Γιατί έχουν ενδιαφέρον οι συνεντεύξεις με συγγραφείς; Οχι μόνο για το σινάφι που αναγνωρίζει στις συνεντεύξεις στοιχεία από τον προσωπικό του μονόλογο – αυτή τη νοερή ατέρμονη συζήτηση που πιάνει ο συγγραφέας με τον εαυτό του όταν περιαυτολογεί, ή αυτοοικτίρεται. Αλλά και για τους αναγνώστες. Αν δεν υπήρχε εκδοτικό ενδιαφέρον δεν θα κυκλοφορούσαν τόσοι εξειδικευμένοι τόμοι συνεντεύξεων με συγγραφείς. Θα έλεγε κανείς ότι στην εποχή της βιογραφίας οι αναγνώστες που έχουν προσωπικό ενδιαφέρον για τη ζωή και το έργο των συγγραφέων δεν χρειάζονται κάτι περισσότερο από μια αφήγηση που να βάζει σε τάξη ακριβώς αυτό: τη ζωή και το έργο.
Να όμως που το πρώτο πρόσωπο, το μη ελεγχόμενο κουβεντολόι, προσφέρει απόλαυση στους αναγνώστες. Και ίσως η απόλαυση να βρίσκεται ακριβώς εκεί: στην έλλειψη ελέγχου. Ο συγγραφέας, στη διάρκεια μιας συνέντευξης, δεν ελέγχει τις φράσεις του με τον αυτονόητο τρόπο που το επιχειρεί στο γραφείο του, μπροστά στο χαρτί ή στον υπολογιστή του. Οσο για τον δημοσιογράφο – διαμεσολαβητή, είναι ένα είδος ευκαιριακού γραμματέα. Συναντιέται με τον συγγραφέα και του ζητάει να μιλήσει για τις εμμονές του, τον τρόπο που γράφει, τα πρότυπά του, τις απόψεις του. Οι καλύτεροι αποδελτιωτές της ψυχικής ορμής των συγγραφέων είναι είτε δημοσιογράφοι χωρίς συγγραφικά απωθημένα, χωρίς δηλαδή την ευανάγνωστη ειρωνεία, το ασυνείδητο μίσος του απογοητευμένου ανθρώπου, είτε -σπάνια- συνάδελφοι συγγραφείς με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη (όπως ο Φίλιπ Ροθ στον εξαιρετικό τόμο «Κουβέντες του σιναφιού», εκδ. Πόλις). Γι’ αυτό και είναι τόσο δύσκολες τελικά οι συνεντεύξεις με συγγραφείς. Επειδή οι δημοσιογράφοι είναι επίσης άνθρωποι με απωθημένα και επειδή οι συγγραφείς που καταπιάνονται με το είδος της συνέντευξης δεν διαθέτουν συνήθως την αντικειμενικότητα, τον συνδυασμό ψυχρής λογικής και αγάπης που επιδεικνύει ο Ροθ για τη λογοτεχνία.
Οι συγγραφείς είναι άνθρωποι: καταδιώκονται από τα δικά τους φαντάσματα που ίσως τιθασεύονται όταν γράφουν, πάντως όχι όταν συνομιλούν δημοσίως με άλλους συγγραφείς. Οσοι εξ αυτών παίζουν το ρόλο δημοσιογράφου κουβαλάνε μαζί όλη την πανοπλία των φόβων τους – μίσος, απελπισία, φθόνο και ρηχότητα. Είτε το κάνουν για βιοποριστικούς λόγους, είτε επειδή τους αρέσει να ανακρίνουν τα πρότυπά τους, να δίνουν μαθήματα συγγραφικής συμπεριφοράς ή ηθικής, οι συγγραφείς είναι πολύ συχνά οι χειρότεροι δημοσιογράφοι. Ο Ροθ είναι η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Οταν συνομιλεί με τον Κούντερα αποφεύγει την εισαγωγή δίνοντας στη συνέντευξη τον υπνωτιστικό, άχρονο τόνο που έχουν πάντα τα δοκίμια του Κούντερα. Οταν μιλάει με την Εντνα Ο’ Μπράιαν αρκούν δύο εισαγωγικές παράγραφοι για να κατανοήσει ο αναγνώστης πόσο αυτοβιογραφικά είναι τα βιβλία της για τους βίους θρησκευόμενων, αλλά τόσο αισθησιακών Ιρλανδών. Κι ενώ δύσκολα θα μπορούσε κανείς να διανοηθεί συγγραφείς με τόσο διαφορετικές προθέσεις, ο Ροθ και η Ο’ Μπράιαν συνομιλούν με τόση ανθρωπιά και αίσθηση σεβασμού που δημιουργούν παροδικά την αίσθηση ότι οι συγγραφείς είναι ένα ευλογημένο είδος ημίθεων.
Τελευταία υπήρξαν αρκετές ευκαιρίες να ασχοληθούμε και με την ιστορία της λογοτεχνικής συνέντευξης. Συγκεντρώθηκαν, για παράδειγμα, σε τόμο όλες οι συνεντεύξεις του Μαρκ Τουέιν, καθώς και οι συνεντεύξεις του Τζακ Κέρουακ (υπό τον τίτλο Αδεια Φαντάσματα). Ο Τουέιν, προφήτης εκείνου του είδους συγγραφέα που μιλάει για όλους και για όλα, με στόμφο, χιούμορ και αποφθεγματικές αρετές, αποδεικνύει πως οι συγγραφείς δεν έχουν διαφθαρεί από την αγορά ή τουλάχιστον ότι η διαφθορά τους ξεκίνησε πολύ πιο νωρίς, τότε που ο Μαρκ Τουέιν μιλούσε ασταμάτητα επί παντός επιστητού. Ο Κέρουακ, στο άλλο άκρο, ενσωματώνει όλες τις ιδιότητες του αδέξιου ομιλητή που καλείται να εκπροσωπήσει μια ολόκληρη γενιά, ένα κίνημα, ενώ θα προτιμούσε να ανοίξει η γη και να τον καταπιεί. Οσοι άνθρωποι, τόσοι και τρόποι: στις συνεντεύξεις των συγγραφέων μας αρέσει να πιστεύουμε ότι διακρίνουμε τον χαρακτήρα τους – ενώ στην πραγματικότητα ο χαρακτήρας τους (που δεν είναι άλλος από το ύφος τους) φανερώνεται στις ιστορίες που επινόησαν. Εκεί που κρύβουν όλα όσα υποτίθεται ότι φανερώνουν στις συνεντεύξεις.