Μια προσωπικότητα και μια δημιουργός με ποικίλα ενδιαφέροντα και θεματολογικές εναλλαγές είναι η Μπάρμπαρα Κοπλ, ένα από τα τιμώμενα πρόσωπα του 9ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το οποίο ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη. Η 60χρονη δημιουργός που έχει βραβευτεί δύο φορές με το Οσκαρ ντοκιμαντέρ, γύρισε το 1977 το «Harlan County, USA» μια ιστορία για την απεργία των ανθρακωρύχων στο Κεντάκι, που απέσπασε το 1977 το Οσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ. Το δεύτερο βραβείο της το κέρδισε 14 χρόνια αργότερα με το «American Dream», με θέμα το ανθρώπινο κόστος της οικονομικής ύφεσης. Η καριέρα της Κοπλ, δεν είναι πάντως μονόπλευρη. Εχει κάνει ταινίες για τον Γκρέγκορι Πεκ, τον Μάικ Τάισον, τον Γούντι Αλεν, αλλά και για το κάντρι γκρουπ των «Dixie Chics», που βρέθηκε αποκλεισμένο από τα ΜΜΕ εξαιτίας της αντίθεσής του στον πόλεμο του Ιράκ. Για όλα αυτά και για τη δύναμη του ντοκιμαντέρ μίλησε στην «Κ» η Κοπλ, λίγο πριν ταξιδέψει στη Θεσσαλονίκη, όπου, όπως είπε, περιμένει με πολλή ανυπομονησία να δει και το φεστιβάλ και τη δουλειά Ελλήνων δημιουργών ντοκιμαντέρ.
– Οι Αμερικανοί δημιουργοί ντοκιμαντέρ δείχνουν να εστιάζουν το ενδιαφέρον τους σε θέματα που αφορούν την προπαγάνδα κάθε είδους. Πιστεύετε ότι ισχύει αυτό;
– Δεν θα έλεγα ότι χρησιμοποιούμε τον όρο προπαγάνδα. Θα έλεγα ότι οι δημιουργοί προσπαθούν να δουν ποια είναι τα κοινωνικά ζητήματα της εποχής και ποια τους κάνουν να αισθάνονται παθιασμένοι. Αυτό που προσπαθεί να κάνει το ντοκιμαντέρ είναι να αφηγηθεί ιστορίες που έχουν την αίσθηση της αλήθειας και της πραγματικότητας. Το υπέροχο με το ντοκιμαντέρ είναι ότι δεν υπάρχει σενάριο. Οι άνθρωποι είναι αληθινοί, όπως και τα γεγονότα. Και δεν μπορείς να τα αλλάξεις και να τα κάνεις διαφορετικά.
Κενό στην ενημέρωση
– Αυτήν τη στιγμή η Αμερική βρίσκεται σε έναν πόλεμο, με την αιτιολογία ότι υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πιστεύετε ότι την ίδια στιγμή υπάρχει ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσα στην ίδια την Αμερική; Υπάρχουν πολλά ντοκιμαντέρ που αναφέρονται στις αντιδράσεις στον πόλεμο, στην παραμέληση του πληθυσμού της Νέας Ορλεάνης κ.λπ.
– Πιστεύω ότι αυτό που κάνει το ντοκιμαντέρ είναι να δίνει φωνή σε εκείνους που δεν μπορούν να φωνάξουν. Δίνει μια διαφορετική διάσταση των πραγμάτων που ήδη γνωρίζουμε. Αυτό που κάνουμε είναι να λέμε ιστορίες με συμπόνια και συναρπαστικό τρόπο, φέρνοντας στο προσκήνιο σημαντικά ζητήματα. Είναι σημαντικό να ξέρεις τι γίνεται μέσα στην ίδια σου τη χώρα. Ανθρωποι πεινάνε σε όλο τον κόσμο και οι ταινίες τεκμηρίωσης καλύπτουν το κενό που υπάρχει στην ενημέρωση. Θέλουμε να κάνουμε ταινίες που πηγαίνουν κάτω από την επιφάνεια, βρίσκουν την καρδιά της ιστορίας και δημιουργούν αξέχαστες εμπειρίες. Μπορεί να είναι ένα ταξίδι που αλλάζει τους ανθρώπους ή απλώς ανοίγει έναν διάλογο.
– Πώς εξηγείτε την άνθηση του ντοκιμαντέρ τα τελευταία χρόνια;
– Ολο και περισσότεροι άνθρωποι είναι πιο ανοιχτοί και θέλουν να μάθουν την αλήθεια ακόμη και από μη παραδοσιακές πηγές, όπως τα blogs ή το Youtube. Ολα αυτά είναι πηγές πληροφόρησης και είναι υπέροχο να υπάρχουν τόσο διαδεδομένα μέσα σαν κι αυτά. Το ντοκιμαντέρ λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο, επειδή μεταφέρει προσωπικές απόψεις και εμπειρίες. Είναι ένα παράθυρο για τη μεταφορά προσωπικών απόψεων και εμπειριών.
– Εχετε κερδίσει δύο Οσκαρ. Για έναν σταρ μπορεί να σημαίνει φήμη και υψηλότερες αμοιβές. Για έναν δημιουργό ντοκιμαντέρ τι σημαίνει;
– Εχει τεράστια σημασία, επειδή οι ταινίες σου μπορούν να βρουν ευκολότερα κοινό και ο κόσμος να δει αυτό που έχεις δει και έχεις ζήσει. Σημαίνει όμως πάρα πολλά και για εκείνους που βρίσκονται μέσα στην ταινία, επειδή η ιστορία τους γίνεται ευρύτερα γνωστή και περισσότεροι άνθρωποι θα δουν ό,τι έχουν περάσει. Ετσι κι αλλιώς, είναι εξαιρετικής σημασίας το να έχεις τους συναδέλφους σου να σου λένε ότι η δουλειά σου είναι καλή και να σε ενθαρρύνουν, τονίζοντάς σου ότι αυτό που έκανες για πολύ χρόνο, ουσιαστικά μόνος σου, αξίζει τον κόπο. Σου δίνει ενέργεια και μια βαθιά ανάσα για να συνεχίσεις. Και τα στούντιο πια είναι πιο ανοιχτά απέναντί μας.
– Πολλές από τις ιστορίες των ντοκιμαντέρ χρειάζονται πάρα πολύ χρόνο για να μεταφερθούν σε ταινία. Πού βρίσκετε αυτήν την ενέργεια;
– Μα είναι η αληθινή ζωή! Και ποτέ δεν ξέρεις πού θα σε οδηγήσει και τι πρόκειται να συμβεί στη συνέχεια. Είναι μια συναρπαστική εμπειρία να κινηματογραφείς κάτι τέτοιο και σε κάνει να αισθάνεσαι ζωντανός το να βλέπεις ανθρώπους να σου ανοίγονται και να σε εμπιστεύονται.
– Εχετε κάνει πολύ διαφορετικές δουλειές, που αφορούν από εργάτες μέχρι σταρ. Πόσο διαφορετικές ήταν αυτές οι εμπειρίες για εσάς;
– Κάθε ταινία είναι μια ζωντανή εμπειρία. Από το ντοκιμαντέρ για τον Μάικ Τάισον, που έδειξε ένα εντελώς διαφορετικό του πρόσωπο, μέχρι τους ανθρακωρύχους στο Κεντάκι… όλα έχουν να κάνουν με τους ανθρώπους και τη γνώση γι’ αυτούς. Εχει να κάνει με το να βγάζεις ό,τι έχεις μέσα στο μυαλό σου για μια κατάσταση ή ένα πρόσωπο και να ανοίγεσαι περισσότερο. Οι πραγματικοί ήρωες για μένα δεν είναι οι διάσημοι, αλλά άνθρωποι όπως οι ανθρακωρύχοι στο Κεντάκι. Πρέπει όμως να πω ότι μου έδωσε μεγάλη χαρά το να δουλέψω και με προσωπικότητες, όπως ο Γκρέγκορι Πεκ, ο Γούντι Αλεν και οι «Dixie Chicks».