«Θυμηθείτε τη Μαρία Αντουανέτα»

«Θυμηθείτε τη Μαρία Αντουανέτα»

4' 17" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Thomas Ρiketty

Η οικονομία των ανισοτήτων

μετ.: Ελίζα Παπαδάκη

εκδ. Πόλις, 2007

Το ζήτημα των εισοδηματικών ανισοτήτων ανεβαίνει κατακόρυφα στην πολιτική και θεωρητική ατζέντα το τελευταίο διάστημα. Μάλιστα, το «σηκώνουν» ακόμη και αυτοί από τους οποίους δεν θα το περίμενε κανείς, οι επικεφαλής οικονομολόγοι των αμερικανικών επενδυτικών τραπεζών Merril Lynch και Morgan Stanley, Ρίτσαρντ Μπερνστάιν και Στίβεν Ρόουτς αντίστοιχα, ή, πιο συγκρατημένα, ο ΟΟΣΑ και ο πρόεδρος της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας Federal Reserve, Μπεν Μπερνάνκι.

Λόγια οικονομολόγων

«Το πολιτικό σκηνικό φαίνεται ότι αλλάζει σε όλον τον κόσμο. Κοινό αίτημα είναι η αντιστροφή των εισοδηματικών ανισοτήτων που, σε αρκετές χώρες, είναι οι μεγαλύτερες που έχουν καταγραφεί στη σύγχρονη ιστορία», έγραφε στις αρχές του έτους ο κ. Μπερνστάιν, προειδοποιώντας ότι «τέτοιες καταστάσεις προκαλούν γενικά αστάθεια και μπορεί να οδηγήσουν σε πολιτική αλλαγή· θυμηθείτε τη Μαρία Αντουανέτα». «Η παγκοσμιοποίηση δεν έχει λειτουργήσει ακριβώς όπως διαφημίστηκε, δηλαδή με οφέλη για όλους. Τα εισοδήματα των εργαζομένων στις ανεπτυγμένες χώρες συμπιέστηκαν εξαιρετικά υπέρ των κερδών του κεφαλαίου» έγραφε την ίδια περίοδο και ο κ. Ρόουτς συνεχίζοντας: «Πρόκειται για μια πανίσχυρη ασυμμετρία των συνεπειών της παγκοσμιοποίησης και του διεθνούς ανταγωνισμού στις σημαντικότερες βιομηχανικές οικονομίες του κόσμου – δηλαδή υψηλό ρεκόρ στις αποδόσεις του κεφαλαίου και χαμηλό ρεκόρ στις αμοιβές των εργαζομένων».

Ακόμη και ο ΟΟΣΑ τόνιζε πολύ πρόσφατα ότι κάτι πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις πριν ο κόσμος στραφεί ολοκληρωτικά εναντίον της παγκοσμιοποίησης. Πιο καθησυχαστικός ήταν ο κ. Μπερνάνκι της Fed, αλλά πάντως παραδέχτηκε ότι υπάρχει αύξηση της ανισότητας και ότι «δεν είναι πρόσφατη τάση αλλά καταγράφεται τουλάχιστον τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, αν όχι και περισσότερο». «Η κατανόηση των αιτιών της μακροχρόνιας τάσης για περισσότερη ανισότητα παραμένει πρόκληση για τους οικονομολόγους και τους πολιτικούς» σχολίασε ο ίδιος.

Δέκα χρόνια πριν

Επομένως, η ελληνική έκδοση του βιβλίου του Γάλλου οικονομολόγου Τομά Πικετί (Thomas Piketty) «Η οικονομία των ανισοτήτων» δεν θα μπορούσε να έρθει σε πιο επίκαιρη στιγμή. Δέκα χρόνια νωρίτερα, όταν είχε γίνει η πρώτη από τις πέντε γαλλικές εκδόσεις του βιβλίου, το σύστημα είχε ακόμη μεγάλη δυναμική: ναι μεν οι ανισότητες είχαν αρχίσει να γίνονται ορατές και με το παραπάνω, αλλά ακόμα είτε οι «κερδισμένοι» ήταν περισσότεροι από τους «χαμένους» είτε, τέλος πάντων, η ηγεμονία των νεοφιλελεύθερων ιδεών σκέπαζε την οποιαδήποτε συζήτηση.

Ο Πικετί είναι ιδιαίτερα νέος, γεννήθηκε το 1971, αλλά και… βιαστικός, καθώς έχει κάνει ήδη μια μεγάλη καριέρα. Σε ηλικία μόλις 34 ετών, το 2005, ανέλαβε με τον Daniel Cohen τη διεύθυνση της Ecole d’ Economie de Paris – του νέου οικονομικού πανεπιστημίου του Παρισιού, στο οποίο συνενώθηκαν τμήματα οικονομικών επιστημών και ερευνητικά κέντρα από διάφορα πανεπιστήμια. Είναι απόφοιτος της Ecole Normale Superieure και διδάκτωρ του London School of Economics. Εχει συγγράψει πέντε βιβλία και πολλές δεκάδες επιστημονικά άρθρα. Εξέδωσε την «Οικονομία των ανισοτήτων» μόλις 26 ετών και ήταν το δεύτερο βιβλίο του.

Εισόδημα και εργασία

Πρόκειται για ένα σύντομο αλλά περιεκτικό βιβλίο 190 σελίδων, όπου αναπτύσσονται οι εμπειρικές και θεωρητικές όψεις των οικονομικών ανισοτήτων στις σύγχρονες κοινωνίες καθώς και οι επιλογές πολιτικής. Αναλύει διεξοδικά τα προβλήματα στη μέτρηση των ανισοτήτων, τις όψεις της ανισότητας κεφαλαίου – εργασίας και μεταξύ των εισοδημάτων της εργασίας και παρουσιάζει τα εργαλεία της αναδιανομής. Ο Πικετί έχει μια εξαιρετική ικανότητα να εξετάζει κάθε φορά το δέντρο χωρίς να χάνει το δάσος, να εστιάζει σε συγκεκριμένα φαινόμενα και να επιστρέφει στη συνολική εικόνα. Στο μεγαλύτερο μέρος του διαβάζεται με ευκολία και από μη οικονομολόγους, ενώ εξαιρετική είναι η μετάφραση της Ελίζας Παπαδάκη βρίσκοντας ικανοποιητικές λύσεις στους δεκάδες νεολογισμούς που περιέχει πλέον σχεδόν κάθε οικονομικό βιβλίο.

Μια πρώτη σημαντική διαπίστωση του Πικετί είναι ότι το άνοιγμα μεταξύ των πλουσίων και των φτωχών της ίδιας χώρας είναι 1 προς 3-4 και μεταξύ πλουσίων και φτωχών χωρών 1 προς 10. Μια άλλη ότι η κατανομή εισοδήματος μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας είναι σε γενικές γραμμές σταθερή σε μια μακρά περίοδο 130 ετών τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ. Επιπλέον σημειώνει ότι «η συγκέντρωση του πλούτου και των εισοδημάτων κεφαλαίου ουδέποτε επανήλθε στο αστρονομικό επίπεδο που βρισκόταν τις παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου». Πιθανόν στα δέκα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει να έχουμε πλησιάσει περισσότερο στην κατάσταση αυτή. Οι σύγχρονες κοινωνίες, γράφει έγκαιρα, έχουν γίνει κοινωνίες στελεχών όπου η κορυφή κυριαρχείται από άτομα που ζουν από εισοδήματα εργασίας και όχι κεφαλαίου. Ακόμη και οι προκλητικές αμοιβές των μάνατζερ -έως και δεκάδες εκατ. δολάρια ανά έτος- εμφανίζονται ως εισόδημα από την εργασία τους.

Μην αυταπατάσθε, επισημαίνει ο Πικετί. Το μερίδιο των κερδών μειώνεται μόνο όταν οι κοινωνικοί αγώνες επιτρέπουν την απόσπαση μεγάλων αυξήσεων μισθών και αυξάνεται όταν επιβάλλεται λιτότητα, χωρίς αυτό να μεταφράζεται στη δημιουργία απασχόλησης. Η μεγάλη αναδιανομή έγινε στην περίοδο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και έγινε κυρίως με όρους κοινωνικούς αγώνων, που οδήγησαν σε αυξήσεις μισθών, παρά μέσω της φορολογίας, που είχε πιο περιορισμένες επιπτώσεις. Ενα ακόμη ενδιαφέρον σημείο είναι ότι, σε αντίθεση με την αντίληψη που επικρατεί, η αναδιανομή μέσω των κοινωνικών δαπανών δεν έγινε μεταξύ καπιταλιστών και εργαζομένων αλλά μεταξύ των ίδιων των εργαζομένων.

Τελικά ο Πικετί είναι υπέρμαχος του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου έναντι του αμερικανικού και προσπαθεί να συνθέσει τον σοσιαλισμό με τον φιλελευθερισμό. Πιστεύει στον περιορισμό των ανισοτήτων με τη χρήση νέων μορφών ρύθμισης της αγοράς και διατηρώντας τη φορολογία ως εργαλείο παρόλο που γνωρίζει τα όριά του.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή