Υπάρχουν τρεις, τουλάχιστον, λόγοι για τους οποίους έκρινα σκόπιμο να συγκεντρώσω αυτούς τους τζαζ δίσκους στο σημερινό κείμενο.
Ο πρώτος είναι η εγχώρια διαστρεβλωμένη αντίληψη περί τα όρια της τζαζ και περί τους αληθινά μεγάλους ήρωές της. Από τότε που οι τρεις πρωτεργάτες της, μετά το 1975, ισχυρής τζαζ κίνησης στην Ελλάδα αποχώρησαν από τη «σκηνή» (ο Γιώργος Μπαράκος επειδή ήταν βαθιά ενορατικός ώστε να μην ταιριάζει με το όποιο σύστημα και επειδή χτυπήθηκε από τη μοίρα, ο Σάκης Παπαδημητρίου επειδή ορθώς προτίμησε να δημιουργεί τέχνη και όχι να γράφει για την τέχνη των άλλων και ο Κώστας Γιαννουλόπουλος επειδή… «πετάχτηκε» ώς τον άλλον κόσμο για να παρίσταται στα τζαμαρίσματα του Τσάρλι Πάρκερ με τον Μάιλς Ντέιβις), η τζαζ στην Ελλάδα έχει εγκλωβιστεί σε μια corporative αντίληψη, έχει μεταβληθεί σε καθώς πρέπει δραστηριότητα, αποστερείται συνεχώς του «βρώμικου» και του ριζοσπαστικού στοιχείου που πρέπει να τη χαρακτηρίζουν και, πάνω από όλα, έχει γίνει μια ετικέτα – διαβατήριο ακόμη και για τους μέτριους μουσικούς. Κάτι μαυρούκοι, που απλώς έχουν… «περάσει από έξω», πλασάρονται ως μυθικά αστέρια της τζαζ, ο κοσμάκης τρέχει, χτυπάει άτσαλα το πόδι στον ρυθμό της μουσικής, τα κλαμπ είναι αποστειρωμένα, πολλά δεν σε αφήνουν ούτε να καπνίσεις… (αν είναι δυνατόν! Μιλάμε για μια μουσική που γεννιέται σε καταγώγια!) Και έτσι η τζαζ μεν ψιλοκινείται, το εσάνς όμως και η μυθολογία της μένουν απ’ έξω.
ο δεύτερος λόγος είναι πως και εκεί ακόμη όπου η τζαζ παραδοσιακά συμβαίνει (αρκετά πιο δυτικά από εμάς δηλαδή), οι επίγονοι των θρυλικών μουσικών της χρυσής εποχής 1955-1975 δεν μπόρεσαν να σταθούν στο ύψος των μεγάλων αυτών «σκαπανέων». Οι εξαίρετοι δεξιοτέχνες, που εμφανίσθηκαν όλα αυτά τα χρόνια, από τους Μαρσάλις μέχρι τον (Βρετανό) Κόρτνεϊ Πάιν και τους λοιπούς, ουσιαστικώς δεν οδήγησαν την τζάζ ούτε ένα βήμα πιο πέρα από εκεί που την είχαν οδηγήσει οι γίγαντες που είχαν ένας ένας τελευτήσει τον βίο τους στο μεταξύ (τις πιο πολλές φορές από ηρωίνη!).
Και ο τρίτος και πλέον προσωπικός λόγος είναι πως, εδώ και χρόνια, όταν μπει το καλοκαιράκι, κάτι με πιάνει και στρέφομαι ξανά και ξανά στους μεγάλους δίσκους της τζαζ από την προαναφερθείσα εικοσαετία. Ωραία είναι να βραδιάζει και εσύ να κάθεσαι σε μια βεράντα αγναντεύοντας… Η νύχτα να κυλάει αργή και ζεστή, το φεγγάρι να βαριέται, τα παγάκια στο ποτό σου (ή στο παγωμένο τσάι σου) να κάνουν πλινγκι – πλόνγκι και από τα ηχεία να… το φυσάει ο Κολτρέιν ή ο Μάιλς!
Αναζητώντας νέο δρόμο…
Και όταν η νύχτα μάς φέρει ακόμη πιο κοντά σε αυτά που επιθυμούμε, τότε είναι η ώρα για τα νωχελικά τζαζ αγγίγματα στο πιάνο, αγγίγματα σαν τον Αχμαντ Τζαμάλ του Μπιλ Εβανς ή του Ρεντ Γκάρλαντ. Ο Γκάρλαντ ήταν μια μεγάλη φυσιογνωμία που, όπως και τόσοι άλλοι, ξεπετάχτηκε μέσα από το θρυλικό κουιντέτο του Μάιλς Ντέιβις στη δεκαετία του ’50. Οταν έφυγε από εκεί, προτίμησε να γυρίσει σε πιο «ασφαλείς» μουσικές φόρμες, έπαιζε σε μικρά κλαμπ, πάντα με χαρακτήρα και πάντα με βαθιά γνώση του τζαζ πολιτισμού, όπως καταδεικνύει και το διπλό cd με ζωντανές ηχογραφήσεις του, σ’ ένα πιάνο – κλαμπ του Χάρλεμ, το ιστορικό Prelude. Το «At the Prelude» έγινε ένας από τους πετυχημένους σόλο δίσκους του και σήμερα επανακυκλοφορεί εμπλουτισμένο με επιπλέον κομμάτια. Το γούστο του Γκάρλαντ είναι εξαίρετο στην επιλογή των τραγουδιών (συνθέσεις των Κάουντ Μπέισι, Ντιουκ Ελινγκτον, Τζορτζ Γκέρσουιν, Ρότζερς – Χάμερστιν και άλλων), το άγγιγμά του στο πιάνο μοναδικό και το Χάρλεμ που καπνίζει, πίνει, οραματίζεται και διεκδικεί την αξιοπρέπεια και τη φωνή του είναι εδώ… μπροστά σου, όσο ακούς το cd.
Λίγο πριν από αυτή τη ζωντανή ηχογράφηση ο Γκάρλαντ έπαιζε στις ιστορικές ηχογραφήσεις του Τζον Κολτρέιν για την ίδια δισκογραφική εταιρεία, την Prestige. Ο Κολτρέιν ήταν και αυτό στο κουιντέτο του Μάιλς Ντέιβις – για την ακρίβεια αποχώρησε μαζί με τον Γκάρλαντ. Είχε μάθει πολλά πλάι στον συνομήλικό του Μάιλς και άρχιζε μόλις να ανιχνεύει το δικό του όραμα που, ουσιαστικά, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αφού απεβίωσε μόλις 41 ετών, το 1967… Στα πολλά άλμπουμ που ηχογράφησε για την Prestige ο Κολτρέιν έβαλε τις βάσεις για να γράψει αργότερα ιστορία – για την ακρίβεια πολλές από τις ιδέες ή και ολόκληρες συνθέσεις που περιέχονται στα έξι cd της κασετίνας «Fearless Leader» έγιναν η μαγιά για τις μεταγενέστερες ηχογραφήσεις του, που διεύρυναν τον μύθο του. Εχοντας θητεύσει πλάι στους πρωτομάστορες του «bebop», Ντίζι Γκιλέσπι, Θελόνιους Μονκ και, βεβαίως, τον Μάιλς, ο Κολτρέιν έχει πια «ξεφύγει»: ο ήχος του είναι ώριμος, η πειθαρχία του αυστηρή, οι ιδέες του καταργούν κάθε γνωστό όριο!
Το Κουιντέτο του Μάιλς
Η Prestige διασώζει ένα σημαντικό κομμάτι του αφροαμερικάνικου πολιτισμού με αυτές τις προσεγμένες επανεκδόσεις του υλικού της από τη δεκαετία του ’50, που γίνεται σημαντικότερο ακριβώς γιατί στα χρόνια που μεσολάβησαν ο εν λόγω πολιτισμός πήρε οικουμενικό χαρακτήρα. Υπ’ αυτήν την έννοια η κυκλοφορία αυτών των ηχογραφήσεων του Κολτρέιν (έπονται 12 ακόμη cd!) είναι χαρά για κάθε μουσικόφιλο. Η πιο μεγάλη χαρά, όμως, είναι η επανακυκλοφορία των ηχογραφήσεων που έκανε για την εν λόγω εταιρεία το Κουιντέτο του Μάιλς Ντέιβις στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Και ο Γκάρλαντ και ο Κολτρέιν είναι μέλη του κουιντέτου, προετοιμαζόμενοι για τις δικές τους σόλο αναζητήσεις που θα ακολουθήσουν. Ο μπασίστας Πολ Τσέιμπερς και ο μέγας ντράμερ Φίλι Τζο Τζόουνς συμπληρώνουν το γκρουπ και ο Μάιλς έχει αναλάβει να δώσει σε όλους να καταλάβουν το όραμα που έχει στο κεφάλι του και που θα θριαμβεύσει στα χρόνια που έρχονται: απλότητα στη φόρμα, ανοίγματα στο «φανκ», στο «μπλουζ» και στα «λάτιν» στοιχεία, ρυθμοί που βγάζουν φωτιά και λάβρα…
Στα 4 cd της συλλογής «The Lagendary Prestige Sessions» ουσιαστικώς εμπεριέχεται το σπέρμα που γέννησε την τζαζ κοσμογονία της εικοσαετίας που ακολούθησε…
Ακούγοντάς τα ξεχνιέσαι σε χρώματα, μυρωδιές και πρόσωπα που μοιάζουν να χάνονται πια. Ξαφνικά, ένα άγριο φύσημα της τρομπέτας σε ξαναπροσγειώνει στην καυτή αθηναϊκή νύχτα!
Και τότε το ποτό σου έχει ξεμείνει από παγάκια…
Δισκοθήκη
Red Garland: «Red Garland Trio At The Prelude»
John Coltrane: «Fearless Leader» (6 cd)
The Miles Davis Quintet: «The Legendary Prestige Sessions» (4 cd)
(όλα κυκλοφορούν από την Prestige/ Universal)