Ουίλιαμ Φορσάιθ, ο μεγάλος αιρετικός

Ουίλιαμ Φορσάιθ, ο μεγάλος αιρετικός

6' 35" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Μέσα από τον χορό μπόρεσα να καταλάβω πολλά πράγματα. Με τη διαίσθηση που μου χάρισε ανακάλυψα αλήθειες για τα μαθηματικά και τη φιλοσοφία. Και το σώμα… πώς να το πω. Σου διδάσκει τόσα για τον κόσμο. Θα έλεγα ότι το σώμα γίνεται ένα αυτί, ένα όργανο για να ακούς…».

Ο Ουίλιαμ Φορσάιθ είναι κατά κοινή ομολογία ένας από τους σημαντικότερους χορογράφους της εποχής μας. Σχεδόν κάθε ομάδα χορού του κόσμου θέλει να δουλέψει μαζί του ή να ερμηνεύσει έργα του. Γιατί; Ισως, επειδή όπως υποστηρίζουν οι θαυμαστές του έχει φέρει τον χορό στον εικοστό πρώτο αιώνα, αποδομώντας το ίδιο το κλασικό μπαλέτο.

Οι κανόνες

«Ενα μη απολυταρχικό περιβάλλον στο οποίο όμως χωράνε κάποιες απόλυτες θεωρίες. Μια νέα πολιτική επικράτεια όπου μπορείς να σεβαστείς τους κανόνες ή μπορείς να τους απορρίψεις». Ετσι περιγράφει ο ίδιος ο Φορσάιθ την έννοια της αποδόμησης που δίκαια ή μη έχει συνδεθεί με τον τρόπο που δουλεύει. «Ας πάρουμε έναν κανόνα, για παράδειγμα ότι μια αραμπέσκ είναι η γραμμή του ποδιού που πηγάζει από τη λεκάνη και η οποία μπορεί να ξεκινήσει στις 45 μοίρες και να φτάσει στις 180. Μέσα σε αυτή τη μαθηματική συνταγή ίσως υπάρξει ο χώρος για να πεις… Τι άλλο θα μπορούσε να συμβεί; Μου αρέσει να φαντάζομαι αυτές τις συνταγές ως μικρές μηχανές γλώσσας που δημιουργούν αυτά που στον χορό ονομάζουμε αραμπέσκ, ζετέ ή πιρουέτες και να τα δω ως ένα είδος έρευνας και να πω τι θα συνέβαινε εάν η συνταγή άλλαζε, εάν άλλαζε μια λέξη, δύο λέξεις, εάν αντικαθιστούσαμε αυτό με εκείνο, ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα; Κι έτσι βασικά είναι θέμα περιέργειας… Σπρώχνουμε το σύστημα του κλασικού χορού για να δούμε ποιες είναι οι πιθανότητες. Μήπως αυτό που γνωρίζουμε μεταμορφωθεί σε κάτι που δεν γνωρίζουμε. Μπορεί αλήθεια το κλασικό μπαλέτο να δημιουργήσει κάτι καινούργιο; Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον ζήτημα».

Οι παραστάσεις στην Αθήνα

Ενα από τα σημαντικότερα γεγονότα του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών είναι το μεγάλο αφιέρωμα στον Ουίλιαμ Φορσάιθ. Δομημένο σε τρία μέρη θα παρουσιάσει για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό δύο έργα-σταθμούς από τη θριαμβευτική εικοσαετία του Αμερικανού χορογράφου ως διευθυντή στο Μπαλέτο της Φρανκφούρτης (1984-2004), έργα που σήμερα έχουν περάσει στο ρεπερτόριο σημαντικών ομάδων μπαλέτου. Ακόμη τις πολύ πρόσφατες δημιουργίες με τη σημερινή του ομάδα, καθώς και ένα δείγμα από τη σχέση του Φορσάιθ με τις πλαστικές τέχνες μέσα από την installation «City of Αbstracts».

Ετσι, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη», 27, 28/6) το Μπαλέτο της Οπερας της Λιόν θα ερμηνεύσει το διάσημο όσο και εμβληματικό για την προβληματική του χορογράφου «Limb’s Theorem» (1990). Στον ίδιο χώρο το Βασιλικό Μπαλέτο της Φλάνδρας θα παρουσιάσει το αριστούργημα του Φορσάιθ «Impressing the Czar» (1988) ένα τρίπρακτο μπαλέτο μέσα από το οποίο παρελαύνουν μεγάλες στιγμές της ιστορίας του κλασικού χορού, από την εποχή των αυτοκρατορικών μπαλέτων ώς τον μεγάλο ανανεωτή του κλασικισμού Ζορζ Μπαλανσίν (9, 10/7, αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη»).

Τέλος, στον χώρο της Πειραιώς 260 θα εμφανιστεί η εικοσαμελής ομάδα του «The Forsythe Company» με δύο πολύ πρόσφατες δημιουργίες, τη σπουδή «Atmospheric Studies» (2006) στις 6, 7, 8 Ιουλίου και την performing installation «Heterotopia» στις 10, 11 και 12 Ιουλίου. Εγκατεστημένος στην Ευρώπη τα τελευταία τριάντα χρόνια, ο Ουίλιαμ Φορσάιθ κατάφερε να αλλάξει την ίδια την τοπογραφία του χορού, αίροντας ουσιαστικά τον διαχωρισμό μεταξύ κλασικού και σύγχρονου. Με σημείο εκκίνησης το λεξιλόγιο του κλασικού μπαλέτου αφενός, με ανατρεπτικό στοχασμό, αφετέρου, χάρη σε φιλοσοφικές ιδέες σχετικές με την αποδόμηση, από την πρώτη του ήδη δημιουργία ως διευθυντής του Μπαλέτου της Φρανκφούρτης το 1984, επιβάλλει το δικό του αναγνωρίσιμο στυλ: οι χορευτές του εξωθούν τη δεξιοτεχνία στα άκρα σαν να προκαλούν διαρκώς τους νόμους της ισορροπίας και της βαρύτητας. Σώματα παράφορα, χορός ηλεκτρισμένος, φωτισμοί ανησυχαστικοί, τοποθετημένοι σε ένα χώρο-υπόμνηση του χάους που αποσταθεροποιεί τον θεατή και υπονομεύει την πρόσληψη μιας εκθαμβωτικής χωρίς προηγούμενο δεξιοτεχνίας a la Forsythe. Ενα σύμπαν πέρα από το ωραίο, το συμμετρικό, το ισορροπημένο, εκφράζει τις ρωγμές ενός κόσμου χαοτικού, ενώ ταυτόχρονα αναδύεται μόνο μια έννοια: η κίνηση. Παρά την τεράστια επιτυχία και αναγνώριση η ανεξάντλητη διάθεση για πειραματισμούς τον ωθεί σε νέα στροφή στην καριέρα του μέσα από τη δημιουργία της νεαρής, πιο ανεξάρτητης και ευέλικτης ομάδας, «The Forsythe Company» το 2004.

«Απλά χορεύεις…»

Ο Ουίλιαμ Φορσάιθ μεγάλωσε στην αμερικανική κουλτούρα των φίφτις και σίξτις. Μεγάλωσε μέσα στο ροκ εν ρολ και το έζησε… «Εγινα ένας πολύ καλός χορευτής, κάποιος που άνοιγε το ραδιόφωνο και χόρευε μέσα στη κουζίνα ή πήγαινε στα πάρτι για να χορέψει. Κέρδισα τους καλύτερους μου φίλους επειδή ήξερα να χορεύω πολύ καλά», έχει πει. «Ή είσαι ή δεν είσαι χορευτής. Δεν ξεκινάς να χορεύεις, απλά χορεύεις. Είμαι από αυτούς τους ανθρώπους που πάντα χόρευαν. Ακόμη χορεύω. Ο χορός για μένα είναι ένα είδος «κοινωνίας». Τον χρησιμοποιείς για να αισθανθείς τις καταστάσεις, ακόμη και εάν απλώς κινείς τα χέρια σου. Ναι, καμιά φορά χορεύω με τα χέρια μου. Είναι ένας τρόπος για να σκέφτoμαι».

Στα είκοσί του χρόνια ο Φορσάιθ ήρθε στην Ευρώπη για να χορέψει με τα Μπαλέτα της Στουτγκάρδης, ομάδα της οποίας αργότερα έγινε ο κύριος χορογράφος. Αυτό ήταν και το μεγάλο ξεκίνημα. Σήμερα στα πενήντα οκτώ του, διευθυντής της δικής του ομάδας ο Φορσάιθ ακόμη χορεύει. «Χορεύω στις πρόβες, πηγαίνω κάθε βράδυ σπίτι και χορεύω μόνος μου. Η άποψή μου είναι η εξής: Εάν πρόκειται να χορέψω μαζί σου τότε κι εσύ πρέπει να χορογραφήσεις μαζί μου. Κι έτσι όλοι μας, οι χορευτές μου κι εγώ, χορεύουμε και χορογραφούμε. Νομίζω ότι εάν αφήσεις τον ένα απλά να χορεύει και τον άλλο να κάνει τη χορογραφία, δημιουργείται ένα κενό στην εμπειρία. Κι αυτό το κενό είναι επικίνδυνο, τουλάχιστον στην δουλειά που εμένα με ενδιαφέρει να κάνω».

Αποδομώντας το κλασικό μπαλέτο

Μπορεί ο Ουίλιαμ Φορσάιθ να έχει γίνει διάσημος για την «αποδόμηση» του κλασικού χορού, όμως ο ίδιος υπήρξε ένας εξαιρετικός κλασικός χορευτής. Το μπαλέτο ήταν η μητρική του γλώσσα. Δεν έσβησε ποτέ από τη συνείδησή του, απλά ακολούθησε έναν παράλληλο δρόμο. «Δεν ξέρω εάν αυτό που κάνω είναι μπαλέτο» έχει δηλώσει. Ισως χρειαζόμαστε μια άλλη λέξη για να ονομάσουμε αυτό που κάνουμε εδώ. Νομίζω ότι η λέξη «μπαλέτο» προκαλεί πολλές διαφωνίες. Σίγουρα δεν θέλουμε να στενοχωρήσουμε όσους χρησιμοποιούν το μπαλέτο ως ένα φετίχ για την υστερία τους. Κι έτσι θα προτιμούσα να μετακινηθώ από αυτή την αρένα των φετιχιστών και να πω ότι κάποτε ξεκινήσαμε από αυτό το σημείο. Ηταν ένα σημείο εκκίνησης. Ομως, δεν έχω καμιά πρόθεση να προσδιορίσω το μπαλέτο. Το κλασικό μπαλέτο δεν προσδιορίζεται. Είναι μια ιστορική, καθιερωμένη μεθοδολογία».

«Μου αρέσει να βλέπω ένα μπαλέτο πολύ καλά ερμηνευμένο. Μια πολύ ωραία «Ζιζέλ», μια «Λίμνη των Κύκνων». Το έργο μου δεν έρχεται σε αντίθεση με το κλασικό μπαλέτο, πορεύεται παράλληλα, πλάι ή γύρω του».

Τι τον εμπνέει; Οτιδήποτε τύχει να βρεθεί μπροστά του. Ενα βιβλίο, μια εφημερίδα, μια φωτογραφία, το χιόνι που πέφτει, οτιδήποτε τραβήξει την προσοχή του. Πάνω απ’ όλα οι άνθρωποι με τους οποίους δουλεύει. Το εδώ και τώρα. «Προσεύχομαι γι’ αυτό που οι βουδιστές αποκαλούν τη «μη σκέψη». Προσπαθώ να μη γνωρίζω τι θα είναι το κομμάτι που θα κάνω. Πρέπει να κοιτάξω τους χορευτές. Αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση. Να μη βλέπεις αυτό που θέλεις να δεις, αλλά αυτό που βρίσκεται μπροστά στα μάτια σου».

Διαμάχη «διδακτικού» και «διακοσμητικού»

«Νομίζω ότι ο χορός είναι σε δύσκολη θέση μόνο όσον αφορά στη διαμάχη μεταξύ αυτού που θεωρείται διδακτικό και αυτού που θεωρείται ψυχαγωγικό, διακοσμητικό. Υπάρχει μια πολύ χορευτική κουλτούρα. Είναι ολόγυρά μας». Σε μια συνέντευξη που είχε δώσει, ο Φορσάιθ μίλησε με ενθουσιασμό για τη δουλειά της ομάδας του με έναν Ιάπωνα δάσκαλο Budo και πολεμικών τεχνών. «Αντιμετωπίζουμε φυσικές καταστάσεις, όπου αποφεύγεται κάθε μορφής σύγκρουση. Εχει να κάνει με τις διαβαθμίσεις της έντασης, είναι ανεπαίσθητο, φευγαλέο. Μια εμπειρία που άλλαξε τη ζωή μας. Θα έλεγα ότι είναι μια τεχνική release όπου παίρνεις τη δύναμη από τη γη, μέσα από τη σπονδυλική στήλη και μετά την αφήνεις να φύγει… σχεδόν σαν ένα είδος βουδιστικής σκέψης. Ξαφνιάζεις τον εαυτό σου. Και μετά είσαι σε μια κατάσταση όπου όλα μπορούν να συμβούν».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή