Γαλλική πίκρα για τον Εφηβο του Πραξιτέλη

Γαλλική πίκρα για τον Εφηβο του Πραξιτέλη

6' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η είσοδος του Pavillion Mollien, όπου στεγάζεται το τμήμα για τις ελληνικές, ρωμαϊκές και ετρουσκικές αρχαιότητες, βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τη γυάλινη πυραμίδα του μουσείου του Λούβρου. Ο επιμελητής Alain Pasquier, ένας από τους δύο επιμελητές της φιλόδοξης μονογραφικής έκθεσης για τον Πραξιτέλη, που εγκαινιάζεται στις 23 Μαρτίου στο γαλλικό μουσείο, μας περιμένει στο γραφείο του, καλωσορίζοντάς μας στα ελληνικά. Θυμάται ακόμα κάποιες λέξεις καθώς έχει περάσει ένα χρονικό διάστημα στη χώρα μας πριν από δύο δεκαετίες, σε ανασκαφές της γαλλικής αρχαιολογικής σχολής. Η μία λέξη, όμως, που επανήλθε πολλές φορές στη συζήτησή μας για το λαμπρό αφιέρωμα ειπώθηκε στα γαλλικά και με έμφαση:«Dommage!» (Κρίμα!).

Ο λόγος που ο Γάλλος επιμελητής εκφράζει, συγκρατημένα τουλάχιστον, τη θλίψη και την αγανάκτησή του είναι γνωστός: Το Λούβρο ενεπλάκη σε μια πικρή διαμάχη με το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για το αν θα έπρεπε να είχε συμπεριληφθεί στην έκθεση ο περίφημος Εφηβος του Μαραθώνα ως το εμβληματικότερο άγαλμά της, πράγμα που τελικά δεν συνέβη. To γαλλικό μουσείο υποστηρίζει πως ειδοποιήθηκε μόλις την τελευταία στιγμή ότι το διάσημο άγαλμα δεν θα ταξιδέψει στο Παρίσι και αφού είχε αναρτήσει αφίσες με την εικόνα του στην πρόσοψή του. Η ελληνική πλευρά ισχυρίζεται ότι ήταν γνωστό πως το γλυπτό ανήκει στον κατάλογο έργων που δεν εγκαταλείπουν ποτέ το ελληνικό έδαφος. Αλλο ένα σημείο αιχμής ήταν η συμμετοχή του αγάλματος του Απόλλωνα Σαυροκτόνου από το Μουσείο του Κλίβελαντ, που ακυρώθηκε ύστερα από βέτο της χώρας μας, καθώς το θεωρεί «γκρίζας προέλευσης».

Μεγάλη παρεξήγηση

Ετσι, το διεθνώς προβεβλημένο αφιέρωμα στον Πραξιτέλη, τον πρώτο γλύπτη της ελληνικής αρχαιότητας που έφτιαξε γυναικεία γυμνά, πήρε τον αρνητικό χαρακτήρα μιας μεγάλης παρεξήγησης με αλληλοκατηγορίες για γαλλική έπαρση και ελληνική ανοργανωσιά. Είναι όντως dommage. Πέραν του ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο, η δημοσιότητα εστιάστηκε στην αντιπαράθεση και όχι στο γεγονός ότι η έκθεση θα αναζωπυρώσει το επιστημονικό ενδιαφέρον για την τέχνη του σπουδαίου γλύπτη και την εποχή του. Παράλληλα, ενισχύει μια διεθνή εκθεσιακή τακτική που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90 και μπορεί να φανεί επωφελής για τη χώρα μας. Μετά τη Γερμανία που πραγματοποίησε μια έκθεση στον Πολύκλειτο και την Ιταλία στον Λύσιππο, η Γαλλία διοργανώνει με τη σειρά της μονογραφικό αφιέρωμα σε αρχαίο Ελληνα δημιουργό.

«Αν δεν έρθει ο Εφηβος του Μαραθώνα, τόσο χειρότερο γι’ αυτόν», είχε δηλώσει οργισμένος ο Alain Pasquier στις αρχές Φεβρουαρίου στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, όταν δηλώθηκε ξεκάθαρα η άρνηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Στα λόγια του όμως προς την «Κ» ήταν μετρημένος και μελαγχολικός: «Αυτή η έκθεση είναι η τελευταία θεατρική πράξη της καριέρας μου και επιθυμούσα να είναι απολύτως επιτυχημένη. Σε λίγο καιρό συνταξιοδοτούμαι από το Λούβρο».

Ηταν από τους ανθρώπους μέσα στο μουσείο που πήραν την απόφαση να διοργανώσουν μια έκθεση για τον Πραξιτέλη: «Από τη μία ήταν μια προσωπική προτίμηση, από την άλλη στην απόφαση συντέλεσε το γεγονός ότι έχουμε εδώ πολλά ρωμαϊκά αντίγραφα έργων του καλλιτέχνη. Τα περισσότερα εξ αυτών μάλιστα συντηρήθηκαν πρόσφατα. Σκεφτήκαμε λοιπόν να κάνουμε μια έκθεση αντλώντας τον πυρήνα των έργων από το μουσείο μας και εμπλουτίζοντάς τον με άλλα αγάλματα που θα έρχονταν από ξένα μουσεία».

Για τον επιμελητή είναι κορυφαία η πρόκληση να φτιάξει μια ενδιαφέρουσα μονογραφική έκθεση για έναν από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της αρχαιότητας: «Παρουσιάζουμε 106 έργα, εκ των οποίων ένα αποδίδεται στον Πραξιτέλη: Το κεφάλι της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, μια επιστημονική ανακάλυψη του Ελληνα αρχαιολόγου Δεσπίνη, που δεν θα έλεγα ότι μοιάζει με τα κλασικά έργα του Πραξιτέλη. Γίνονται συζητήσεις και επιστημονικές τοποθετήσεις για το αν πράγματι μπορεί να αποδοθεί στον καλλιτέχνη. Το ίδιο ισχύει και για ένα άλλο έκθεμα του Μουσείου του Καπιτωλίου στη Ρώμη, έναν Σάτυρο που δεν θα παρουσιαστεί στην εκθεση. Υπάρχει κινητικότητα και διεθνές ενδιαφέρον λοιπόν για τον καλλιτέχνη. Υστερα ιχνηλατούμε την πορεία του μέσα από τα αντίγραφα αλλά και από καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν από την τέχνη του στις κατοπινές εποχές. Σε ό,τι αφορά τον Απόλλωνα Σαυροκτόνο, σεβαστήκαμε το αίτημα της ελληνικής πλευράς να μην το συμπεριλάβουμε. Εντούτοις από επιστημονικής άποψης και μόνον, θεωρώ πως είναι κρίμα το όμορφο αυτό άγαλμα να λείπει. Δεν υπάρχει κανένα ντοκουμέντο που να αιτιολογεί την άποψη της Αθήνας πως είναι αμφισβητούμενης προέλευσης. Ενδεχομένως να αληθεύει, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχω καμιά πληροφορία που να στηρίζει αυτήν την εκδοχή».

Μήπως λοιπόν θεώρησαν οι Γάλλοι ότι αφού υπαναχώρησαν στο θέμα θα έπρεπε οπωσδήποτε να τους παραχωρήσουμε τον Εφηβο; «Αυτή είναι μια θεωρία που ανέπτυξαν οι δημοσιογράφοι. Το 2005 κατέθεσα στην Ελλάδα κατάλογο με τα εκθέματα που ζητούσαμε, στον οποίον ανεγράφετο και ο Εφηβος. Τότε δεν ενημερώθηκα ότι υπήρχε μια λίστα με αντικείμενα που δεν εξέρχονται από τα ελληνικά σύνορα, όπου συμπεριλαμβανόταν το άγαλμα. Σας μιλώ ειλικρινά δεν την έχω δει ποτέ αυτή τη λίστα. Οντως οι Ελληνες δεν μας εγγυήθηκαν ποτέ ότι θα ταξίδευε το χάλκινο γλυπτό στο Παρίσι, αλλά δεν μας είπαν επίσης ποτέ ότι δεν είχαμε καμιά ελπίδα να το πάρουμε. Λίγες εβδομάδες πριν από τα εγκαίνια της έκθεσης στο Παρίσι, επισκέφθηκα την Ελλάδα και ενημέρωσα ότι θα αποσυρθεί ο Σαυροκτόνος. Πάλι δεν μου είπαν τίποτα για τον Εφηβο, οπότε υπέθεσα ότι είχε εγκριθεί ολόκληρος ο κατάλογος των αιτημάτων μας. Τελικά μας ειδοποίησε η μεταφορική εταιρεία που πήγε να μετρήσει τα αγάλματα για να κατασκευάσει τις ειδικές θήκες τους, ότι ο Εφηβος δεν θα ταξιδέψει. Επίσης διαβάσαμε και σχετικά άρθρα στον ελληνικό Τύπο. Ολα αυτά αφού το ΚΑΣ είχε πάρει την απόφαση αλλά εμείς δεν είχαμε ενημερωθεί επισήμως».

Χωρίς έγκριση

Ο Alain Pasquier εξήγησε στην «Κ» πως το μουσείο τύπωσε τη γιγαντοαφίσα της έκθεσης χωρίς την έγκριση της ελληνικής πλευράς: «Δεν ήταν δική μου ιδέα. Θέλαμε να τιμήσουμε την Ελλάδα. Είναι ένα γλυπτό που συμβολίζει την τέχνη στην ελληνική αρχαιότητα. Μάλιστα, είχα πει στους συναδέλφους μου να μην την κρεμάσουμε προτού γυρίσω από τη συνάντηση που είχα στην Αθήνα. Ναι, δεν είχα χαρτί στα χέρια μου που να μας διαβεβαιώνει ότι ο Εφηβος έρχεται στο Παρίσι, αλλά πίστευα ότι όλα έβαιναν καλώς. Δεν μας στενοχώρησε τόσο που δεν ήρθε το άγαλμα αλλά ο τρόπος με τον οποίον το μάθαμε. Δεν είναι ωραία εικόνα για τη χώρα σας, να απαντά με τόση καθυστέρηση. Μπορεί να σας πουν ότι ξέραμε αλλά κάναμε το κορόιδο για να πάρουμε το γλυπτό. Δεν είναι αλήθεια. Επίσης πρέπει να σας πω ότι είμαστε ευγνώμονες στην Ελλάδα που μας έδωσε μια σειρά από υπέροχα αντικείμενα για την έκθεσή μας. Δεν είμαστε αχάριστοι».

Τι απαντά η Ελλάδα

Η ελληνική πλευρά διά στόματος του διευθυντή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Νίκου Καλτσά, αλλά και της Βιβής Βασιλοπούλου, της γενικής διευθύντριας Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, διαψεύδει κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς του κ. Pasquier. «Από την πρώτη στιγμή που συναντηθήκαμε στην Ελλάδα και μου παρέδωσε τη λίστα με τα αιτήματά του, τον ειδοποίησα ότι ο Εφηβος συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο με τα αμετακίνητα έργα. Οπως επιβάλλει όμως η διαδικασία, έπρεπε με τη σειρά μου να υποβάλω τη λίστα των Γάλλων στο υπουργείο έτσι ώστε να συζητηθεί στο ΚΑΣ», μας εξηγεί ο διευθυντής του ΕΑΜ. «Ο κ. Pasquier γνωρίζει καλά το πώς λειτουργούμε στην Ελλάδα, όπως και το ότι υπάρχουν έργα που δεν βγαίνουν από τα σύνορά μας για μια σειρά λόγων. Το ΚΑΣ συνεδρίασε και δεν έδωσε την άδεια να ταξιδέψει το γλυπτό, που οι Γάλλοι με τόση βιασύνη κρέμασαν την αφίσα του στην είσοδο του μουσείου τους. Αντίστοιχα και το Λούβρο έχει αρνηθεί πολλές φορές να μας δανείσει αντικείμενα. Αυτό συνηθίζεται. Μου προξενεί λοιπόν τεράστια εντύπωση πώς ο πεπειραμένος επιμελητής και γνωστός μου από χρόνια ισχυρίζεται ότι δεν είχε ιδέα για όλα αυτά. Η δεοντολογία λειτουργίας μουσείων και οργανισμών είναι αποδεκτή διεθνώς και ουδείς έχει διανοηθεί να διαμαρτύρεται ούτε να δευτερολογεί για ένα εσωτερικό θέμα που αφορά την αρχαιολογική μας υπηρεσία. Παραλλήλως, είναι επίσης γνωστό πως όσο περνά ο καιρός όλα τα μουσεία ανά τον κόσμο γίνονται πιο αυστηρά σε θέματα δανεισμού. Δεν μιλάμε για εμπορικά προϊόντα αλλά για έργα τέχνης της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο κ. Pasquier ενημερώθηκε αμέσως για το θέμα που προέκυψε με τον Απόλλωνα Σαυροκτόνο. Αντί να μας δώσει μια άμεση απάντηση, καθυστέρησε με τη σειρά του για μήνες. Για την ελληνική πλευρά είναι βέβαιον ότι ο τρόπος κτήσεως του έργου δεν είναι ξεκαθαρισμένος. Ολα αυτά πρέπει να μείνουν πίσω μας και να δούμε τη μεγάλη σημασία της έκθεσης, που θα αναζωογονήσει τη μελέτη για τον Πραξιτέλη».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή