Οι διακοπές είναι πάντα ευκαιρία για αναγνώσματα περασμένα, για βιβλία που δεν προλάβαμε καν να κοιτάξουμε ή για κάποια παλαιότερα, που κάποια στιγμή μάς καλούν να τα ξαναπροσέξουμε. Ιδιαίτερα για όσους το βιβλίο είναι και επαγγελματική ενασχόληση, οπότε η ανάγνωση είναι μια διαδικασία επιβεβλημένη και συχνά βιαστική και αγχωτική.
Ετσι, ανάμεσα στα βιβλία που έβαλα στη βαλίτσα μου για τις διακοπές, ήταν και δύο παλαιότερα: «Η κάθοδος των εννιά» του Θανάση Βαλτινού (Εστία) και ο «Επιτάφιος θρήνος» του Γιώργου Ιωάννου (Κέδρος). Γραμμένη το 1963 (εκδόθηκε το 1978) «Η κάθοδος των εννιά» περιγράφει την αγωνιώδη πορεία 9 ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού, στην Πελοπόννησο, που επιδιώκουν να ξεφύγουν από τους διώκτες τους. Γνωστή η υπόθεση του βιβλίου, πολυδιαβασμένη και πολυσχολιασμένη η νουβέλα-σταθμός στη νεότερη πεζογραφία, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο.
Ο Θανάσης Βαλτινός καταφέρνει, σε 73 μόλις σελίδες, να κάνει τον αναγνώστη να καρδιοχτυπήσει, να ταυτιστεί, συχνά, με τις απελπισμένες προσπάθειες των εννιά να ξεφύγουν, να βρουν νερό, να ξαποστάσουν μια στάλα, να αρπάξουν ένα ξεχασμένο ξεροκόμματο, να προσπαθήσουν να ζήσουν. Μια επισήμανση: η ντοπιολαλιά που χρησιμοποιούν οι ήρωες του βιβλίου περιέχει αρκετές άγνωστες (πλέον) λέξεις για τους γεννημένους στις πόλεις νεότερους αναγνώστες: κάλντισε, ψηφώματα, μπαΐρι, τσουγκάρι κ. ά. Ενα σύντομο γλωσσάρι σε μια επόμενη έκδοση ίσως θα ήταν και χρήσιμο και αναγκαίο.
Τα πεζογραφήματα του Γιώργου Ιωάννου, και στον «Επιτάφιο θρήνο», μας μεταφέρουν στο σύμπαν του, εκείνο το δειλό, το αθόρυβο, το παθιασμένο, το τρυφερό και σκληρό συνάμα. Τον κόσμο όπου συναντάμε καλοσχηματισμένα σώματα (ανδρικά κυρίως) και καταπιεσμένες ερωτικές επιθυμίες. Σκοτεινά και βρωμερά σημεία της πόλης (της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης) και βουλιαγμένες στη ρουτίνα γειτονιές της επαρχίας. Παντού, όμως, οι άνθρωποι έχουν πάθη, έχουν καημούς, στραπατσαρισμένες ζωές και πασχίζουν για λίγες στιγμές χαράς. Δεκατρία διηγήματα, μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης, αποτελούν αυτήν τη συλλογή, όπου αναγνωρίζουμε πολλούς σταθμούς της προσωπικής διαδρομής του Γιώργου Ιωάννου. Ενα ιδιόρρυθμο, υπόγειο χιούμορ διαποτίζει πολλά από τα κείμενα και, μαζί με το βύθισμα της πραγματικότητας στο όνειρο, αποτελούν ιδιαίτερες πινελιές μιας γραφής· μιας γραφής που εξακολουθεί να αφορά πολλούς.
Δεν κομίζω γλαύκα ες Αθήνας, όμως είναι μεγάλη αναγνωστική χαρά η συνάντηση με παλαιότερα κείμενα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Οταν μάλιστα δεν έχουν χάσει τίποτα από τη δροσιά της πρώτης ανάγνωσης.
