«Η εικαστική εικόνα απαιτεί τον χρόνο σου»

«Η εικαστική εικόνα απαιτεί τον χρόνο σου»

5' 15" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οταν η Ισπανία στη μεταφρανκική περίοδο αποφάσισε στρατηγικά να δώσει μεγάλη βαρύτητα στον πολιτισμό, η πρώτη της κίνηση ήταν να οικειοποιηθεί εκ νέου το καλλιτεχνικό έργο Ισπανών δημιουργών που ζούσαν εκτός συνόρων. Στην Ελλάδα του 2006, δεν έχουμε διοργανώσει ακόμα μια μεγάλη αναδρομική έκθεση του Κωνσταντίνου Ξενάκη, που μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στην Αθήνα και το Παρίσι από το 1950 ώς σήμερα.

Αντ’ αυτού έχουμε δει -αποσπασματικά- τμήματα του έργου του Αιγυπτιώτη καλλιτέχνη, από τις πιο σημαντικές καλλιτεχνικές προσωπικότητες της διασποράς, σε κάποια αφιερώματα σε Θεσσαλονίκη και Ρόδο. Το πλέον πρόσφατο είναι αυτό που διοργανώνει ώς τον Απρίλιο το ιδιωτικό μουσείο Herakleidon, Experience in Visual Arts στο Θησείο, το οποίο στάθηκε αφορμή για μια συνάντηση με τον καλλιτέχνη.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πορείας του Ξενάκη (Κάιρο 1931) είναι ότι ζώντας στην Ευρώπη χώνεψε στη δουλειά του πολλά από τα ζητούμενα και τις ιδέες της ανήσυχης καλλιτεχνικής περιόδου του ’60 και του ’70: από την κινητική τέχνη μέχρι και τα εικαστικά δρώμενα σε δημόσιους χώρους, τη δίψα για πειραματικά πράγματα, την εφεύρεση μιας νέας γλώσσας στην τέχνη.

Παραμένει ακαταπόνητα δραστήριος, με νέα σχέδια, συνεχή στοχασμό και αναμφισβήτητη αγάπη για τη ζωή. Αντί να μιλάει για το παρελθόν, τις παρέες του με τον Ακριθάκη στο Βερολίνο, την μποέμ ζωή, τις εκθέσεις του σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο, προτιμά να εστιάσει στο σήμερα. Στη Βαβέλ που έχει δημιουργήσει η παγκοσμιοποίηση, στον πολτό των προγραμμάτων της ελληνικής τηλεόρασης και στους άκαμπτους κανόνες της σύγχρονης αγοράς τέχνης.

Το ατελιέ του στο Παγκράτι είναι γεμάτο από έργα του. Ιερογλυφικοί κώδικες, ζωγραφιές με οδικά σήματα, κώνοι, φωτογραφίες, objets d’art, πίνακες. Στο γραφείο του, ένας φορητός υπολογιστής, όπου τον τελευταίο καιρό έμαθε να δέχεται και να παίρνει μηνύματα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. «Η μάθηση δεν τελειώνει ποτέ. Ιδού μια νέα γλώσσα που καλούμαι να μάθω, αυτήν των υπολογιστών», υπογραμμίζει ο Ξενάκης στην «Κ», ο οποίος έχει κάνει κεντρικό άξονα της δουλειάς του το καίριο ζήτημα της επικοινωνίας στην εποχή μας.

Η γλώσσα των κωδίκων

Τον ρωτάμε, λοιπόν, αν ο ίδιος ορίζει ως πρόβλημα το γεγονός ότι ένας ανυποψίαστος, «αδιάβαστος» θεατής ενδεχομένως να μην κατανοήσει εις βάθος τα έργα του. «Είναι φυσικό, σε έναν κόσμο όπου όλα πρέπει να είναι εύπεπτα και απλοποιημένα για να είναι εύληπτα, ο επισκέπτης μπορεί να μην κατανοήσει τα κίνητρά μου. Ομως εγώ, για να είμαι συνεπής με τις καλλιτεχνικές μου αρχές, οφείλω να κάνω έργα που προϋποθέτουν ότι ο θεατής πρέπει να μπει σε κόπο, να σκεφτεί, να επιχειρήσει μια πολυεπίπεδη ανάγνωση κάτω από την επιφάνεια του προφανούς. Μην ξεχνάτε ότι ανατράφηκα στον Ελληνισμό της Αιγύπτου και έζησα ως επί το πλείστον στο Παρίσι και στο Βερολίνο. Εχω τραφεί από εντελώς διαφορετικά ερεθίσματα που εκφράζονται στη δουλειά μου. Ολες μου οι δημιουργίες θέτουν ερωτήματα για τη φύση του καλλιτέχνη, του καλλιτεχνικού έργου, της επικοινωνίας, της γλώσσας, των κωδίκων».

Για τον Ξενάκη, ο πιο βασικός παράγοντας για να μπούμε στο πετσί οποιουδήποτε καλλιτεχνικού έργου είναι να αφιερώσουμε χρόνο. «Η εικαστική εικόνα δεν είναι τηλεοπτική. Δεν λειτουργεί όπως η διαφήμιση, που μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα πρέπει οπωσδήποτε να σου περάσει το μήνυμα. Οι εικαστικές εκθέσεις θέλουν κάποιου τύπου συγκέντρωση, που είναι δύσκολη υπόθεση για τον μέσο άνθρωπο σήμερα», λέει ο Ξενάκης που αυτοπροσδιορίζεται ως δημιουργός: «Μέσα στον δημιουργό υπάρχει και ο ερευνητής και ο καλλιτέχνης. Το αντίστροφο δεν ισχύει. Πάντοτε σε όλα τα κινήματα που συμμετείχα ήμουν, κατά κάποιον τρόπο, στις παρυφές του. Δεν με ενδιέφερε να ακολουθώ πιστά αυτά τα περιγράμματα, αλλά να κρατώ ό,τι με ενδιαφέρει. Δεν μιμούμαι, μαζεύω στοιχεία επιλεκτικά», μας εξηγεί.

Ο Ξενάκης είναι αυστηρός, τόσο με τους νέους καλλιτέχνες όσο και με τους συλλέκτες. «Σήμερα έχουν αλλοιωθεί τα κριτήρια με τα οποία κάποιος αποκτά ένα έργο τέχνης. Μπορεί να βλέπει σε αυτό μια επενδυτική ευκαιρία ή ένα μελλοντικό οικονομικό όφελος. Μπορεί να θέλει να αποκτήσει έναν πίνακα για το σπίτι του επειδή είναι της μόδας. Λίγοι είναι εκείνοι που έχουν μια ενσυνείδητη επαφή με την καλλιτεχνική δημιουργία. Με την ίδια λογική έχουν αλλάξει και οι προτεραιότητες των καλλιτεχνών. Προέχει το να είναι καλοί μάνατζερ του εαυτού τους και όχι να πάσχουν αναζητώντας λύσεις σε προβλήματα. Εγώ διαφωνώ με αυτήν την αντίληψη. Και δεν είμαι καλός να διαφημίζω το έργο μου, αλλά κυρίως δεν έχω καιρό για τέτοια πράγματα. Οσες φορές έχουμε κάνει συζήτηση με ελληνικά μουσεία για αναδρομική, μου ζητάνε να βρω σπόνσορα. Δεν είναι αυτός ο ρόλος μου. Εγώ απομονώνομαι στο εργαστήριό μου και δουλεύω ακατάπαυστα».

Τα σύμβολα

Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας -παρά το ότι έχει κάνει δεκάδες εκθέσεις από τη Γαλλία και τη Σουηδία ώς την Αίγυπτο- ο Ξενάκης ασχολείται με το θέμα της επικοινωνίας. «Δεν την εξετάζω μέσα από το πρίσμα της επικαιρότητας. Δεν με ενδιαφέρει η άμεση γραφή. Φιλτράρω τα πολιτικά και κοινωνικά ερεθίσματα για να αναζητήσω κάτι πιο βαθύ και διαχρονικό. Αυτό βγαίνει μέσα από τους κώδικες, τα ιερογλυφικά, τη σφηνοειδή γραφή, γράμματα και θέματα διαφόρων πολιτισμών, τη σημειολογία. Ηδη από τη δεκαετία του 1960, προτού ζήσουμε τη σημερινή φρενίτιδα της παγκοσμιοποίησης, ήταν εμφανές ότι ο κόσμος δεν επικοινωνούσε. Διαβάζοντας φιλοσοφία και κάνοντας παρέα με επιστήμονες, όπως ο Φρανκ Μαλίνα που πριν κάνει έργα κινητικής τέχνης είχε ασχοληθεί με την τεχνολογία των πυραύλων, έβλεπα ότι η εξειδίκευση μας οδηγούσε μακριά από την ευρεία παιδεία του παρελθόντος και πιο κοντά σε ένα φτωχό κώδικα ανταλλαγής νοημάτων. Οι εξελίξεις στην έρευνα, την τεχνολογία, την οικονομία στένευαν τα όρια αντί να τα ανοίγουν και για να τις κατανοήσουμε έπρεπε και εμείς να κατέχουμε μια εξειδικευμένη γλώσσα. Ετσι επέστρεψα στα σύμβολα των Αιγυπτίων, των Σουμερίων, στη γλώσσα της οδικής σήμανσης, του δρόμου. Με την επανάληψη, την αντίστιξη και την υπέρθεση των σημείων αυτών, δημιουργώ τελικά ένα υβριδικό εικαστικό κώδικα. Ολα τα έργα μου είναι χειροποίητα. Αν τα έκανα με τον υπολογιστή μπορεί να έβγαινε μια ψευτουριά».

Ποιος είναι

Ο δημιουργός Κωνσταντίνος Ξενάκης γεννήθηκε στο Κάιρο το 1931 και σε ηλικία 21 ετών έφυγε για σπουδές στην Ευρώπη. Το 1955 πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει αρχιτεκτονική και διακόσμηση εσωτερικών χώρων, όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα. Τα πρώτα του έργα εντάσσονται στο πλαίσιο του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και της λυρικής αφαίρεσης. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 πέρασε στην φωτοκινητική τέχνη. Από το 1970 διδάσκει σε Παρίσι και Βερολίνο. Από το 1971 και μετά χρησιμοποιεί στη δουλειά του ιερογλυφικά σύμβολα. Εχει πραγματοποιήσει πλήθος από ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο, με ζωγραφική, δράσεις και περιβάλλοντα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή