Ο Κλιντ Ιστγουντ είναι ένας από τους τελευταίους μεγάλους του κινηματογράφου που επωφελήθηκαν από μακρόχρονη περίοδο μαθητείας. Γεννημένος το 1930, γιος εργάτη διυλιστηρίων που συνεχώς μετακινούνταν στην Καλιφόρνια τα χρόνια της Υφεσης, έκανε διάφορες δουλειές και τη θητεία του στον στρατό προτού υπογράψει ένα συμβόλαιο μικρής διάρκειας στην Universal. Η τύχη τού χαμογέλασε όταν τον διάλεξαν να παίξει τον Ρόουντι Γέιτς στη μακρόβια τηλεοπτική σειρά γουέστερν Rawhide. Και, για δεύτερη φορά, όταν ο Σέρτζιο Λεόνε, αναζητώντας ένα φτηνό χολιγουντιανό ηθοποιό, τον έφερε το 1964 στην Ιταλία, να πρωταγωνιστήσει στο «Για μια χούφτα δολάρια». Ακολούθησαν δύο ακόμα επιτυχημένα «γουέστερν-σπαγκέτι», η «Μονομαχία στο Ελ Πάσο» και «Ο καλός, ο κακός και ο άσκημος», που του χάρισαν παγκόσμια φήμη.
Το Χόλιγουντ έσπευσε να τον αξιοποιήσει. Ο Ιστγουντ εδραίωσε μια μακρόχρονη συνεργασία με τον ιδιόρρυθμο σκηνοθέτη Ντον Σίγκαλ. Η μεγαλύτερη επιτυχία τους ήταν ο περιβόητος «Βρώμικος Χάρι» (1971), ενώ ο Ιστγουντ έκανε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο την ίδια χρονιά με τη «Νύχτα της εκδίκησης». Στη συνέχεια, πήρε την καριέρα του στα χέρια του, ως ερμηνευτής, σκηνοθέτης και παραγωγός. Η πρώτη ολοκληρωμένα επιτυχημένη δουλειά του ήταν το φιλμ «Εκδικητής εκτός νόμου», το 1976. Αργότερα, κέρδισε όσκαρ σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας για δύο φιλμ, τους «Ασυγχώρητους» και το «Million Dollar Βaby».
Στα 76 του χρόνια, έφτασε στο απόγειό του με δύο ταινίες για τη μάχη του Ιβο Τζίμα, στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου – «Οι σημαίες των προγόνων μας» και «Γράμματα από το Ιβο Τζίμα». Η δεύτερη ήταν φέτος υποψήφια για όσκαρ καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και σεναρίου.
Τον πρωτοσυνάντησα πριν από 30 χρόνια, σε ένα συνέδριο που έγινε στη Σαν Βάλεϊ του Αϊντάχο με θέμα «Ταινίες γουέστερν: Μύθοι και Εικόνες». Ηταν επίτιμος προσκεκλημένος και παρουσίασε σε παγκόσμια πρεμιέρα τον «Εκδικητή εκτός νόμου». Σπάνια είχα γνωρίσει κινηματογραφιστή τόσο ανοιχτό και ήρεμο.
Οταν συναντηθήκαμε στο Παρίσι πρόσφατα, ήταν κεντρικό θέμα στα κινηματογραφικά περιοδικά Cahiers du cinema και Positif και ορατός παντού. Ευθυτενής, ευδιάθετος και χαλαρός, με καλωσόρισε μ’ εκείνο το μικρό χαμόγελο που είναι η άλλη όψη του σφιγμένου, απειλητικού προσώπου του στα γουέστερν του Λεόνε και του σαρκαστικού Επιθεωρητή Χάρι Κάλαγκαν. Η συζήτησή μας έγινε μια μέρα πριν του απονεμηθεί από τον πρόεδρο Σιράκ το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής.
– Υπάρχει αρκετή ανατρεπτικότητα στις ταινίες σας. Ο ιστορικός αναθεωρητισμός που θίγει τις συμβάσεις του γουέστερν, ιδιαίτερα στους «Ασυγχώρητους», η αντιμετώπιση της ευθανασίας στο «Million Dollar Baby». Εχετε τη δυνατότητα να «περνάτε» αυτές τις ιδέες χωρίς εμπόδια επειδή σας θεωρούν συντηρητικό, προασπιστή παραδοσιακών αντιλήψεων;
– Δεν ξέρω. Ακουσα ανθρώπους να επικρίνουν το Μillion Dollar Baby χωρίς να το έχουν δει, επειδή άκουσαν πως είναι υπέρ της ευθανασίας. Θα ήθελα να τους ρωτήσω· έχετε δει την ταινία; Σας ενδιαφέρουν οι άνθρωποι; Σας ενδιαφέρει η οδύνη ενός ανθρώπου, που αγαπάει μια κοπέλα σαν να ήταν κόρη του και που τη χάνει; Δεν τους απασχολεί το πραγματικό πρόβλημα, απλώς θέλουν να επικρίνουν.
Δεν είμαι πραγματικά συντηρητικός. Είμαι συντηρητικός σε ορισμένα πράγματα. Πιστεύω στη λιγότερη κυβερνητική παρέμβαση, στη φορολογική υπευθυνότητα και σε άλλα που ίσως πίστευαν στο παρελθόν οι Ρεπουμπλικανοί, αλλά δεν τα πιστεύουν πια. Επομένως, αυτό που άλλαξε στη χώρα μου είναι ότι στα κόμματα δεν υπάρχουν πλέον διαφορές. Είναι απλώς κάποιοι άνθρωποι που πασχίζουν να διατηρήσουν τα πόστα τους. Εχω γίνει κυνικός ως προς αυτό.
Νομίζω ότι μπορώ να κάνω προκλητικές ταινίες γιατί, εκτός των άλλων, στην ηλικία μου… τι μπορούν να μου κάνουν; Οταν έχεις περάσει τα 70, τι μπορούν να σου κάνουν;
Τι μπορούν να μου κάνουν;
– Μιλήσατε για την ηλικία σας. Πώς νιώσατε το βιολογικό βάρος της ηλικίας όταν ήταν να ξεκινήσετε αυτές τις ταινίες, με τις τόσες δυσκολίες;
– Κανένα πρόβλημα. Εχω το αβαντάζ της μακρόχρονης πείρας και ξέρω τι μπορώ και τι όχι. Πρέπει να έχεις εμπιστοσύνη στον εαυτό σου, αλλιώς θα φέρεσαι διστακτικά και αμυντικά και τότε πολλά πράγματα θα σου πάνε κόντρα. Πρέπει πάντα να θυμάσαι τι ήταν αυτό που αρχικά σε γοήτευσε σε ένα σχέδιο, γιατί θέλησες να το πραγματοποιήσεις, και έτσι να προχωράς μέχρι το τέλος.
– Κάνατε δύο πολύ διαφορετικές ταινίες. Η μια ήταν για τις φοβερές θυσίες που αποτέλεσαν μέρος της νίκης σε έναν δίκαιο πόλεμο, όπως ακόμα τον βλέπουμε σήμερα. Η άλλη είναι η τραγική ιστορία μιας ήττας και της καταστροφής μιας κουλτούρας. Πώς ξεπήδησε η ιδέα να γυρίσετε δύο ταινίες, μια από την αμερικανική σκοπιά και μια από ιαπωνική;
– Σε μια συνάντηση με τον Σπίλμπεργκ, που ήταν ο παραγωγός μας, και τον Πολ Χάγκις, τον σεναριογράφο, είπα πως ήθελα να πάω στο Ιβο Τζίμα, να δω το νησί: Θα ήταν εφικτό να κάνουμε γυρίσματα εκεί; Επισκεφθήκαμε τον δήμαρχο του Τόκιο -το Ιβο Τζίμα ανήκει στη δικαιοδοσία του- και μας έδωσε την άδεια να πάμε. Θέλαμε να καταλάβουμε πώς ήταν για τους πεζοναύτες να βαδίζουν στη βαθιά μαύρη άμμο με 50 κιλά στην πλάτη, να σκαρφαλώνουν ενώ τους πυροβολούσαν.
Παράλληλα, όμως, άρχισα να αναρωτιέμαι, πώς ήταν για τους αμυνόμενους. Σκαρφάλωσα μέσα σε σπηλιές, σε τούνελ μισό μέτρο ύψος και σκεφτόμουν – τι άνθρωποι ήταν εκείνοι; Αρχισα να διαβάζω υλικό του στρατηγού Κουριμπαγιάσι (του Ιάπωνα διοικητή στο Ιβο Τζίμα) και του Μπάρον Νίσι (διοικητή τεθωρακισμένων). Ηταν άνθρωποι που είχαν ζήσει στην Αμερική και είχαν φίλους εκεί, αλλά τώρα έπρεπε να πολεμήσουν. Ξαφνικά ξεπήδησε μια πολύ πλούσια ιστορία, ιδωμένη από άλλη σκοπιά, αλλά που θα μας έδινε την αίσθηση της κοινής μοίρας των ανθρώπων που στέλνονται να πολεμήσουν.
Για μας, ήταν ο τελευταίος δίκαιος πόλεμος. Η νίκη στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στηρίχθηκε σε μια τεράστια ενωτική δύναμη. Η επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ άλλαξε τη νοοτροπία της Αμερικής. Υπήρχε μεγάλη διαίρεση στη χώρα: «Δεν μας αφορά ο πόλεμος αυτός, είναι υπόθεση των Ευρωπαίων», έλεγαν κάποιοι, ενώ οι άλλοι είπαν, «Ναι, πρέπει να πάμε να βοηθήσουμε». Ετσι και έγινε, κατόπιν όμως πήγαμε στην Κορέα, που ήταν μια αστυνομικού τύπου επέμβαση, και στο Βιετνάμ και σε όλα τα άλλα. Πιστεύω ότι ο Β΄ Παγκόσμιος ήταν ο τελευταίος πόλεμος στον οποίο πραγματικά θέλαμε να νικήσουμε.
Εργασιακή ηθική
– Τι είναι αυτό που σας κινεί; Εχετε ασχοληθεί ως σκηνοθέτης, παραγωγός, ηθοποιός με πάνω από 60 ταινίες τα τελευταία 40 – 50 χρόνια, ενώ ο συγκαιρινός σας Γουόρεν Μπίτι κάνει μια ταινία κάθε πέντε ή έξι χρόνια και ο Τέρενς Μάλικ μία κάθε 15 χρόνια. Οφείλεται σε κάποια προτεσταντική εργασιακή ηθική;
– Είναι ώς ένα βαθμό και εργασιακή ηθική. Οταν βρίσκω κάτι που μου αρέσει, παίρνω αποφάσεις χωρίς να το πολυσκέφτομαι. Ισως είμαι πιο γρήγορο πιστόλι από τον Γουόρεν Μπίτι και άλλους. Ο Γουόρεν μου είπε τις προάλλες, στις Χρυσές Σφαίρες: «Πώς τα καταφέρνεις – δύο ταινίες μέσα σ’ ένα χρόνο;» Παλιότερα, όμως, ο Χάουαρντ Χοκς και ο Ραούλ Γουόλς έκαναν πολλές ταινίες κάθε χρόνο. Μερικοί σκηνοθέτες των b-movies έπαιρναν το σενάριο την Παρασκευή το βράδυ και τη Δευτέρα το πρωί άρχιζαν τα γυρίσματα. Είναι όπως όταν είσαι μουσικός. Αν παίζεις κάθε μέρα, είσαι πάντα έτοιμος. Αν παίζεις κάθε δύο χρόνια, πρέπει να οικοδομείς κάθε φορά από την αρχή.