Ακόμα μια φορά, η Ιστορία γράφεται από τους νικητές…

Ακόμα μια φορά, η Ιστορία γράφεται από τους νικητές…

2' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οι εμφύλιοι ούτε πεθαίνουν εύκολα ούτε προσφέρονται για ανέξοδες και ουδέτερες ερμηνείες. Είναι γεγονός ότι για πολύ καιρό η προσέγγιση των τραυματικών γεγονότων των ετών 1943-1949 ήταν δύσκολο να απαγκιστρωθεί από ιδεολογικές και πολιτικές φορτίσεις. Εις πείσμα της βαθμιαίας αλλαγής των πολιτικών συγκυριών, οι έμμονες συλλογικές μνήμες της τραγωδίας σφράγιζαν τον λόγο και οριοθετούσαν τις ερμηνείες. Ακόμη και εκ των υστέρων, ο εμφύλιος εγκαλούσε στη συμβολική και ηθική ταύτιση και στη φαντασιακή συμμετοχή. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, η μάχη της εμφυλιολογικής ιστοριογραφίας εντασσόταν ανυπόκριτα και απερίφραστα στις τρέχουσες πολιτικοϊδεολογικές αντιθέσεις ανάμεσα στην Αριστερά και στη Δεξιά. Για όσο καιρό το κοινωνικό ζήτημα βρισκόταν ακόμη στην ημερήσια διάταξη της πολιτικής ζωής, ο αναίμακτος εμφύλιος των ιστορικών ιδεών συνεχιζόταν ακάθεκτος.

Τα τελευταία χρόνια, τα πράγματα αλλάζουν άρδην. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην πάροδο του χρόνου, στην άμβλυνση των παθών και στην εξασθένηση της άμεσης μνήμης. Μια νέα γενιά ερμηνευτών αποδύεται σε μια ευρύτερης εμβέλειας επιχείρηση απομυθοποίησης και αποστασιοποίησης από τις βαριές σκιές του πρόσφατου συγκρουσιακού παρελθόντος. Στο όνομα της «καθαρής» επιστήμης πολλαπλασιάζονται οι ουδέτερες και ακριβοδίκαιες προσεγγίσεις που θέλουν να θεμελιώνονται αποκλειστικά στην αντικειμενική καταγραφή και στην αποϊδεολογικοποιημένη καταμέτρηση των περιστατικών. Αποφεύγοντας τις παγίδες της παρελθούσας στράτευσης, οι νέοι ερμηνευτές ισχυρίζονται πως απεικονίζουν τα γεγονότα «όπως πραγματικά ήσαν». Ομως, στην πραγματικότητα, οι νέες αυτές προσεγγίσεις δεν είναι λιγότερο προκατειλημμένες και ιδεολογικές από εκείνες τις οποίες υποτίθεται πως αναιρούν ή υπερβαίνουν. Πάντα, η αέναη μάχη της ιστορικής αφήγησης αντανακλά τη συγκυρία και εκφράζει τα τρέχοντα διακυβεύματα. Η τρέχουσα αποστασιοποιημένη ανάλυση των γεγονότων του εμφυλίου ούτε είναι, λοιπόν, ούτε όμως και θα μπορούσε να είναι ουδέτερη και απροκατάληπτη. Ευλόγως, οι νέες συνταγές της ιστοριογραφίας αντιστοιχούν με απόλυτη ακρίβεια στις κυρίαρχες ιδεολογικές δομές που αναδύθηκαν μετά την τομή του 1989.

Πράγματι, εφεξής η νέα μονόδρομη σκέψη θεμελιώνεται στις αμετακίνητες πλέον παραδοχές ότι, τόσο στο παρόν όσο και στο παρελθόν, οι εν γένει κοινωνικές συγκρούσεις δεν είναι παρά παρεκκλίσεις από τον οικουμενικά παραδεκτό «ορθό λόγο», ότι οι κοινωνικές τάξεις ονομάστηκαν μόνον υπό το κράτος πρόσκαιρων παραμορφωτικών ιδεοληψιών και ότι η ευρύτερη συναίνεση γύρω από το αγοραίο laissez faire αποτελεί το αμετακίνητο διαχρονικό απαύγασμα της φιλελεύθερης δημοκρατικής εκλογίκευσης. Οσοι λοιπόν επιχείρησαν ή επιχειρούν να αναστρέψουν την εκπεφρασμένη ετυμηγορία του υπεριστορικού λόγου μπορούν να αντιμετωπίζονται ως εξ αντικειμένου φορείς ενός ιστορικού, άρα και ηθικού παραλογισμού, άρα και ηθικού παραλογισμού, που οδήγησε και οδηγεί στην αταξία, στην κοινωνική παραβατικότητα και δυνάμει στο έγκλημα.

Υπό τους όρους αυτούς, και στο μέτρο ακριβώς που αποκρύπτει -ή ίσως και αγνοεί- την πολιτικοϊδεολογική της προϊδέαση, η επιχειρούμενη απομυθοποίηση είναι πιο μονομερής αλλά και πιο αποτελεσματική από εκείνες που προηγήθηκαν. Ακόμα μια φορά, η ιστορία γράφεται από τους νικητές, οι οποίοι όμως μπορούν πια να καλύπτουν τον ιδεοληπτικό φανατισμό τους πίσω από τους πέπλους της αυτάρεσκης ιστορικής τους αυτοπεποίθησης. Με αυτή την έννοια, το υπό επαγγελίαν «τέλος της ιστορίας» καλείται να σηματοδοτήσει το τέλος μιας περιττής και αναχρονιστικής, υποτίθεται, συγκρουσιακής ιστοριογραφίας. Στις ισοπεδωμένες και εργαλειακές κοινωνίες αρμόζουν μόνον ισοπεδωτικές και «πολιτικά ορθές» αφηγήσεις.

Ο κ. Κωνσταντίνος Τσουκαλάς είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή