Αλέξανδρος Αρδαβάνης: «Μην ψάξεις νήμα και ειρμό». Εκδόσεις «Αλεξάνδρεια», 2007.
Ο Αλέξανδρος Αρδαβάνης επανέρχεται με την τέταρτη ποιητική του κατάθεση, αφού είχαν προηγηθεί το 2001 η συλλογή «Στο νοητό σύνορο των 160» (Ικαρος), το 2003 «Ως πρόσχημα καταλαλιάς» (Μεταίχμιο) και το 2005 «ασφυκτιονία» (Αλεξάνδρεια). Στα προηγούμενα έργα του η θεματική του προερχόταν από την αγωνία του ατόμου μπροστά στις αιφνίδιες αλλαγές του μικρόκοσμου, τις ολέθριες μεταλλάξεις του, τη βέβαιη προοπτική του θανάτου. Η βία, επίσης, εντός και εκτός, η συναισθηματική αλλά και εξωτερική, ορίζει τις συνιστώσες της ποιητικής του, που πότε είναι εκρηκτική πότε ήρεμη, αλλά βραδυφλεγής. Και ενώ εκεί επικρατούν οι ιδέες και η στοχαστική στάση, εδώ στην τελευταία δουλειά του Αρδαβάνη, πρωταρχικό ρόλο παίζουν οι διαθέσεις και το συναίσθημα, μολονότι δεν απουσιάζει ακόμη και σε αυτήν η στοχαστικότητα έναντι των εσωτερικών και εξωτερικών καταστάσεων, μόνο που τώρα είναι περιβεβλημένη με προσωπικές στιγμές.
Αποκαλυπτικά όνειρα
Στο πρώτο μέρος της συλλογής δίδεται ένα είδος απολογητικής εισαγωγής, αλλά και της ταυτότητας των όσων ακολουθούν, ενώ η έμπνευση αντιστοιχείται με τον ύπνο και τα όνειρα, τα οποία αποκαλύπτουν τις σκοτεινές πλευρές του «εγώ». Η εναλλαγή από την ενοχή στην αθωότητα συνεχίζεται στο δεύτερο μέρος που έχει τον τίτλο «στα χείλη των ρηγμάτων», στο οποίο για άλλη μια φορά αναδύονται αποκαλυπτικά τα όνειρα ανάμεσα στη νύχτα και το φως, την παρουσία του άλλου και την απουσία του. Και τότε ο πρωτοπρόσωπος λόγος γίνεται εξομολογητικός και ερωτικός συνάμα. Οι αμφιβολίες και τα πισωγυρίσματα δεν σταματούν το αιώνιο παιχνίδι της συναισθηματικής κυριαρχίας. Το πάθος και η έλλειψη της απόλυτης ικανοποίησης γίνονται οι κινητήριες δυνάμεις για τη διαρκή αναζήτηση, για το κυνήγι τις ευτυχίας: «έρως μειλίχιος με νανουρίζει απόψε/ σέρνεται το δείλι στο επόμενο φως/ στον ύπνο σέρνομαι υπήκοος της νύχτας/ η αμφιβολία δαγκώνει απαλά τα χαράματα/ μια σουβλιά αφυπνίζει οδυνηρά/ δεν υπάρχει από καιρό/ ποιον αφορά η ηχώ της πύλης που σωριάστηκε τότε;» (ξημερώνει, σ. 7).
Μόνος με την έμπνευση
Οι θησαυροί του υποσυνειδήτου εμπνέουν τον ποιητή, όταν αυτός επιστρέφει από το «ορυχείο του Υπνου», γίνεται πηγή δημιουργίας, κάτι που συναντάται και σε άλλους ποιητές, όπως στην ποίηση του Γιάννη Δάλλα, με χαρακτηριστικό το ποίημα «Γέννηση» (Ο ποιητής και το ποίημα): «Η θύρα ανοίγει και υποδέχεται το θαύμα τρίζοντας/ ανοιγοκλείνει η σαρκοβόρος μήτρα/ για να πετάξει γύρω γύρω ο τραγοπόδης ύπνος μας/ (ο ονειροπλόκος ύπνος μου που υφαντουργεί αινίγματα)/ ο μάγος όρμησε στο βάθος του θαλάμου/ κοίταξε κι έφριξε για τη σπορά που σπάρθηκε». Ονειρα που συμπληρώνουν, αλλά ενίοτε και ανατρέπουν την πραγματικότητα και ο ποιητής μόνος, χωρίς την Ευρυδίκη του, μόνος με την έμπνευση πορεύεται, άλλοτε απελπισμένος από τη ματαιότητα, άλλοτε έμπλεος ελπίδων και προσδοκιών για την κατάκτηση του απολύτου. Τότε, όμως, ο κυνηγός συχνά μετατρέπεται σε κυνηγημένο, ένας Γιάννης Αγιάννης που «αβυσσοδρομεί», καθώς ο «Ιαβέρης», οι κοινωνικές συμβάσεις γίνονται ο ασφυκτικός κλοιός, το αδιέξοδο που επιτείνεται στο σκότος, στην «άλλη» πραγματικότητα, εκείνη των ειδώλων, όπου όλα φαίνονται παραμορφωτικά και η αναζήτηση επικοινωνίας, το στήσιμο της γέφυρας ανάμεσα στα δύο φύλα, που αιωνίως βρίσκονται σε διαπάλη, εξακολουθεί να είναι στα ζητούμενα.
Στο τρίτο μέρος της συλλογής, στη «νομή του ημισκότους» κυριαρχεί η νοσταλγία για ό,τι πολύτιμο χάθηκε στην αρένα του χρόνου, που όλα τα φθείρει και τα παρασέρνει στο διάβα του. Η θλίψη στο ποίημα «Post coitum» (Post coitum omne animal triste, όπως έλεγαν οι Λατίνοι για τη μελαγχολία μετά τη συνουσία, κάτι που ειρωνεύτηκε ο Κάφκα) συναντά τον φόβο της πλήξης σε ένα άλλο ποίημα με τον τίτλο «La noia post adolescenza», το αίσθημα του κορεσμού, που δημιουργεί στο άτομο αγωνία και βάσανο.
Λόγος ασθματικός
Στο τέταρτο μέρος «σπάθες μου πού;», ο λόγος γίνεται ακόμα πιο ασθματικός, και βασίζεται σε εικόνες της καθημερινότητας, για να μετατραπεί σιγά σιγά σε μια πιο εσωτερική υπόθεση.
Το κενό και η εσωτερική ερημιά που απομένει μετά το τέλος των σχέσεων, εξισώνεται με την εικόνα της λάμψης και της φωτισμένης διαφήμισης. Αλλωστε, η διαπίστωση ότι η καθημερινότητα έχει γρήγορους ρυθμούς οδηγεί τον «αφηγητή» σε διαρκή αναζήτηση, με αποτέλεσμα να μην απολαμβάνει τις μικρές χαρές που προσφέρει η ζωή. Τότε οι δραστηριότητες γίνονται οριακές και το τέλος, το απάνεμο λιμάνι όλο και απομακρύνεται: «Τι εκτυφλωτική σκοτεινιά θεέ μου / απ’ όπου κι αν φωτίζεις» (μονολογώ).
Σ’ αυτήν την εκρηκτική ποιητική συλλογή η στίξη είτε απουσιάζει είτε χρησιμοποιείται με φειδώ. Η απουσία πολύ συχνά της τελείας αφήνει μετέωρο το τέλος ή αυτό εφάπτεται της αρχής -όπως συνέβη και στη συλλογή «ασφυκτιονία», με τρόπο ώστε να επιτείνεται η αβεβαιότητα και τα δίσημα στοιχεία για όσα γνωρίζει κανείς ή νομίζει ότι γνωρίζει.
Τα σχέδια της Δήμητρας Σιατερλή είναι ευαίσθητα και υποστηρίζουν τη θεματική του Αρδαβάνη.