Μία ομάδα ακτιβιστών καλλιτεχνών αγωνίζεται για να σώσει το Τείχος του Βερολίνου. Οσες εκατοντάδες μέτρα, όμως, διασώθηκαν, προστατεύονται ήδη από την Επιτροπή Μνημείων του Βερολίνου και επισήμως από το 2001, όταν συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από τότε που υψώθηκε το Τείχος. Τότε γιατί ο αγώνας;
Η αγωνία των ακτιβιστών υπέρ της πόλης του Βερολίνου αφορά τα 106 γκράφιτι που απλώνονται σε μήκος 1,3 χλμ. και που μπορεί κανείς να τα δει ακόμη σ’ εκείνο το κομμάτι του Τείχους που, περήφανα, έχει αποκληθεί East Side Gallery.
Ηταν το 1990, μέσα στο πανδαιμόνιο της ευφορίας, που καλλιτέχνες από διάφορες χώρες ήρθαν στο Βερολίνο και ζωγράφισαν τα δικά τους γκράφιτι. Ηταν η αποτύπωση της ελευθερίας πάνω στο ίδιο το φυσικό λείψανο της πιο ακραίας καταστολής. Τώρα, πολλά από αυτά έχουν αλλοιωθεί ή κινδυνεύουν με καταστροφή έτσι όπως είναι εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες και στις διαθέσεις του καθενός. Τα γκράφιτι του Τείχους είναι η πιο φορτισμένη τέχνη του δρόμου στον κόσμο.
Διεκδικητές
Αυτή τη δύναμη θέλουν να διασώσουν όσοι αγωνίζονται να πιέσουν τις αρχές του Βερολίνου να πάρουν μία οριστική απόφαση. Το κομμάτι αυτό του Τείχους ανήκει στο δημόσιο όπως και η γη που το περιβάλλει, αλλά πολύ πιθανόν όχι για πολύ ακόμη. Η γη αυτή -προς τον ποταμό Spree- ήταν ώς το 1945 διαμερίσματα και ένα ζωντανό κομμάτι του Βερολίνου. Υπήρχαν ιδιοκτήτες που έχασαν την περιουσία τους μετά τη διαίρεση της πόλης. Κι αν οι ίδιοι δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή, υπάρχουν απόγονοι και υποψήφιοι διεκδικητές. Τα πράγματα έχουν πολλές όψεις πάντα, γι’ αυτό και το θέμα είναι ανοικτό σε πολλές προσεγγίσεις.
Η ύπαρξη του Τείχους βέβαια σε αυτό το κομμάτι του Βερολίνου αποθαρρύνει οποιονδήποτε επενδυτή, που, φυσικά, δεν θέλει να εμπλακεί σε περίπλοκες νομικές διαδικασίες, αλλά από την άλλη διαιωνίζεται μία εκκρεμότητα. Το 1993 είχε προκηρυχθεί αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για τη δημιουργία πάρκου και οικιστικής ζώνης και νικητής ήταν ο διάσημος Γερμανο-Αμερικανός αρχιτέκτων Helmut Jahn, ο οποίος μάλιστα πρότεινε την ένταξη της East Side Gallery στο πάρκο. Το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε. Το 2000 η πόλη του Βερολίνου προχώρησε στην αποκατάσταση του 1/3 της East Side Gallery, αλλά το υπόλοιπο κομμάτι είναι ανοικτό στη φθορά 17 χρόνια μετά τη δημιουργία του.
Το φιλί
Ενα από τα γκράφιτι στο Τείχος είναι τόσο διάσημο πλέον που είναι σύμβολο της πολιτικής ποπ κουλτούρας. Είναι το φιλί του Λεονίντ Μπρέζνιεφ και του Εριχ Χόνεκερ, σ’ έναν ασπασμό που αποτυπώθηκε με τα χρώματα της τέχνης του δρόμου ως βουβό σχόλιο πικρής ειρωνείας.
Η αποκατάσταση των γκράφιτι είναι όμως ένα μικρό κομμάτι του οράματος όσων αγωνίζονται. Στόχος είναι η δημιουργία ενός «Οίκου» της East Side Gallery, που δεν θα λειτουργεί ως στατικό μουσείο, αλλά περισσότερο ως ένα φόρουμ ελευθερίας. Η έμφαση θα δίνεται στην καλλιτεχνική διερεύνηση της έννοιας των «ορίων», των «διχασμών» και των «αποτμήσεων».
Εναλλακτικό μνημείο
Οι αρχιτέκτονες Αντρέα Σάλγκε και Μπάρμπαρα Σουλτς προωθούν την ιδέα ήδη από το 1999. Εχουν τη βοήθεια του Kani Alavi, ο οποίος ως πρόεδρος των ακτιβιστών καλλιτεχνών, έχει οργανώσει τη θεωρητική υποστήριξη της ιδέας πριν ακόμη αυτή εκφραστεί αρχιτεκτονικά. Αν γίνει αποδεκτή η πρότασή τους, που πρόσφατα πήρε μεγάλη προβολή από την «Ελ Παΐς», το Βερολίνο θα έχει ένα εναλλακτικό μνημείο ελευθερίας, που θα βασίζεται στην έννοια της ρευστότητας και της διαρκούς κίνησης και αλλαγής καθώς θα μνημονεύει το πιο αποτρόπαιο σύμβολο διχασμού και βίας στη νεότερη Ευρώπη.
