Μπορεί να συνυπάρχει ένα αρχαίο λατομείο με ένα σύγχρονο ελαιοτριβείο; Φαίνεται πως μπορεί. Κι ας κινδυνεύουν να χαθούν τα χαράγματα ή να επιβαρυνθούν από μια οχλούσα εγκατάσταση που τα απόβλητά της μάλλον θα αποθαρρύνουν παρά θα παροτρύνουν τον κόσμο να θαυμάσει τα ορατά υπολείμματα. Κι όμως, το λατομείο αυτό δεν είναι τυχαίο. Φαίνεται πως προμήθευε τα υλικά για τις ανάγκες της βίλας του Ηρώδη Αττικού στην Εύα της Λουκούς Κυνουρίας, ένα «χρυσωρυχείο» για την επιστημονική κοινότητα που προσφέρει διαρκώς νέες πληροφορίες για τον πλούσιο ιδιοκτήτη της.
Το ΚΑΣ παρ’ όλα αυτά έδωσε την άδειά του ώστε να ανεγερθεί το ελαιοτριβείο (σε αντίθετη κατεύθυνση από την προτεινόμενη). Ζήτησε βέβαια οι εργασίες κατασκευής να γίνουν χωρίς εκσκαφές θεμελίων, οι σωληνώσεις απορροής των λυμάτων να κατευθύνονται προς τα νοτιοδυτικά, να υποβληθεί μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου, ενώ το τμήμα του αποκαλυφθέντος αρχαίου λατομείου να παραμείνει ορατό και επισκέψιμο, αφού ανασκαφεί και το υπόλοιπο.
«Εχει ενδιαφέρον όμως ότι το συγκεκριμένο μέγεθος λιθοπλίνθων από πωρόλιθο εντοπίζεται και στους τοίχους της λεγόμενης υπόστυλης αίθουσας στο ρωμαϊκό συγκρότημα στην Εύα Λουκούς Κυνουρίας – που μακροσκοπικά είναι από το ίδιο υλικό που βρίσκεται σε απόσταση 1.150 μ. από τη θέση του εντοπισθέντος λατομείου, και η οποία κατά τον ανασκαφέα χρονολογείται στον 1ο αι. μ.Χ. με νεότερες προσθήκες κατά τον 2ο αι. μ.Χ.», σημειώνεται σε σχετικό έγγραφο της αρμόδιας ΕΠΚΑ η οποία είχε εισηγηθεί απαλλοτρίωση ή απευθείας εξαγορά της ιδιοκτησίας «για αρχαιολογικούς σκοπούς».
Πώς έφτασε το θέμα στο ΚΑΣ; Ο ιδιοκτήτης του ακινήτου ήθελε να ανεγείρει ισόγειο ελαιοτριβείο στο χώρο αυτό, κτηματικής περιφέρειας Κ. Δολιανών του Δήμου Β. Κυνουρίας. Σε σχετική αυτοψία διαπιστώθηκε πως τόσο εντός του κτήματος όσο και στις όμορες αυτού ιδιοκτησίες: «υπάρχουν ίχνη λάξευσης – αποκοπής λίθων κανονικού σχήματος, στο φυσικό πορώδη βράχο, ο οποίος εκτείνεται σε όλη την έκταση του ακινήτου και τα οποία θεωρήθηκε ότι παραπέμπουν πιθανώς σε αρχαία λατομική δραστηριότητα». Μάλιστα σε σχετικό έγγραφό της, η ΛΘ ΕΠΚΑ επικαλείται σημειώσεις του Π. Φάκλαρη: «Από εδώ προέρχεται ο πωρόλιθος που χρησιμοποιήθηκε στα κτίρια της Εύας»! Η εφορεία προχώρησε σε καθαρισμό του χώρου, το κόστος του οποίου ανέλαβε με δική του πρωτοβουλία (απέστειλε σχετική επιστολή στις 15/11/2006) ο ιδιοκτήτης του Ι. Φούφας. Στο σημείο λοιπόν του καθαρισμού εντοπίστηκαν -όπως αναφέρεται σε έγγραφο της εφορείας-, εμφανέστερα ίχνη λατομίας, αποκαλύφθηκε τμήμα λατομείου σε μαλακό πέτρωμα, λαξευμένες αύλακες για την περιμετρική ελευθέρωση των λίθων από το πέτρωμα, ενώ στον πυθμένα τους οι αρχαιολόγοι εντόπισαν διαδοχικές κοιλότητες. Μάλιστα, λιθόπλινθοι από τον ίδιο πωρόλιθο εντοπίσθηκαν και στη θέση Κουρμέκι, ένα χιλιόμετρο από την Κουφογή όπου βρέθηκαν αρχαιότητες Ρωμαϊκών και Παλαιοχριστιανικών χρόνων. Πιθανολογείται ότι το λατομείο προμήθευε με πωρόλιθο όχι μόνο την Κουνουρία, αλλά και μέρος της Αρκαδίας και της Λακωνίας. Η εφορεία εισηγήθηκε την απαλλοτρίωση ή την απευθείας εξαγορά: «λόγω της σημασίας των αποκαλυφθέντων καταλοίπων για την πληρέστερη ερμηνεία και κατανόηση του ρωμαϊκού συγκροτήματος στην Εύα Λουκούς Κυνουρίας» αλλά και γιατί «το συγκεκριμένο λατομείο πωρόλιθου είναι το μόνο που έχει εντοπισθεί μέχρι σήμερα στην ευρύτερη περιοχή» που υπάρχουν σημαντικές θέσεις. Ευχόμαστε να μη δούμε άλλον έναν χώρο στον οποίο θα συνυπάρχουν αρχαία με σκουπίδια.
Σεπτέμβριο, με καθυστέρηση το στέγαστρο
Τα ψηφιδωτά που είχαν αποκαλυφθεί χρόνια πριν σύμφωνα με παλιότερη απόφαση του ΚΑΣ, το 2004, έπρεπε να προστατευθούν με στέγαστρο διότι παρουσίαζαν ετοιμορροπίες, διαβρώσεις και αποκολλήσεις εξαιτίας του παγετού και των καιρικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή. Τώρα, σκεπασμένα με γεωύφασμα περιμένουν το στέγαστρο των 4,5 στρεμμάτων που θα έπρεπε να έχει ξεκινήσει. Η κατασκευή του αναμένεται να αρχίσει -εκτός απροόπτου- τον Σεπτέμβριο. Για πολλούς, πάντως, το αρχαίο λατομείο στη θέση Κουφογή θα μπορούσε να προσφέρει υλικό για αναστηλωτικά έργα στην περίφημη έπαυλη του Ηρώδη.
Θυμίζουμε πως τα γλυπτά και τα ψηφιδωτά της έπαυλης που έφερε στο φως ο αρχαιολόγος Θόδωρος Σπυρόπουλος και μελετά ο Γιώργος Σπυρόπουλος, αποκαλύπτουν την προσωπικότητα του ιδιοκτήτη της βίλας, το πάθος του για τη συλλογή έργων αλλά και τον τρόπο που πένθησε τα αγαπημένα του πρόσωπα.