Ο Χρόνος με λυπάται, ξέρει/ πως τρέμω το αδιάκοπο φευγιό του./
Κάποτε κάποτε καθυστερεί, προσποιείται/ τον νωχελικό για λίγο, τρίβεται απαλά/
ανάμεσα στα πόδια και τα χέρια μου/ σαν γάτος που δεν έχει άλλο να κάνει/
παρά να χαϊδεύεται./ Και ύστερα ξαφνικά, αθέλητα ίσως,/
υποκύπτοντας στην τυφλή δύναμή του,/ πηδάει μακριά και ξαναγίνεται/
αυτό που πράγματι είναι./ Ενα ατίθασο ανυπόμονο άλογο
(Α. Χιόνης)
Γιάννης Μπαδογιαννάκις, Χρονο-λόγια (Αναφορές στον χρόνο από την αρχαιότητα στις μέρες μας), Καστανιώτης, 2007.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Γιάννης Μπαδογιαννάκις ασχολείται με το θέμα του Χρόνου. Ηδη, από το 1994, με το δοκίμιό του «Ελεύθερος χρόνος: Η μεγάλη πρόκληση» έδειξε την τεράστια κοινωνική σημασία που πρέπει να αποδίδεται στο ζήτημα του ελεύθερου χρόνου. Αλλά στον Πρόλογό του στο ανά χείρας βιβλίο εξομολογείται ότι η συντροφική πορεία του με τον Χρόνο ξεκινάει πολύ πιο πριν και έχει πλέον διανύσει μια εικοσαετία. Στη διάρκεια αυτού του οδοιπορικού συγκέντρωνε αναφορές, γνωμικά, στοχασμούς, τα οποία και αποφάσισε τελικά να εκδώσει, για τον επιπλέον λόγο ότι δύο άλλα βιβλία που είχαν προηγηθεί, εκτός του προαναφερθέντος, τα «Καθένας με τον χρόνο του» (Η φύση, ο χρόνος και ο άνθρωπος) και «Χρόνος: Οδοιπορικό χωρίς τέλος», είναι πιθανό να μην πέτυχαν απολύτως τον στόχο του συγγραφέα τους (όπως φοβάται ο ίδιος), καθώς το πλήθος των εξειδικευμένων λεπτομερειών, προερχόμενων από επιστήμες όπως η βιολογία και η ψυχολογία, ενδέχεται να κούρασαν τον αναγνώστη.
Πρόκειται, λοιπόν, εδώ για έναν πανοραμικό όσο και συνοπτικό πίνακα ρήσεων, αλλά και προσώπων και έργων, που αρθρώνεται σε 13 Ενότητες, οι οποίες (εκτός των δύο πρώτων που περιλαμβάνουν τα σχετικά με την αρχαία γραμματεία και τα ιερά κείμενα των μεγάλων θρησκειών) τιτλοφορούνται με τα ονόματα των Ακινάτη, Καρτέσιου, Νεύτωνα, Χέγκελ, Ντοστογιέφσκι, Μπερξόν, Αϊνστάιν, Χάιντεγκερ, Σαρτρ, Πριγκόζιν, Χόκινγκ. Για λόγους που εξηγεί στον Πρόλογό του, ο Γ. Μπαδογιαννάκις συμπεριέλαβε στην καταγραφή του και λόγια ανήκοντα σε μη ειδήμονες, γεγονός που χαρίζει στις σελίδες του μία ιδιαιτέρως θελκτική πολυσυλλεκτικότητα. Ετσι, ενώ δεν παραξενευόμαστε πολύ που ο Czanne «συνυπάρχει» με τον Bierce αλλά και τον Δημήτριο Παπαρρηγόπουλο, ξαφνιαζόμαστε ευχάριστα όταν βλέπουμε σε γειτονικές καταχωρίσεις την ποιήτρια και ηθοποιό Ελευθερία Σαπουντζή, την ηθοποιό και φωτομοντέλο Claudia Shiffer και τον πρωταθλητή της Formula 1 M. Schumacher. O συγγραφέας αναζήτησε το υλικό του σε παντός είδους πηγές, χωρίς να εμποδιστεί από προκατασκευασμένες αντιλήψεις, κατόρθωσε δε, ίσως και χάρη σε αυτήν την πληθώρα, τα επιλεγμένα αποσπάσματά του να διαλέγονται μεταξύ τους (βλ. π.χ. στις σ.σ. 185, 208 και 235, όπου «συνομιλούν» ο Ρουμάνος δοκιμιογράφος Ε. Cioran, ο ποιητής Τ. Πορφύρης και ο Παντελής Μπουκάλας), ενώ δεν διστάζει και ο ίδιος να διαλέγεται άμεσα με αυτά (αναφέρομαι στην παρένθεση που ακολουθεί το ποιητικό απόσπασμα του Λευτέρη Πούλιου -«[…] Είναι ένα μαγαζάκι με ρολόγια το κορμί μου / που παίζουν συνεχώς μα ωστόσο ξέφρενα / τη συμφωνία της ζωής»- και στην οποία ο συγγραφέας παρατηρεί ότι το «ποίημα αυτό αποδίδει εξαιρετικά την ύπαρξη των βιολογικών ρολογιών» στα οποία αναφέρεται εκτενώς στο βιβλίο του «Καθένας με το χρόνο»).
Ο Γ. Μπαδογιαννάκις τεκμηριώνει τα παραθέματά του μέσω 1.207 παραπομπών και Επιλεγμένης Βιβλιογραφίας, ενώ το κύριο σώμα του βιβλίου του συμπληρώνεται με μια παλιά ιρλανδέζικη προσευχή, με επιτάφιες επιγραφές και επιγραφές σε ηλιακά ρολόγια, με στίχους τραγουδιών (από την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου μέχρι τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, τον Φίλιππο Πλιάτσικα, τον Γιάννη Αγγελάκα και τον Θανάση Παπακωνσταντίνου) και τερματίζει σε ένα εξαιρετικό graffiti.
Ο ίδιος ο συγγραφέας πρέπει να έχει ήδη διανύσει και την έβδομη δεκαετία της ζωής του, όμως με το ανά χείρας βιβλίο του παρουσιάζεται το ίδιο φρέσκος όσο και τα εγγόνια του, στα οποία το αφιερώνει. Η συντροφική πορεία του με τον Χρόνο φαίνεται να τον ανανεώνει. Και αλήθεια, διαβάζοντας κάποια από τα αμέτρητα Χρονο-λόγια που έχει συλλέξει, ο αναγνώστης του, ενώ θα μπορούσε και να απελπιστεί από την παρακολούθηση μιας αναζήτησης για μια στάση που δεν θα έρθει ποτέ, τελικά, μάλλον παρηγορείται από τη διαχρονικότητα μιας σοφίας που, ευτυχώς, δεν έχει κουραστεί να επαναλαμβάνεται: «Αιών παις έστι παίζων, πεσσεύων, παιδός ή βασιληίη» («Ο χρόνος είναι παιδί που παίζει πεσσούς, η βασιλεία ανήκει στο παιδί»).