Δώδεκα χειρόγραφα βιβλία αφηγούνται την ιστορία τους

Δώδεκα χειρόγραφα βιβλία αφηγούνται την ιστορία τους

2' 17" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ημερολόγιο Βιβλίων 2007: Historiae Librorum

εκδ. Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών

Αφιερωμένο σε δώδεκα σπάνια χειρόγραφα βιβλία από τις συλλογές του, ένα για κάθε μήνα του 2007, είναι το καινούργιο ημερολόγιο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών. Ξεδιπλώνει τις ιστορίες που το κάθε βιβλίο κρύβει, όχι μέσα στα κείμενα που αναπαράγει, αλλά στα κενά, τα περιθώρια, τις συρραφές σελίδων, τα σημειώματα και τις διορθώσεις, τις αφιερώσεις και τις σφραγίδες διαδοχικών ιδιοκτητών και ανακαινιστών, τις ράχες και τα καλύμματα. Πρόκειται για «μικρές ιστορίες ανθρώπινης δραστηριότητας», όπως εύστοχα αναφέρει στον πρόλογό του ο διευθυντής του Μουσείου Δημήτρης Κωνστάντιος.

Φορείς ιδεών κατεξοχήν, τα βιβλία είναι, παράλληλα, και αυτόνομα αντικείμενα. Ιδιαίτερα τα χειρόγραφα που παρουσιάζονται εδώ είναι υλικά κατάλοιπα ενός περασμένου πολιτισμού και μοναδικά έργα τέχνης: ιστορικά τεκμήρια αλλά και μουσειακά αντικείμενα υψηλής αξίας. Τη σύνθετη αυτή φύση τους αναδεικνύει στην εισαγωγή της η επιστημονική επιμελήτρια του ημερολογίου Αναστασία Λαζαρίδου, υπεύθυνη της Συλλογής Χειρογράφων και Χαρτώων Αντικειμένων του Μουσείου. Περιγράφοντας τις τεχνικές, τις μεθόδους και τις συνθήκες παραγωγής και συντήρησης των βιβλίων αυτών μέσα στους αιώνες, δίνει στον αναγνώστη το νήμα για να παρακολουθήσει την περιπετειώδη πορεία τους και τις διαδοχικές μεταμορφώσεις τους μέχρι τις μέρες μας. Βιβλία ιερά όλα τους -πράγμα που υποβοήθησε και τη διάσωσή τους- ευαγγέλια, προσκυνητάρια, χειρόγραφα λειτουργικά, τα πολύτιμα αυτά λατρευτικά αντικείμενα πέρασαν από πολλά χέρια και τόπους, που άφησαν ανεξίτηλα σημάδια φθοράς αλλά και φροντίδας στις περγαμηνές ή χάρτινες σελίδες τους και στις πολυτελείς ή ταπεινές βιβλιοδεσίες τους.

Υπαινικτική λειτουργία

Το ημερολόγιο αφηγείται τις ιστορίες τους μέσα από τις εικόνες και τις λεζάντες που συνοδεύουν τις εβδομάδες του χρόνου, για να τις συνοψίσει με έναν κατάλογο των χειρογράφων στο τέλος, ο οποίος ακολουθείται από σύντομη βιβλιογραφία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ελλειπτικής φύσης και του υπαινικτικού τρόπου με τον οποίο τα μικρά αυτά «αφηγήματα» λειτουργούν, προσφέρει το βιβλίο του Ιουλίου: ένα χαρτώο λειτουργικό χειρόγραφο του 1633/34. Ανάμεσα στα πολλά κτητορικά σημειώματα που περιλαμβάνει, υπάρχει ένα που έχει γραφεί το 1789 από τον τότε ιδιοκτήτη του, ιερομόναχο Θεόκλητο Διάκο. Οπως συχνά συνέβαινε την εποχή εκείνη, στο σημείωμα, ο ιδιοκτήτης απειλεί κάθε επίδοξο κλέφτη του χειρογράφου με αφορισμό. Η τελευταία όμως λέξη, «αφορισμένος», έχει διαγραφεί για να αντικατασταθεί από τη λέξη «συγχωρημένος». Πρόκειται για αναθεώρηση του σημειώματος επί το χριστιανικότερον; Ή να υποθέσουμε ότι η απειλή του αφορισμού δεν απέτρεψε τελικά την κλοπή;

Ο εξαιρετικά καλαίσθητος και ευρηματικός σχεδιασμός και η εκδοτική επιμέλεια του ημερολογίου ανήκουν στον εκδότη, βιβλιοδέτη και μελετητή της βιβλιοδεσίας Μπάμπη Λέγγα, βαθύ και ευαίσθητο γνώστη των παλαιών βιβλίων και των ιστοριών που αφηγούνται. Την έκδοση του ημερολογίου συνοδεύει σειρά προγραμματισμένων εκδηλώσεων του Μουσείου με αντικείμενο τις ιστορίες των βιβλίων. Θα διοργανωθεί έκθεση και κύκλος διαλέξεων, ενώ το τυχερό του 2007 αναπαράγει κόσμημα από βιβλιοδεσία βυζαντινού χειρογράφου.

* Ο κ. Γιώργος Θ. Καλόφωνος είναι ιστορικός – βυζαντινολόγος.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή