Παιγνιώδης, αλλά μαχητικός, με χιούμορ αλλά και καυστικότητα, ο 85χρονος Πορτογάλος νομπελίστας συγγραφέας Ζοζέ Σαραμάγκου μίλησε χθες το μεσημέρι στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Πάτρας στους δημοσιογράφους για όλα. Για τα βιβλία, για τους μεταφραστές και τους εικονογράφους, για την πολιτική, για τη θρησκεία, για τη αντίδραση των πολιτών. Σταθερή του πεποίθηση: «Ζούμε σ’ έναν άτιμο κόσμο». Εφτασε στην Πάτρα πριν από τρεις μέρες στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Πάτρας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Αφορμή γι’ αυτή την επίσκεψη, το πρώτο και το μόνο βιβλίο που έγραψε για παιδιά: «Το μεγαλύτερο λουλούδι του κόσμου» (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καστανιώτης» όπως και τα υπόλοιπα οκτώ βιβλία του στα ελληνικά, όλα σε μετάφραση Αθηνάς Ψυλλιά). Ενα βιβλίο που γράφτηκε πριν από 36 χρόνια, και έκτοτε έμεινε στα αζήτητα. Οταν ο νυν εκδότης του τού είπε ότι θα το εκδώσει είχε ξεχάσει ότι το είχε γράψει. «Η τύχη των βιβλίων είναι σαν την τύχη των ανθρώπων. Οταν το έγραψα ήμουν άγνωστος. Αυτό καθόταν εκεί και περίμενε να φτάσει η δική του μέρα», είπε.
Δημόσιος έπαινος
Στη συνέντευξη Τύπου ήταν καθισμένος ανάμεσα σε δύο γυναίκες με το όνομα Αθηνά. Η μία ήταν η ηθοποιός Αθηνά Μαξίμου που απήγγειλε το παραμύθι του χθες το βράδυ. Η άλλη ήταν η μεταφράστριά του, η Αθηνά Ψυλλιά. «Οι συγγραφείς κάνουν τις εθνικές λογοτεχνίες. Υπάρχουν όμως στον κόσμο και άνθρωποι που ασχολούνται με την παγκόσμια λογοτεχνία. Χωρίς αυτούς δεν είμαστε τίποτα, είμαστε λίγοι», είπε σ’ έναν δημόσιο έπαινο, που σπανίως ακούμε. Και μετά μίλησε για την Ελλάδα, ξεκινώντας από την Ευρώπη και μη κρύβοντας την αντιευρωπαϊκή του διάθεση: «Υπάρχει μέλλον για την Ελλάδα. Δεν μπορώ να σας πω ότι απαραιτήτως περνά μέσα από την Ε. Ε. Πρέπει να το χτίσετε εσείς. Αν υπολογίζετε στους άλλους μπορεί να αποτύχετε». Δηλωμένος κομμουνιστής όχι μόνο δέχθηκε πολλές ερωτήσεις για το πώς βλέπει τον σύγχρονο κόσμο, αλλά συχνά πήγαινε ο ίδιος εκεί τις απαντήσεις του. «Αν θα έπρεπε να αλλάξω κάτι στον κόσμο, το πιθανότερο είναι να τον άλλαζα όλο. Κι επειδή αυτό δεν είναι δυνατόν, θα πω κάτι για τα παιδικά παραμύθια. Υπάρχουν σπουδαία κείμενα, αλλά και πρόχειρα. Το πιο καλό θα ήταν τα παιδιά να λένε παραμύθια στα παιδιά. Γράφουμε βιβλία γεμάτα συμβουλές για παιδιά, αλλά ελάχιστα πράττουμε ό, τι λέμε. Τα παιδικά αναγνώσματα πρέπει να γίνουν υποχρεωτικά για τους ενήλικες. Αυτοί που κυβερνούν τον κόσμο δεν είναι ούτε δίκαιοι ούτε αξιοπρεπείς. Ζούμε σ’ έναν κόσμο καταστροφικό».
Αισιοδοξία – απαισιοδοξία
Είναι τελικά μόνο απαισιόδοξος ο Ζοζέ Σαραμάγκου; «Ο απαισιόδοξος είναι ένας αισιόδοξος που έχει πολύ καλή ενημέρωση. Οι πληροφορίες που έχουμε μας υποχρεώνουν να είμαστε απαισιόδοξοι. Ο Γκράμσι έλεγε: «Πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι με τη λογική και αισιόδοξοι με τη θέληση, γιατί η θέληση μπορεί να μεταμορφώσει τη λογική. Χρειαζόμαστε ένα κριτικό πνεύμα. Να μην αποδεχόμαστε τα πράγματα όπως παρουσιάζονται».
Στο τελευταίο του μυθιστόρημα που κυκλοφορεί στα ελληνικά, το «Περί φωτίσεως» καλεί τους πολίτες να ψηφίσουν λευκό. Προτείνει «μια επανάσταση χωρίς αίμα, χωρίς βόμβες, μια λευκή επανάσταση. Δεν διαφημίζω τη λευκή ψήφο. Απλώς λέω ότι είναι δημοκρατική όσο και οι άλλες ψήφοι. Το σύστημα που ζούμε δεν είναι δημοκρατία, όταν το μόνο που ζητάει από τον πολίτη είναι η ψήφος. Ο πολίτης -μια πολύ ωραία λέξη- δεν μπορεί να κάνει τίποτ’ άλλο παρά να αλλάξει την κυβέρνηση. Μας χειρίζονται οι πολιτικές καμπάνιες. Και τελικά είμαστε ταυτόχρονα θύματα, συνένοχοι και ένοχοι». Δηλώνει την αντίθεσή του με την αποχή, «στους πολιτικούς αρέσει η αποχή, γιατί έχουν πολλούς λόγους να δικαιολογηθούν. Αλλά φανταστείτε κάποιες εκλογές με 50% λευκό! Θα ήταν μια επανάσταση. Οι πολιτικοί θα είχαν να αντιμετωπίσουν τη δυσαρέσκεια των πολιτών».
«Δεν χρειάζομαι δόγματα»
Χωρίς να μασάει τα λόγια του μίλησε και για τη θρησκεία. «Για να φτιαχτεί ένας αθεϊσμός σαν τον δικό μου χρειάζεται υψηλός βαθμός θρησκευτικότητας». Και πρόσθεσε: «Δεν είμαι κακός άνθρωπος, αλλά δεν χρειάζομαι ούτε δόγματα ούτε εντολές».
«Το μεγαλύτερο λουλούδι του κόσμου» παρουσιάζεται σαν παραμυθένια μουσική παράσταση σε διάφορες πόλεις του κόσμου. Χθες το βράδυ, στην Πάτρα έγινε η πανελλήνια πρώτη, στο πλαίσιο του κύκλου εκδηλώσεων «Παιδική Τέχνη». Η μουσική του Εμίλιο Αραγκόν έντυσε το παραμύθι του Σαραμάγκου και άλλα τρία γνωστά παραμύθια και η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης συνέπραξε σ’ αυτή την εκδήλωση.
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου έγραψε το μοναδικό του παραμύθι πιστός στις απόψεις του για τον κόσμο. Ηρωάς του είναι ένα παιδί, που κάνει τρεις φορές το γύρο του κόσμου, για να ποτίσει ένα και μοναδικό λουλούδι, που τελικά ψηλώνει, ψηλώνει…