Στο Ιντερνετ καφέ όπου πηγαίνω για ανάγνωση εφημερίδων υπάρχει πληθώρα εβδομαδιαίων περιοδικών: περιοδικά για την πληροφορική, τη μαγειρική, την υγεία, τη διακόσμηση, την αστρολογία, την πολιτική, το περιβάλλον. Και η αειθαλής κατηγορία του life style ασφαλώς. Την περασμένη εδομάδα ακόμη και το life style είχε γίνει σκεπτόμενο: στο εξώφυλλο ενός γνωστού περιοδικού παρήλαυναν κινηματογραφικοί αστέρες και μοντέλα χωρίς μακιγιάζ και κοσμήματα. Ο Τζορτζ Κλούνεϊ, ο Τομ Χανκς, ο Ορλάντο Μπλουμ, η Πενέλοπε Κρουζ, η Κλόντια Σίφερ φορούσαν μόνο ένα άσπρο πλαστικό βραχιολάκι «εναντίον της φτώχειας». Ακόμη και μοντέλα όπως η Χάιντι Κλουμ ήταν κατηφή -δηλαδή σκεπτόμενα- σε αυτές τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες που είχαν σκοπό να αφυπνίσουν τις συνειδήσεις των αναγνωστών, να υπενθυμίσουν τη σύσκεψη κορυφής στη Βαλτική, το εκτόπισμά της.
Το ενδιαφέρον σε αυτές τις πρωτοβουλίες είναι η σκηνοθεσία τους. Το μοναδικό ασπρόμαυρο οκτασέλιδο σ’ ένα περιοδικό που ζει για το χρώμα και τα σωστά αξεσουάρ διαλαλεί «σοβαρές» προθέσεις. Η ρυτίδα ανάμεσα στα φρύδια του Χανκς, η Κρουζ αχτένιστη (παρότι στο εξώφυλλο του διπλανού κουτσομπολίστικου περιοδικού δεν ξεφεύγει τρίχα) εκλαμβάνονται περίπου ως αποδείξεις πολιτικής συνείδησης. Ισως όταν μιλάς για τη φτώχεια πρέπει να δείχνεις φτωχός, ή τουλάχιστον απέριττος. Τις τελευταίες ημέρες όλοι μιλούν για τη φτώχεια: τα τηλεοπτικά κανάλια, τα περιοδικά που διαφημίζουν κρέμες προσώπου και παπούτσια, οι πολιτικοί αρχηγοί. Ας μιλήσουμε λοιπόν για τη φτώχεια. Ξεκινώντας αντίστροφα, ωστόσο, ορίζοντας τον πλούτο.
Το γεγονός ότι το αίτημα για την εξάλειψη της φτώχειας φιγουράρει δίπλα στο αίτημα για την εξάλειψη του έιτζ στην ατζέντα των πολιτικών αρχηγών, σημαίνει πιθανότατα ότι η φτώχεια, περισσότερο από κοινωνικοοικονομική κατάσταση, ορίζεται πλέον ως επιδημία. Με τα σωστά φάρμακα θα μπορούσε να εξαλειφθεί, υπονοούν οι πολιτικοί αρχηγοί που συγκεντρώθηκαν στη Βαλτική ξοδεύοντας υπέρογκα ποσά για την ασφάλειά τους, προκειμένου να μιλήσουν για τους τρόπους ασφαλούς διαβίωσης των άλλων.
Λίγο πολύ το πιστεύουμε όλοι: στο άρθρο του «Lux Populi» ο Αμερικανός αρθρογράφος Τζέιμς Τουίτσελ υποστηρίζει ότι οι εκπρόσωποι της μέσης τάξης έχουν μεταμορφωθεί συλλήβδην σε Μαρίες Αντουανέτες. Ούτε λίγο ούτε πολύ προτείνουν σε όσους πεινάνε να φάνε παντεσπάνι και συνεχίζουν να καταναλώνουν αγαθά με μανία, με προσήλωση στον στόχο. Ποιος είναι ο στόχος; Κατά τον Τουίτσελ η δημοκρατία της πολυτέλειας – και δύσκολα μπορεί κανείς να διαφωνήσει μαζί του. Το παράδειγμα που χρησιμοποιεί είναι πολύ πειστικό: Καταλογογραφεί τα προσωπικά αντικείμενα του δούκα του Γουίνδσορ και της Γουόλις Σίμσον που εκποιήθηκαν σε δημοπρασία των Σόθμπις. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα αντικείμενα της καθημερινής ζωής της προχθεσινής αριστοκρατίας θεωρούνται αναφαίρετο δικαίωμα της σημερινής μέσης τάξης. Τα σουβέρ του Καρτιέ ή τα ασημένια μπολ από το Τίφανις -θα προσθέταμε- έχουν βρει σήμερα τη θέση τους στα ρεπορτάζ των περιοδικών που διαθέτουν μερικές σελίδες για ασπρόμαυρες φωτογραφίες πλουσίων και διάσημων. Η μόνη διαφορά είναι ότι οι βελούδινες παντόφλες δεν γράφουν το όνομα του δούκα, αλλά το όνομα της επιχείρησης που τις παράγει. Αν και υπάρχουν ασφαλώς και οι αντίστοιχες υπηρεσίες που αναλαμβάνουν να κεντούν μονογράμματα…
Η ουσιαστική διαφορά του σημερινού πλούτου από τον ψυχαγωγικού χαρακτήρα κραυγαλέο πλούτο που γεμίζει τις σελίδες των περιοδικών είναι τελικά η φιλανθρωπία. Οσοι μιμούνται τους πλούσιους δεν έχουν στην πραγματικότητα χρόνο, χρήματα και αρκετές ενοχές για να ασχοληθούν σοβαρά με τη φτώχεια, να υιοθετήσουν παιδιά, «ηθικές» συμπεριφορές, κοινωνικούς στόχους.
Οι «Λος Αντζελες Τάιμς» ονόμασαν αυτή τη μαζική συμπεριφορά «Σύνδρομο αιφνίδιου πλουτισμού». Πού μας οδηγεί αυτή η συντονισμένη μανία; Προφανώς στην πλήρη αποκοπή από την κοινωνική μας συνείδηση – την οποία υπενθυμίζουν οι ηθοποιοί όταν βγάζουν τα ακριβά τους σκουλαρίκια και φωτογραφίζονται βαρύθυμοι. Μια στις τόσες καταλαμβάνουν τη θέση που δικαιωματικά ανήκει στις τάξεις μας, διαδραματίζουν συμπεριφορές που θα έπρεπε ν’ ανήκουν στις προτεραιότητές μας.