώσεις του ως καθηγητής της προοπτικής (1807-38) και συμμετείχε σε όλες, ουσιαστικά, τις ετήσιες εκθέσεις. Εκεί θα μελετήσει τους κλασικούς, εκεί θα διαποτιστεί από τις αντιλήψεις περί τοπίου των παλαιότερων Ευρωπαίων Δασκάλων, τα έργα των οποίων είχε την ευκαιρία να θαυμάσει εκ του φυσικού όταν, ήδη από το 1802, μπόρεσε να ταξιδέψει στην ηπειρωτική Ευρώπη».
Γόνιμος δυϊσμός
«Στην καλλιτεχνική πορεία του Τέρνερ -σημειώνει η Domenech- παρουσιάζεται ένας γόνιμος δυϊσμός ο οποίος, συνδέοντάς τον με το παρελθόν, δεν τον εμποδίζει να προετοιμάζεται για το άλμα προς τη σύγχρονη εποχή. Από τη μια, βασιζόταν πάντα στην άμεση παρατήρηση της Φύσης, στη φιλοτέχνηση πολλών εκατοντάδων βιαστικών σχεδίων, τα οποία αργότερα θα επεξεργαζόταν στο εργαστήριό του, μορφοποιώντας τις εντυπώσεις και τα συναισθήματά του στον μουσαμά ή στο χαρτί (…). Από την άλλη, ποτέ δεν απαξίωσε τη λόγια μελέτη μέσω των μαθημάτων της Βασιλικής Ακαδημίας, αλλά και των επισκέψεών του σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Ετσι εξηγείται, άλλωστε, η τάση του να περιλαμβάνει στους πίνακές του ιστορικά και μυθολογικά στοιχεία, που τόσο εκτιμούσε η «μεγάλη τέχνη» της εποχή του (…).
Αν στο έργο του Τέρνερ υπάρχει κάποιο σταθερό γνώρισμα, αυτό είναι η έλξη για τα θαλασσινά θέματα, στοιχείο που τον συνόδευσε από την αρχή της καριέρας του. Στις υδατογραφίες, καθώς και τις ελαιογραφίες του (…) ήξερε όσο λίγοι να μορφοποιεί τις πολλαπλές αποχρώσεις των νερών, τις μεταβαλλόμενες διαθέσεις των φυσικών φαινομένων, την αντανάκλαση των ηλιακών ακτίνων ή της σελήνης, καθώς και τα περιγράμματα των πιο διαφορετικών ακτών (…).
Παράλληλα, αλλά και ανεξάρτητα, ο Τέρνερ ζωγράφιζε υδατογραφίες και ελαιογραφίες, προσπαθώντας να προσεγγίσει τη μεγαλύτερη δυνατή τελειότητα και στις δύο τεχνικές (…) Αλλά οι δυϊσμοί δεν τελειώνουν εδώ. Τα εκατοντάδες, τα χιλιάδες σχέδια τα οποία ο Τέρνερ φιλοτέχνησε στα ταξίδια του, ώστε αργότερα, στην απομόνωση του εργαστηρίου του, να τα μεταμορφώσει σε έργα προς κοινή έκθεση ή για να ανταποκριθεί στις πολλές παραγγελίες, χρησίμευσαν επιπλέον και σαν βάση για να αναπτύξει μια περισσότερο ιδιωτική, μυστική και πειραματική δραστηριότητα, η οποία θα έβγαινε στο φως μόνο όταν θα γινόταν γνωστό το τεράστιο κληροδότημα που άφησε στο βρετανικό έθνος, και σήμερα βρίσκεται στην Πινακοθήκη Τέιτ. Σε αυτή την έντονη και μυστική δουλειά του, ο Τέρνερ έφτασε σε πρωτοφανή επίπεδα ελευθερίας».
Η μονογραφία για τον Ουίλιαμ Τέρνερ της σειράς «Βιβλιοθήκη της Τέχνης» της «Κ» κυκλοφορεί στα περίπτερα και πρακτορεία Τύπου, το Σάββατο 16 Δεκεμβρίου, στην τιμή των 5,90 ευρώ.