Ναι ή όχι; Δεν είναι δημοψήφισμα αλλά οι Βενετσιάνοι έχουν επιτέλους μέσα στην πόλη τους ένα θέμα να τους προκαλέσει, και αυτό δεν είναι η βύθιση της πόλης ούτε το άρωμα των καναλιών. Η νέα γέφυρα Καλατράβα στην καρδιά της παλιάς πόλης δεν έχει ακόμη αποκτήσει όνομα και δεν έχει ακόμη εγκαινιαστεί. Αλλά, καθώς τοποθετήθηκε πριν από λίγες ημέρες το κεντρικό της κομμάτι, αυτό που της έδωσε σάρκα και μορφή, και ήρθε και «κλείδωσε» (όπως κατ’ αντιστοιχία το στέγαστρο στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας) υπήρχαν πολλοί που κρατούσαν την ανάσα τους. Ηταν η πρώτη φορά, που η Βενετία υποδεχόταν το «νέο» μέσα στα πνευμόνια της, ήταν η πρώτη φορά που σαν καλομαθημένη κόρη έπαιρνε το ρίσκο του «έξω» κόσμου.
Η γέφυρα του Σαντιάγο Καλατράβα, σαν ένα τόξο από κόκκινο ατσάλι πάνω από τα νερά του Μεγάλου Καναλιού, είναι ένα ήπιο άλμα στον 21ο αιώνα. Μαζί της φέρνει μεγάλη συγκίνηση και μία σειρά από ερωτήματα. Δεν πιέζουν για απαντήσεις αλλά πλανώνται στον αέρα και ίπτανται γεμίζοντας ένταση τη Βενετία, που τόλμησε να μην μείνει παγωμένη, σαν πετρωμένο μουσείο, στον χρόνο.
Υπήρξαν, και ενδεχομένως υπάρχουν ακόμη, διαφωνίες. Η γέφυρα – σαν ένα γνήσιο «γεφύρι της Βενετιάς» – χτιζόταν για χρόνια και ήταν μία προσωπική επιτυχία του Καλατράβα να πετύχει τη συμφωνία με τις αρχές της πόλης. Μπορεί εν τέλει το κόστος κατασκευής να φούσκωσε κοντά στα 14 εκατομμύρια δολάρια, αλλά όσο η γέφυρα έπαιρνε μορφή και από ένα βλάσφημο τόξο γινόταν σταδιακά ένας μαγνήτης για το μέλλον, οι φωνές καταλάγιασαν και σήμερα όσοι εκφράζουν αντιρρήσεις το κάνουν περισσότερο από διάθεση να μην επιδοκιμάσουν το καινούργιο πριν αυτό δοκιμαστεί. Αυτές οι επιφυλάξεις, αναμενόμενες – ίσως και ευεργετικές – δεν μετριάζουν την ικανοποίηση του Σαντιάγο Καλατράβα που πέτυχε να χτίσει εκεί που ονειρεύτηκαν ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ και ο Λε Κορμπιζιέ αλλά τους το αρνήθηκαν.
Κάτι έχει αλλάξει. Σε δήλωσή του στους «Νιου Γιορκ Τάιμς», ο Σαλβατόρε Βέντο, υπεύθυνος για την επίβλεψη του έργου, θυμίζει την περίπτωση του Πύργου του Αϊφελ. «Αμφισβητήθηκε έντονα αλλά σήμερα είναι το σήμα κατατεθέν του Παρισιού. Με τον καιρό νομίζω ότι το ίδιο θα συμβεί και με τη γέφυρα στη Βενετία. Θα χωνευτεί στην ιστορία της πόλης». Είναι μεγάλη δύναμη η αίσθηση ότι προσθέτεις στην ιστορική γραμμή μίας πόλης σαν τη Βενετία. Στην Ιταλία, όπου υπάρχει συγκεντρωμένος ο μεγαλύτερος πολιτιστικός πλούτος στην Ευρώπη σύμφωνα με τις λίστες της Unesco, οι παλιές της πόλεις, η Ρώμη, η Φλωρεντία και η Βενετία (για να αρκεστούμε σε όσες είναι οι βασικοί προορισμοί του μαζικού τουρισμού) είχαν επιδείξει επί μακρόν μεγάλη αντίσταση στην υποδοχή της νέας αρχιτεκτονικής. Δεν ήταν επιθυμητή, για πολλούς όχι αναγκαία. Επιπλέον, το προφίλ αυτών των πόλεων που, όσο καμιά άλλη, έχουν ταυτιστεί με την Αναγέννηση και το Μπαρόκ δεν είχε ανάγκη τη βοήθεια των αρχιτεκτονικών καινοτομιών για να αποκτήσει αίγλη ή για να ανανεώσει το διεθνές του στίγμα. Η Βενετία είναι μία πόλη που ευημερεί από τον τουρισμό. Για ποιο λόγο θα χρειαζόταν μία γέφυρα με την έστω τιθασευμένη γλώσσα του Σαντιάγο Καλατράβα;
Η γέφυρα χτίστηκε φυσικά για να εξυπηρετήσει έναν πρακτικό σκοπό. Συνδέει τον σιδηροδρομικό σταθμό με την καρδιά της πόλης. Είναι ένας ακόμη περίπατος με ωραία θέα προς τα κανάλια με τους τρούλους. Ο συμβολισμός της γέφυρας Καλατράβα είναι βέβαια κατά πολύ ανώτερος σε σημασία από την πρακτική της αξία. Ο Καλατράβα, με δέος σχεδόν, όπως φαίνεται από δηλώσεις του, εμφύτευσε αυτόν τον ατσαλένιο μίσχο στην καρδιά της πόλης των Δόγηδων που από σεβασμό θα ντύσει σε σημεία με μάρμαρο από την Ιστρια. Καθώς η Βενετία αποτολμά να εισέλθει στον σύγχρονο κόσμο με ένα έργο που σε 100 χρόνια θα είναι ενσωματωμένο στη φυσιογνωμία της (όπως και σήμερα τα κάποτε βέβηλα κτίρια του 19ου αιώνα) στέλνει σήματα διεθνώς. Η Βενετία ψιθυρίζει σήμερα ότι η συνύπαρξη του αιωνίως αποδεκτού με το άγουρο αλλά φιλόδοξο παρόν μπορεί να είναι ελκυστική. Τη συνύπαρξη την φοβούνται όσοι δεν είναι σίγουροι για τον εαυτό τους – και η Βενετία επιτρέπεται να έχει αυτοπεποίθηση. Ο 21ος αιώνας, που οι μελλοντικές γενιές θα νοσταλγούν και θα μάχονται υπέρ ή εναντίον του, οφείλει να αφήσει τα ίχνη του σε πόλεις που ως πρόσφατα θεωρούνταν ανέγγιχτες. Αλλά ο χρόνος κυλάει για όλους.
