Πριν από λίγο καιρό, εμφανίσθηκε σε πλειστηριασμό του «Κρίστι» στη Νέα Υόρκη, ένα καμπυλωτό κουτί από ξύλο, με μερικές τρύπες στην επιφάνειά του. Είχε πάνω του χορδές δεμένες από τη μια άκρη του στην άλλη. Πουλήθηκε για 2 εκατομμύρια 700 χιλιάδες δολάρια.
Τέχνη και αγορά
Ηταν ένα βιολί που είχε κατασκευάσει στην Κρεμόνα της Ιταλίας ένας γέρος ονόματι Αντόνιο Στραντιβάρι, κατά γενική πεποίθηση ο καλύτερος κατασκευαστής βιολιών στον κόσμο.
Τα βιολιά του θεωρούνται σήμερα έργα τέχνης και αναλόγως τιμώνται στην αγορά. Το βιολί όμως είναι ένα όργανο μουσικό. Καθώς οι τιμές των βιολιών του τεχνίτη από την Κρεμόνα εκτοξεύονται στη στρατόσφαιρα, ένα πράγμα είναι σίγουρο. Ολο και λιγότερα καταλήγουν σε χέρια ανθρώπων που μπορούν να τα παίξουν, να βγάλουν από αυτά μουσική. Ο αγοραστής του πλειστηριασμού του «Κρίστι» ήταν ανώνυμος, αλλά θεωρείται πιθανό ότι κάθε άλλο παρά επαγγελματίας μουσικός είναι. Οι μουσικοί, ακόμη και οι πιο επιτυχημένοι, δεν μπορούν να πληρώσουν τέτοιες τιμές.
Τούτο ίσως να μην είναι τόσο κακό όσο φαίνεται. Η δύναμη της παράδοσης είναι εξαιρετικά ισχυρή στην κατασκευή μουσικών οργάνων. Ο Στραντιβάρι δεν άφησε οδηγίες, αλλά τα δημιουργήματά του έχουν μετρηθεί, αναλυθεί, μελετηθεί στην παραμικρότερη λεπτομέρειά τους και οι κατοπινοί κατασκευαστές έχουν αντιγράψει τα βιολιά του με μεγάλη πιστότητα. Είχε ο Στραντιβάρι κάποιο μυστικό, ειδικό ξύλο, ειδική μεταχείρισή του, ειδικό γυάλισμα; Το μυστικό του Στραντιβάρι είναι ότι δεν είχε μυστικό. Ηταν απλώς ο καλύτερος, τότε και τώρα, τεχνίτης στη δουλειά του. Ετσι, όπως γράφει ο Τζον Μαρκίζ στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν», εξηγείται το γεγονός της μεταμόρφωσης των βιολιών του από όργανα, σε συλλεκτικά αγαθά. Δεν εξηγεί όμως τη λατρεία του παλιού στον κόσμο της μουσικής.
Ο Στραντιβάρι δεν μπορούσε να είχε προβλέψει τον κόσμο της μουσικής σήμερα, τις απαιτήσεις του στον σύγχρονο μουσικό που είναι αναγκασμένος να ταξιδεύει αδιάκοπα και να εμφανίζεται σε όλο και μεγαλύτερες αίθουσες συναυλιών. Λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν ότι τα βιολιά του Στραντιβάρι, στο πέρασμα του χρόνου, έχουν μεταλλαχθεί ώστε να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες. Γι’ αυτό και μερικές φορές, παρότι παλιά, ο ήχος τους δεν είναι τόσο καλός.
Πριν από λίγα χρόνια, ένας διάσημος βιολονίστας έπαιξε ένα κοντσέρτο για βιολί με μια διεθνώς γνωστή ορχήστρα. Υποτίθεται ότι έπαιζε ένα Στραντιβάρι, στην πραγματικότητα όμως χρησιμοποίησε ένα βιολί κατασκευασμένο την ίδια χρονιά στο Μπρούκλιν από έναν εξαιρετικό σημερινό τεχνίτη. Κατάλαβε το κοινό τη διαφορά στη μουσική; Καθόλου· τον κάλεσε μάλιστα για τρία «ανκόρ». Οι ίδιοι οι βιολονίστες λένε ότι καταλαβαίνουν τη διαφορά στη δόνηση του οργάνου καθώς ακουμπά στον ώμο, κάτω από το αυτί τους. Κάτι που είναι αδύνατο να καταλάβει ο ακροατής.
Καλά και φθηνότερα
Ο πλειστηριασμός του «Κρίστι» έδειξε ότι πλησιάζει η ημέρα που όλα τα βιολιά του Στραντιβάρι θα βρίσκονται σε χέρια μη μουσικών.
Μπορεί να είναι κάτι θλιβερό, όχι όμως κατ’ ανάγκη κακό, εάν οι μουσικοί πάψουν να τρέχουν πίσω από μια άπιαστη τελειότητα εκτέλεσης, την οποία υποτίθεται δίνουν τα παλιά όργανα και ενστερνιστούν τον κόσμο του απλού θνητού, που όσον αφορά τη μουσική κάνουν πολύ καλά βιολιά και πολύ φθηνότερα.