Δέκα μοιραίες αποφάσεις

3' 52" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Εχουν γραφτεί αμέτρητα βιβλία για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όμως τούτο που κυκλοφόρησε πρόσφατα – Fateful Choices: Ten Decisions that Changed The World 1940-41 (εκδ. Allen lane, 656 σελ. 30 στερλίνες)- είναι το πρώτο που δίνει το πρέπον βάρος σε κάποιες κρίσιμες αποφάσεις οι οποίες πάρθηκαν στις πρώτες του φάσεις. Η μεγαλύτερη αρετή του είναι ο ίδιος ο συγγραφέας του, ο Ian Kershaw που, όπως γράφει ο επίσης ιστορικός Αντονι Μπίβορ στην «Γκάρντιαν», κομίζει στο έργο την ανεξάντλητη γνώση του και τη διαύγεια της σκέψης του.

Αιτίες κι αποτελέσματα

Οι μείζονες αποφάσεις στη διάρκεια πολέμων, μετά από αυτούς, μοιάζουν ή αναπόφευκτες ή ανόητες. Ομως δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, απλώς δείχνουν έτσι εκ των υστέρων, αποκομμένες από την ιστορική στιγμή, ευρύτερα ιδωμένη, εντός της οποίας πάρθηκαν. Εδώ, ο ιστορικός έχει την ικανότητα να τις βλέπει σφαιρικά και να ερμηνεύει τα αισθήματα και τις συνθήκες που τις πλαισίωναν. Κατόπιν υποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο οι αποφάσεις αυτές σχετίζονται οδηγώντας η μια στην άλλη.

Με το πολεμικό συμβούλιο του Τσόρτσιλ τον Μάιο 1940. Η Γαλλική Αντίσταση ήταν σχεδόν ανύπαρκτη πια και οι Βρετανοί υποχωρώντας προς τη Δουνκέρκη, έμοιαζαν να είναι καταδικασμένοι. Οι Γάλλοι ηγέτες προσπαθούσαν να πλησιάσουν τον Μουσολίνι για να μάθουν τους όρους του Χίτλερ. Το βρετανικό πολεμικό συμβούλιο ήταν σχεδόν έτοιμο να ακολουθήσει παρόμοια οδό, όταν ο Τσόρτσιλ εναντιώθηκε, συνειδητοποιώντας τον κίνδυνο την τελευταία στιγμή.

Η Βρετανία επέλεξε τον πόλεμο και η απόφαση αυτή ήταν μοιραία για το μέλλον της Δυτικής Ευρώπης. Μόνο η Αμερική είχε τη δύναμη να αντιστρέψει την επέλαση των ναζιστών και η Βρετανία ήταν ο τόπος για την εξαπόλυση της αντεπίθεσης. Ο Χίτλερ που επιδίωκε την ολοκληρωτική υποταγή της ΕΣΣΔ, βρέθηκε εμπρός στο τρίλημμα: να επιτεθεί κατευθείαν στη Βρετανία με την επιχείρηση «Θαλάσσιος Λέων»; Να ακολουθήσει περιφερειακότερη στρατηγική, συντρίβοντας τη βρετανική δύναμη στη Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή; Ή αγνοώντας την παλιά συμβουλή του Μπίσμαρκ, ποτέ μην πολεμάς σε δύο μέτωπα, να εισβάλει στην ΕΣΣΔ, πριν αναμιχθούν στον πόλεμο οι ΗΠΑ; Αποφάσισε ότι μια αιφνίδια, συντριπτική ήττα του στρατού της ΕΣΣΔ, θα ανάγκαζε τη Βρετανία να συνθηκολογήσει πριν ο Ρούζβελτ μπορέσει να σύρει ένα απρόθυμο Κογκρέσο σε μια καθολική υποστήριξη της Βρετανίας.

Ο Ρούσβελτ για να το πετύχει αυτό έπρεπε να διατηρήσει τη Βρετανία σε πόλεμο και προχώρησε στις πρώτες συμβολικές πράξεις βοήθειας οικονομικής και υλικής. Ο Τσόρτσιλ παρ’ ότι σε απελπιστική κατάσταση, είχε πίστη στις επιλογές του Ρούσβελτ.

Ο Μουσολίνι αφρόνως αποφάσισε επίθεση κατά της Ελλάδος, μέσω της Αλβανίας, δίχως να ενημερώσει το Βερολίνο. Ο Χίτλερ εξεμάνη για την έκρηξη αυτή στα Βαλκάνια, την οποία δεν επιθυμούσε και αναγκάστηκε να στείλει τη Βέρμαχτ στη Γιουγκοσλαβία και στην Ελλάδα, εξασφαλίζοντας τουλάχιστον τα νότια όριά του από πιθανή σοβιετική εισβολή και διαφυλάσσοντας τα πετρέλαια της Ρουμανίας. Δέχθηκε μόνο την αεροπορική επίθεση κατά της Κρήτης τον Μάιο, όταν διαβεβαιώθηκε ότι έτσι οι Σύμμαχοι δεν θα μπορούσαν να την χρησιμοποιήσουν ως βάση αεροπορικών επιδρομών κατά των πετρελαιοπηγών στο Πλοέστι. Αργότερα ο ίδιος ο Χίτλερ υποστήριζε ότι η αργοπορία αυτή στην εξαπόλυση της επίθεσης Μπαρμπαρόσα κατά της ΕΣΣΔ είχε μοιραίες συνέπειες, γιατί η Βέρμαχτ δεν μπόρεσε έτσι να φθάσει στη Μόσχα πριν από τον χειμώνα. Αυτή όμως τη δικαιολογία δεν δέχεται ο Κέρσο.

Ο Στάλιν ήταν σίγουρος ότι ο Χίτλερ δεν θα εισέβαλε στην ΕΣΣΔ, πριν να νικήσει τη Βρετανία. Τις βρετανικές προειδοποιήσεις περί επικείμενης επίθεσης, απέρριπτε ως προβοκάτσια. Ο Χίτλερ από την άλλη, δεν είχε μάθει το μάθημα της Ιαπωνίας, όταν εισέβαλε στην Κίνα το 1937, όπου συνάντησε αχανείς εκτάσεις και ισχυρή αντίσταση. Τότε εισέρχεται και η Ιαπωνία. Η αμερικανική βοήθεια στον ηγέτη της Κουομιντάνγκ, Τσιάνγκ Κάι Σεκ, που παρέτεινε τον πόλεμο στην Κίνα και το πετρελαϊκό εμπάργκο του Ρούζβελτ, έπεισε τους ηγέτες της Ιαπωνίας ότι δεν μπορούσαν να οπισθοχωρήσουν, δεχόμενοι τους αμερικανικούς όρους· και τα πετρελαϊκά αποθέματα των ολλανδικών ανατολικών Ινδιών τους δελέαζαν, δίχως να σκέφτονται επαρκώς εάν θα μπορούσαν να αντέξουν δύο μέτωπα, ένα στην Κίνα και το άλλο στον Νότο. Και αποφάσισαν μια επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, αποβλέποντας όπως η Βέρμαχτ στην ΕΣΣΔ, σε μια αστραπιαία νίκη (blitzkrieg). Η στρατιωτική ελίτ της Ιαπωνίας είχε συνείδηση των κινδύνων, επέλεξε όμως ένα «εθνικό χαρακίρι», από την υποταγή στη θέληση των ξένων.

Σύνεση και ευθύτητα

Πρόκειται για ένα σοφό βιβλίο, που παρέχει σπουδαία μαθήματα. Ο κύκλος ενός δεσπότη αποτελούμενος από συκοφάντες είναι το χειρότερο περιβάλλον για τη λήψη σωστών, μακροπρόθεσμα, αποφάσεων. Μικρότερο κίνδυνο για κάτι τέτοιο διατρέχουν οι εκλεγμένοι ηγέτες των δημοκρατιών, μόνο εάν έχουν σύνεση και οι σύμβουλοί τους έχουν το θάρρος να τους παρουσιάζουν τα στοιχεία που αντιβαίνουν τον τρόπο σκέψης τους. Διαφορετικά μπορούν να διαπράττουν φρικτά σφάλματα όπως έχουν δείξει πρόσφατα γεγονότα. Η μεγαλύτερη ανοησία εκείνων που παίρνουν τις μεγάλες αποφάσεις είναι να πιστεύουν την ίδια τους την προπαγάνδα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή