Δύο ακόμη αρχαιότητες, το χρυσό νεκρικό στεφάνι από τη Μακεδονία και το μαρμάρινο άγαλμα κόρης, επιστρέφει στη χώρα μας το μουσείο Γκετί (μετά τη Βοιωτική ενεπίγραφη στήλη και το μαρμάρινο ανάγλυφο από τη Θάσο), κλείνοντας προς το παρόν το κεφάλαιο το διεκδικήσεων με το αμερικανικό μουσείο και ανοίγοντας εκείνο της συνεργασίας. Ευχαριστημένος ο υπουργός Πολιτισμού, έδινε χθες τις λεπτομέρειες της υπόθεσης, την απόφασή του να δημιουργήσει διεύθυνση στο ΥΠΠΟ που θα ασχολείται με παρόμοιες υποθέσεις παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων, ενώ για πρώτη φορά ανακοίνωσε την επεξεργασία τριών ακόμη «σοβαρών υποθέσεων», τις οποίες ωστόσο αρνήθηκε να φωτίσει με επιπλέον πληροφορίες.
Με τον αέρα της επιτυχίας, δήλωσε πως η συμφωνία με το Γκετί είναι επί της αρχής, ενώ η επίσημη που θα υπογραφεί σε λίγο καιρό, θα περιλαμβάνει λεπτομέρειες σχετικά με την επιστροφή των αντικειμένων στη χώρα μας αλλά και τα σχέδια για μελλοντική συνεργασία μεταξύ του ΥΠΠΟ και του Μουσείου. Διάβασε επίσης την κοινή δήλωση που συνυπέγραψε με τον δρα Μπραντ, διευθυντή του αμερικανικού μουσείου στην οποία είναι σαφές ότι μετά τις συζητήσεις για διεκδικήσεις αρχίζουν οι συζητήσεις για τις μελλοντικές συνεργασίες. Ηταν ωστόσο κατηγορηματικός: «Αυτά επεστράφησαν χωρίς αντάλλαγμα», είπε χωρίς να αποκλείσει το ενδεχόμενο συνεργασίας σε επίπεδο εκθέσεων που θα περιλαμβάνει δανεισμούς αρχαίων αντικειμένων και περιοδικές εκθέσεις. Αλλωστε, η πολιτική της Ελλάδας, όπως τόνισε, είναι να συνεργάζεται με ιδρύματα και μουσεία σε όλο τον κόσμο.
Από τα λεγόμενα του Γ. Βουλγαράκη ήταν σαφές ότι η επιστροφή των αρχαίων (τεσσάρων συνολικά) στηρίζεται στις ισχυρές αποδείξεις της ελληνικής πλευράς, ενώ το κεφάλαιο της συνεργασίας δεν θα άνοιγε αν δεν έπαυε το ελληνικό αίτημα της διεκδίκησης. Ο υπουργός Πολιτισμού με τον διευθυντή του Μουσείου δρα Μπραντ συμφώνησαν ότι «αυτή η από κοινού προσέγγιση, η οποία οδήγησε τον περασμένο Αύγουστο στην επιστροφή των δύο άλλων αντικειμένων, που διεκδικούσε το ΥΠΠΟ από το Μουσείο Γκετί, ήταν ο πλέον κατάλληλος τρόπος για την επίλυση πολύπλοκων ζητημάτων κυριότητας που αφορούν αρχαία έργα τέχνης.
Αζήτητα αρχαία
Ηταν φανερό, χθες, ότι η βούληση στο θέμα του επαναπατρισμού αρχαιοτήτων υπάρχει. Και η κινητοποίηση σε αυτόν τον τομέα θα είναι η πρώτη προτεραιότητα του υπουργείου Πολιτισμού από ‘δω και πέρα. Σε αυτή τη λογική υπογράφηκε μνημόνιο συνεργασίας για θέματα παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων με την Ελβετία, την Κίνα αλλά και την Ιταλία, της οποίας το μοντέλο παίνεψε πολλές φορές ο κ. Βουλγαράκης και η αλήθεια είναι ότι στην υπόθεση Γκετί βοήθησε ουσιαστικά. Από τη νέα Διεύθυνση του υπουργείου του ο κ. Βουλγαράκης περιμένει μια πλήρη τεκμηρίωση και καταγραφή, ένα είδος «αρχαιολογικού κτηματολογίου» όπως είπε χαρακτηριστικά. Η σωστή λειτουργία της Διεύθυνσης αυτής προϋποθέτει άμεση συνεργασία με άλλα υπουργεία όπως το Δικαιοσύνης αλλά και το Δημόσιας Τάξης, τη συνεργασία με αστυνομικούς υπαλλήλους στο ΥΠΠΟ και με την πρόσληψη αρχαιολόγων στα άλλα υπουργεία, τη γενικότερη αντιμετώπιση του ζητήματος της αρχαιοκαπηλίας ως έγκλημα που ισοδυναμεί με εκείνα της παράνομης διακίνησης ανθρώπων, ναρκωτικών κ. λπ.
Μέχρι να γίνουν όλα αυτά υπάρχουν ομάδες στο ΥΠΠΟ που «τρέχουν» το ζήτημα της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων. Για πρώτη φορά μάλιστα, αν και το έχει αποφύγει στο παρελθόν, ο κ. Βουλγαράκης αναφέρθηκε στην έλλειψη οργάνωσης. «Υπάρχουν αρχαιότητες στο εξωτερικό που ποτέ δεν διεκδίκησε το ελληνικό κράτος γιατί δεν υπήρχε καμία οργάνωση». Αλλά και αρχαία για τα οποία μας καλούσαν και δεν ενδιαφερθήκαμε ποτέ. Μίλησε επίσης για «νέα κινητικότητα του ΥΠΠΟ που έχει μειώσει τις υποθέσεις παράνομης διακίνησης αρχαίων». Σε αυτά τα χνάρια θα κινηθεί το υπουργείο Πολιτισμού που θα διεκδικήσει «οτιδήποτε είναι δικό μας» χωρίς να έχει πρόθεση να αδειάσει τα μουσεία του εξωτερικού από τις ελληνικές αρχαιότητες.
Το χρονικό
Το ΥΠΠΟ από το 1993 προσπάθησε να λύσει την υπόθεση του Γκετί μέσω της διπλωματικής οδού, συνεννοήσεων με τον δικηγόρο του Ιδρύματος στην Ελλάδα και από το 1996 μέσω αλληλογραφίας με την επιμελήτρια του μουσείου Μάριον Τρου. «Το μουσείο ζητούσε χρόνο για τον έλεγχο των στοιχείων που στείλαμε, δεν πήρε σαφή θέση αλλά ζητούσε από το ΥΠΠΟ τη συνέχιση του διαλόγου. Αυτή η πρακτική αποδείχτηκε ατελέσφορη».
Στις 16.10.2005 δημοσιεύθηκε έρευνα του δημοσιογράφου Νικόλα Ζηργάνου στο «Εψιλον» της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» σχετικά με το χρυσό στεφάνι. Εκεί παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά έγγραφα και στοιχεία που συσχέτιζαν την πρώην έφορο του Γκετί με Ελληνες αρχαιοκάπηλους που διακίνησαν και πούλησαν παράνομα το χρυσό Μακεδονικό στεφάνι. Τον περασμένο Μάρτιο το Τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας έκανε έφοδο και έρευνα στο σπίτι της Τρου στην Πάρο, όπου βρέθηκαν αδήλωτες αρχαιότητες όπως και αργότερα στη Σχοινούσα.