Βέρα Νεοϋορκέζα, η Νίνα Μπέρμαν πέρασε από τη δημοσιογραφική σχολή του Κολούμπια, αλλά την κέρδισε η φωτογραφία. Συνεργάστηκε με μεγάλα έντυπα και εφημερίδες (Time, National Geographic, New York Times, Paris Match, Stern κ.ά.), και μετά το ξέσπασμα του πολέμου στο Ιράκ, ξεκίνησε ένα πρότζεκτ φωτογράφισης τραυματισμένων βετεράνων. Εξέδωσε τις φωτογραφίες στο άλμπουμ «Purple Hearts» μαζί με συνεντεύξεις των απομάχων. Οι φωτογραφίες έκαναν το γύρο της Αμερικής μέσα από σειρά εκθέσεων, με πιο πρόσφατη αυτήν στην γκαλερί Jen Beckman, στο Μανχάταν. Η «Κ» συνομίλησε με την Μπέρμαν για τη σκληρή πραγματικότητα που ακολουθεί τον στρατιώτη μετά τον πόλεμο.
– Πώς ξεκίνησε αυτή η ιδέα; Τι δυσκολίες συναντήσατε;
– Το 2003 ξεκίνησα τη δημοσιογραφική έρευνα, βρήκα μόνη μου τους βετεράνους χωρίς να απευθυνθώ στους υπεύθυνους του στρατεύματος. Οι περισσότεροι ήταν πρόθυμοι να μιλήσουν για την τραυματική τους εμπειρία.
– Εχετε πάντως εμπειρία πολεμικών ανταποκρίσεων στη Βοσνία και το Αφγανιστάν…
– Οι αποστολές στη Βοσνία και το Αφγανιστάν αφορούσαν τους γυναικείους πληθυσμούς, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλεία πολέμου. Στην περίπτωση της Βοσνίας, αυτό σήμαινε τους μαζικούς βιασμούς Μουσουλμάνων γυναικών από σερβικές δυνάμεις. Στο Αφγανιστάν, η καταπίεση των γυναικών από τους Ταλιμπάν θεωρείτο απαραίτητη για την υπεράσπιση των αξιών του Ισλάμ. Η πολεμική ανταπόκριση είναι συχνά μια ανδρική υπόθεση και θέμα της οι μάχες. Εμένα με ενδιαφέρουν οι προσωπικές ιστορίες.
– Ορισμένοι από τους βετεράνους δεν είχαν μετανιώσει για τη συμμετοχή τους στον πόλεμο. Σας εξέπληξε αυτό;
– Πολύ. Συνειδητοποίησα όμως ότι για πολλούς η πρώτη φορά στη ζωή τους που αισθάνθηκαν χρήσιμοι ήταν στο στρατό. Τους είπαν ότι υπερασπίζονται τη χώρα τους, παίρνοντας εκδίκηση για την 11η Σεπτεμβρίου, ενώ ανέπτυξαν ισχυρά αισθήματα συντροφικότητας. Κάποιοι νιώθουν ένοχοι που γύρισαν. Τους ρώτησα εάν θα επέστρεφαν αν οι φίλοι τους δεν ήταν πια εκεί και είπαν όχι, οπότε κατάλαβα ότι αυτό που τους έλειπε ήταν οι φίλοι τους και η εικόνα του εαυτού τους πριν από τον τραυματισμό. Πρόκειται για μια πολύ σύνθετη ψυχολογία και προσπάθησα να τους προσεγγίσω με την ίδια ματιά.
– Στο βιβλίο υπάρχει μόνο μία γυναίκα τραυματίας. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε έναν ανάπηρο, παραμορφωμένο άνδρα από μια γυναίκα;
– Δυσκολεύτηκα να βρω γυναίκες τραυματίες γι’ αυτό και δεν υπάρχουν άλλες. Δεν ξέρω αν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε έναν τραυματισμένο άνδρα και μια γυναίκα. Καλή ερώτηση. Πρόσφατα, μια ανάπηρη γυναίκα βετεράνος, έθεσε υποψηφιότητα για το Κογκρέσο. Ούσα γυναίκα και ακρωτηριασμένη, δεν κατάφερε πολλά πράγματα. Εάν ξεκινούσα τώρα τη φωτογράφιση γυναικών βετεράνων, θα με ενδιέφεραν αυτές που κακοποιήθηκαν σεξουαλικά, συχνό φαινόμενο στους κόλπους των ενόπλων δυνάμεων. Προσπάθησα να το κάνω πριν από λίγα χρόνια, αλλά το περιοδικό όπου εργαζόμουν πάγωσε το θέμα, κάτι που για μένα ισοδυναμεί με δειλία.
– Και η ανταπόκριση των Αμερικανών στις φωτογραφίες;
– Εχω δείξει τις φωτογραφίες σε σχολεία όπου αξιωματικοί στρατολογούν νεαρούς μέσα από τις τάξεις τους. Αφού είδαν τις φωτογραφίες, κάποιοι μαθητές αρνήθηκαν να καταταχτούν. Αλλοι έβαλαν τα κλάματα. Εχουν έρθει απόστρατοι αξιωματικοί να δουν τις φωτογραφίες με τα οκτάχρονα παιδιά τους, όχι μόνο στη Νέα Υόρκη ή άλλες φιλελεύθερες πολιτείες, απ’ όλη τη χώρα. Οι φωτογραφίες μου αποτελούν αδιάσειστο τεκμήριο της ανθρώπινης απώλειας εν καιρώ πολέμου. Δεν υπάρχει καμία δόξα, καμία έκρηξη αδρεναλίνης, καμία νίκη. Οι περισσότερες εικόνες δείχνουν τους τραυματίες τη στιγμή που μεταφέρονται από τη γραμμή του πυρός, στα χέρια των συντρόφων τους, να τους φροντίζουν γιατροί σε κάποιο νοσοκομείο, με κάποιον αγαπημένο να στέκει στο πλάι. Αυτό σε κάνει να σκέφτεσαι ότι όλα θα πάνε καλά με αυτό το παιδί, είναι ένας ήρωας. Σκόπιμα δεν υπάρχει τίποτε απ’ όλα αυτά στις δικές μου φωτογραφίες. Γι’ αυτό ίσως ο κόσμος σοκάρεται με αυτές.